मोम्चोको दोस्रो संस्करण प्रकाशित
पत्रकार तथा कथाकार वसन्त पराजुलीको मोम्चो कथा सङ्ग्रहको दोस्रो संस्करण प्रकाशित भएको छ । दोस्रो संस्करण बजारमा आएको कृति प्रकाशन संस्था भुँडी पुराण प्रकाशन प्रालिका प्रबन्धनिर्देशक केशव पराजुलीले जानकारी दिनुभयो ।
सगरमाथा क्षेत्रमा फ्रान्सेली फिल्म ‘दिग्वी’को छायाङ्कन
फ्रान्सेली फिल्म ‘दिग्वी’को छायाङ्कन नेपालमा हुने भएको छ । फ्रान्सेली भाषामा निर्माण हुने फिल्मको छायाङ्कन काठमाडौँ र सगरमाथा क्षेत्रको नाम्चे आसपासमा हुने भएको हो ।
कर्णालीका कुसंस्कार समेटिएको नाटक ‘कुटिरो’
नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानको आयोजनामा असार १२ गतेदेखि सुरु भएको ‘बहुभाषिक नाट्य उत्सव २०७९’ को अन्तिम दिन कर्णाली खस संस्कृति संरक्षण केन्द्र (जुम्ला)को अवधि भाषाको ‘कुटिरो’ मञ्चनसँगै नाट्य उत्सव सकिएको छ ।
‘जीवंत भोजपुरी मजबुन’ पुस्तक सार्वजनिक
काठमाडौं असार १८ गते। भाषाविज्ञ तथा राजनीतिज्ञ डा. गोपाल ठाकुरद्वारा लिखित ‘जीवंत भोजपुरी मजबुन’ पुस्तक सार्वजनिक भएको छ।लिंकम युरोपा जर्मनीबाट प्रकाशित अनुसन्धानमूलक उक्त ग्रन्थमा भोजपुरी रहनसहन, भेषभूषा, संस्कृति, भाषा, लोककथा, दैनिकी, घरेलु काम, अन्तर्वार्ता, मनोवाद, संवाद लगायतका सामाजिक, सांस्कृतिक तथा जनजीवनका विभिन्न पक्ष समोवश छन्। ग्रन्थकार डा. ठाकुरले भोजपुरी भाषा, संस्कृति, रहनसहन, रीतिथिति, जनजीवन, कृति, खाद्य प्रणाली लगायतका विविध पक्षलाई बुझ्न कृतिले मद्दत गर्ने बताए। उनले भने, ‘अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा जसले भोजपुरी बुझेका छैनन् तिनका लागि समेत कृतिले सहयोग पुर्याउँछ। साथै शब्दकोशको काम गर्नेका लागि समेत यसले मद्दत पु¥याउँछ।’ उनका अनुसार भोजपुरी शब्दको प्रयोग कसरी भएको छ त्यसलाई थाहा पाउनका लागि समेत पुस्तक निकै उपयोगी छ।कृतिमा विभिन्न १३ वटा अलग अलग विधाको खोजी गरिएको छ। भोजपुरी संस्कृति, समाज, कृषि, पाककला, लोकवार्ता, पर्यावरण लगायतका विविध पक्ष समेटिएको उक्त कृतिमा विभिन्न व्यक्तिका अन्तर्वार्ता, अनुभव, लोककथा आदि रहेका छन्। यो कृतिको प्रस्तुतिकरण, अन्तर्राष्ट्रिय ध्वनी वर्णमालामा नेपालको भोजपुरी क्षेत्रको रुपमा परिचित बारा–पर्साको बोलीलाई केन्द्रविन्दुमा राखी लेखकद्वारा अन्तर–रेखीयकरण प्रस्तुति गरिएको छ। जसमा देवनागरी, अन्तर्राष्ट्रिय ध्वनी वर्णमाला, रुपविन्यास, शाब्दिक अनुवाद र स्वतन्त्र अंग्रेजी अनुवाद रहेका छन्। साथै कृतिमा भोजपुरी भाषाका ध्वनीशास्त्रीय, रुप वर्णात्मक, रुपात्मक, रुप वाक्यात्मक लगायतका पक्षहरूको वर्णनसहित शब्द र खण्ड राखिएको छ। तिनीहरूलाई शब्द वा वाक्य पहिलो पटक देवनागरीमा प्रस्तुत गरिएको लेखकले जानकारी दिए।
मधुवनी आर्ट अर्थात् मधेशको संस्कृति
३० वर्षदेखि मधुवनी आर्टसँग जोडिनुभएका कलाकार कनकका अनुसार मिथिला आर्टको दुई इतिहास विशेष मानिन्छ। पहिलो, भारतसँग जोडिएको छ।
जगदीश घिमिरेको नाटक 'साबिती' मञ्चन
काठमाडौं, असार १८ गते । थिएटर भिलेजले चर्चित साहित्यकार जगदीश घिमिरेको कथा 'साबिती' मा आधारित भएर नाटक मञ्चन गरेको छ । विमल सुवेदीको परिकल्पना र निर्देशन, जेनी सुनुवारको सहायक निर्देशनमा नाटक मञ्चन भएको हो । नाटकको प्रमुख भूमिकामा चर्चित भारतीय रङ्गकर्मी अनुराधा मजुमदार हुनुहुन्छ जो नेपाली रङ्गमञ्चकी एक प्रत्यक्ष सारथी हुन् । 'साबिती’ नाटक थिएटर भिलेजले यसअघि २०७० सालमा 'सत्यमोहन जोशी नाटकघर' उद्घाटन गर्दा पहिलो पटक मञ्चन गरेको थियो । तर, प्राविधिक कारणले उक्त नाटक पहिलो सो नसकिँदै रोकिएको थियो । त्यसपछि सन् २०१९ मा यही नाटक नयाँ दिल्लीस्थित नेपाली दूतावाससँगको सहकार्यमा साउथ 'एसियन युनिभर्सिटीमा' मञ्चन भएको थियो ।त्यही वर्ष भारतकै जम्बुमा भएको अन्तर्राष्ट्रिय नाट्य महोत्सवमा पनि यसले सहभागिता जनाएको थियो । हिन्दी भाषामा रुपान्तरण भएको उक्त नाटकलाई वर्तमान नेपाली समय अनुकूल हुने गरी पुनः रुपान्तरण गरेर प्रस्तुत गर्न लागिएको हो । यो संस्करणको नेपाली रुपान्तरण विमल सुवेदी र सुरज सुवेदीले गर्नुभएकाे हाे ।धेरै पहिले लेखिएको भए पनि 'साबिती' कथाले समाजमा विद्यमान विविध विसङ्गतिको असली स्वरुप देखाउने निर्देशक विमल सुवेदी बताउनुहुन्छ । उहाँका अनुसार यो कथा नाटकमा प्रस्तुत भएको हेर्ने जगदीश घिमिरेको ठूलो धोको थियो । तर, पहिलो प्रस्तुति रोकिएपछि पुनः प्रस्तुति हुनुअघि घिमिरेको निधन भयो । 'नेपाली रंगमञ्चमा धेरैजसो विदेशी नाटकको अनुवाद मात्र गरिने हुँदा थिएटर भिलेजले नेपाली नाटक तथा साहित्यलाई अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा लैजाने आफ्नो उद्देश्यअनुरुप पहिलो कदमका रूपमा यसै नाटक मञ्चन गर्ने सङ्कल्प गरेका थियौँ,' उहाँ भन्नुहुन्छ।अभिनयका लागि हाल नेपालमा रहेकी चर्चित रङ्गकर्मी तथा हरियाणास्थित स्टेट युनिभर्सिटी अफ पर्फर्मिङ एण्ड भिजुअल आर्ट्सको अभिनय विभाग प्रमुख अनुराधा मजुमदार भन्नुहुन्छ, 'यस कथाले अनेकौँ आयातित वाद र विश्वव्यापीकरणमा अडेस लागेका ती स्वरुप अनि त्यसकै आडमा रहेका पितृसत्ता, सामाजिक विभेद, राजनीतिक विसङ्गति अनि शिक्षा र स्वास्थ्यको संवेदनाहीन कालो व्यापारीकरणलाई उदाङ्गो पारेको छ ।' थिएटर भिलेजले भर्खरै नारायण वाग्लेको चर्चित उपन्यासमाथि आधारित नाटक 'पल्पसा क्याफे' पनि मञ्चन गरेको थियो ।
‘नेवाः पहिचान र विविध आयाम’ विषयमा दुई दिने राष्ट्रिय कार्यशाला
लि नेवाः अर्गनाईजेशन नेपाल च्याप्टरको दुई दिने ‘नेवाः पहिचान र विविध आयाम’ राष्ट्रिय कार्यशाला गोष्ठी यहाँस्थित नयाँबजारको एक पार्टी प्यालेसमा शनिबार पनि हुँदैछ । कार्यशालामा नेवाः पहिचानसँग जोडेर पत्रकारिता, पहिचानजनित अधिकार, भाषा, कला संस्कृतिका विभिन्न विधामा १२ जना व्यक्तित्वहरुले कार्यपत्र प्रस्तुत गर्ने कार्यक्रम रहेकाे छ ।
शास्त्रीको लेखकीय दस्तावेज
समय समयमा सग्ला लेखहरूको सँगालो प्रकाशित भइरहनु नेपाली साहित्यको उन्नयनमा सुखद पक्ष हो । २०७९ साल जेठमा प्रकाशित ‘हरिहर शास्त्रीका सिर्जना’ पुस्तक यसको उदाहरण हो । पूर्वीय दर्शनमा आधारित आध्यात्मिक चेतना जगाउने १७ वटा कृतिहरूको सबल सिङ्गो माला हो यो कृति । वि.सं. १९८० मा काठमाडौँमा जन्मिएर २०३४ सालमा दिवङ्गत हुनुभएका श्रद्धेय शास्त्रीका यस कृतिमा कविता सङ्ग्रह चार, खण्डकाव्य सात, महाकाव्य तीन, जीवनी रहेका छन् । कृति शास्त्रीको लेखकीय दस्तावेजको पहिचान बनेको छ । कृतिमा सङ्ग्रहित रचना वि.सं. २०२३ देखि २०३० सम्म जम्मा सात वर्षको छोटो अन्तरालमा गरिएका हुन् ।
![जेथाजमानी [निबन्ध]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/15946/conversions/876-original-thumb.jpg)
जेथाजमानी [निबन्ध]
ओर्लिरहेको हिउँदको दिन ! संसारमा घामपानीबारे अनेक तर्क भइरहेका छन् । भुइँ छोडेर कुरा गरिरहेकै छ– बहसले । सुनेसम्म गर्ने हो भने ढाडमा बर्सिने घाम र तातोलाई बिदा गर्नुपर्छ । पिइरहेको पानीलाई किलकिलेमुनि खसाल्ने कुरामा एक दिन ख्याल गर्नैपर्छ । छतमा छु घरको । तीन जना नानीहरू बसेका छन् मेरै वरिपरि । नानीहरू जाडोको बिदामा घर कुरुवा भएका छन् । निकै दिनदेखि ती किताब र कापी बोकेर छतको घाममा सेकिन आउँछन् । आज तिनका छेउमा छु म । किताबले घेरिएका ससाना नानीहरू ।
‘द हिमालयन’ लोकार्पण
भुटानी मूलका अमेरिकन नागरिक नर प्रधान ‘मित्र’द्वारा लिखित पुस्तक ‘द हिमालयन’ गायनका सर्जक व्याकुल माइलाको प्रमुख आतिथ्यमा लोकार्पण भएको छ । जङ्गवीर गुभाजु श्रेष्ठ प्रतिष्ठानको आयोजनामा भएको समारोहमा प्रमुख अतिथिसहित सभापति बाबुराम श्रेष्ठ ‘वर्षा’, लेखककी आमा पदममाया प्रधान, इन्ट्रा फाउन्डेसनका अध्यक्ष डिल्ली अधिकारी, वरिष्ठ साहित्यकार डा. दामोदर पुडासैनी, पद्मकन्या क्याम्पसकी प्राध्यापक अनुपमा रेग्मीलगायतले पुस्तकको लोकार्पण गर्नुभएको थियो । पुस्तकको अङ्ग्रेजी संस्करण अमेरिकामा यसअघि नै विमोचन भइसकेको छ भने नेपाली अनुवाद जितेन्द्र श्रेष्ठले गर्नुभएको हो ।
असारे भाका : गीतमै प्रेम, वियोग, सुख र दुःख
असारको महिना मानो रोपेर मुरी उब्जाउने समयको रुपमा लिइन्छ। असारमा रोपाइँसँगै विभिन्न मिथक जोडिएका छन्। असार १५ मा दही चिउराको जति महत्त्व छ उस्तै असारे गीतको महत्त्व रहेको छ।
वियोगान्त प्रेमकथा नाटक ‘कनन हरलता’
नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले आयोजना गरेको ‘बहुभाषिक नाट्य उत्सव २०७९’को दोस्रो दिन पुरानो घर समूह रौतहटको थारु भाषाको ‘कनन हरलता’, मञ्चन भयो । असार १२ देखि १८ गतेसम्म सञ्चालन हुने उत्सवमा विभिन्न भाषाभाषीको ७ वटा नाटक मञ्चन हुँदैछ ।
नाटक ‘साबिती’ मञ्चन हुने
चर्चित साहित्यकार जगदीश घिमिरेको कथा ‘साबिती’ मा आधारित नाटक मञ्चन हुने भएको छ । विमल सुवेदीको निर्देशनमा असार १७ देखि १९ गतेसम्म, शिल्पी थिएटरमा उक्त नाटक मञ्चन हुने भएको हो । नाटकको प्रमुख भूमिकामा चर्चित भारतीय रङ्गकर्मी अनुराधा मजुमदार रहने बताइएको छ ।
पाँच जनालाई गण्डकी प्रज्ञा सम्मान
गण्डकी प्रज्ञा प्रतिष्ठानको प्रथम वार्षिक उत्सवको अवसरमा गण्डकी प्रज्ञा सम्मानबाट साहित्य, सङ्गीत, कला र संस्कृति क्षेत्रका पाँच जना सम्मानित हुनुभएको छ । गण्डकी प्रज्ञा सङ्गीत सम्मानबाट गोरखाका आलोक श्री, गण्डकी प्रज्ञा कला सम्मानबाट कास्कीका यादव चन्द्र भुर्तेल, गण्डकी प्रज्ञा नृत्य सम्मानबाट म्याग्दीकी धनकुमारी थापा, गण्डकी प्रज्ञा साहित्य सम्मानबाट नवलपुरका गोविन्द विनोदी, गण्डकी प्रज्ञा संस्कृति सम्मानबाट नवलपुरका पुष्परत्न महत्तोलाई सम्मान गरिएको हो ।
मोतीलानी पुरस्कार प्रदान
पछिल्ला दुई वर्ष नेपालभाषा विषयमा सबैभन्दा बढी अङ्क ल्याउने विद्यार्थीलाई शनिबार मोतीलानी पुरस्कार प्रदान गरिएको छ । कोभिडका कारण गत वर्ष पुरस्कार कार्यक्रम हुन नसकेपछि यस पटक पछिल्ला दुई सत्रमा नेपाल भाषा विषयमा एसईई, डिप्लोमा र मास्टर्समा पहिलो हुने विद्यार्थीलाई मोतीलानी पुरस्कार प्रदान गरिएको हो ।
नाट्य उत्सवको पहिलो दिन ‘स्वर्ग जाने बाटो’ मञ्चन
नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानको आयोजनामा शुरु भएको ‘बहुभाषिक नाट्य उत्सव २०७९’ को पहिलो दिन उद्घाटन संगै नाटक ‘स्वर्ग जाने बाटो’ बाट मञ्चन भएको छ । नाटकले सपनामा देखेको कुराहरुको कथा बताउँछ । घरमा पाहुना बस्न आएका काकासँगको घुलमिल र आफुले देखेको सपनामा स्वर्ग गएको कथा सुनाएपछि गाउँलेहरु बैठक बसी सरसल्लाह गरेर स्वर्ग जाने बाटो बनाउने योजना नै नाटकको प्रमुख कथा हो ।
मातृभाषा पत्रकारिता विषयक अन्तरक्रिया कार्यक्रम सम्पन्न
नेवा पत्रकार राष्ट्रिय दवु काठमाडौंले मातृभाषामा पत्रकारिताको अवस्था विषयक एकदिने मातृभाषी पत्रकारहरुबीच अन्तरक्रिया कार्यक्रम सम्पन्न गरेको छ । काठमाडौंमा आइतबार भएको अन्तरक्रिया कार्यक्रममा मातृभाषी पत्रकार तथा विज्ञहरुले आफ्नो प्रस्तुती गर्नुभएको थियो ।
पर्यटन प्रवर्धनका लागि तानसेनमा बन्यो खुला ‘नाचघर’
तानसेनको बतासेडाँडामा बनेको ‘श्रीनगर सांस्कृतिक डबली’ निर्माणको काम सकिएको छ । जिल्लामा आएका आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकलाई आकर्षित गर्ने उद्देश्यले निर्माण थालिएको सांस्कृतिक डबली निर्माणको काम सकिएको हो ।
खुला गजल प्रतियोगितामा गुरुङ प्रथम
ताप्लेजुङको सदरमुकाम फुङ्लिङमा आयोजित खुला गजल प्रतियोगितामा रोशन गुरुङ प्रथम हुनुभएको छ । कञ्चनजङ्घा साहित्यिक प्रतिष्ठानले आयोजना गरेको गजल प्रतियोगितामा मिक्वाखोला गाउँपालिका–४ साँबाका गुरुङ प्रथम हुनुभएको हो । यस्तै प्रतियोगितामा फुङ्लिङ नगरपालिका–६ का नवराज आचार्य द्वितीय र फुङ्लिङ नगरपालिका
‘बहुभाषिक नाट्य उत्सव’ शुरु
नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानको आयोजनामा यही असार १२ देखि १८ गतेसम्म ‘बहुभाषिक नाट्य उत्सव २०७९’ आयोजना हुने भएको छ । आरोहण, गुरूकुल स्कुल अफ थिएटरको सह–आयोजनामा हुन लागेको नाट्य उत्सवमा देशभरीबाट प्रज्ञा प्रतिष्ठानलाई प्राप्त नाटकहरुमध्ये विभिन्न भाषा भाषीका ७ वटा नाटक छनौट भई मञ्चनका लागि तयारी अवस्थामा रहेका छन् । नाट्य उत्सव आइतबारबाट कुञ्ज थिएटर थापागाउँमा ७ दिनसम्म चल्नेछ ।
‘बाको कोट’ लोकार्पण
राजन सिलवालको लघुकथा ‘बाको कोट’ लोकार्पण भएको छ । साहित्यकार एवं सचिव श्यामकुमार भट्टराईले पुस्तकमा समेटिएका कथाले समाजशास्त्रका विद्यार्थीलाई अहिलेको समाज बुझ्न सहयोग हुने बताउनुभयो । तथ्याङ्क विभागका महानिर्देशक नवीनलाल श्रेष्ठले तथ्याङ्कको क्षेत्रमा कार्यरत लेखक सिलवालले समाजलाई नियालेर रचना गरी पुस्तक सार्वजनिक गर्नु गौरवान्वित गर्ने विषय हुन् भन्नुभयो ।
पुस्तकमा ‘पचली भैरव’
काठमाडौंको टेकुस्थित कौशी थिएटरमा शनिबार एक समारोहमा ‘पचली भैरव’ नाटकको पुस्तकको लोकार्पण भएको छ ।
काष्ठकलाका कालिगड कालो तिरुवा सम्मानित
जुम्ला हिमा गाउँपालिका कालिगड कालो तिरुवा सम्मानित हुनुभएको छ । १२ औँ गाउँसभाको क्रममा तिरुवालाई हिमा गाउँपालिकाले सम्मान गरेको हो । पर्यटकले एक पटक तस्विर खिचेर जाने चिउडी साँघुमा रहेका कलात्मक काष्ठकलाका चित्र बनाउने देखि विभिन्न काठका कलात्मक कामहरु गर्दै आउनुभएका ज्येष्ठ नागरिक कालो तिरुवा सम्मानित हुनुभएको हो ।
‘निसाना’मा भ्रष्टाचार
‘भ्रष्टाचारविरुद्ध शून्य सहनशीलता’, ‘आजको आवश्यकता, भ्रष्टाचारमुक्त समाज व्यवस्था’ आदि नारा सुन्दै आएका छौँ तर यत्रतत्र सर्वत्र भ्रष्टाचारको जरो यसरी गाडिएको छ कि ‘भ्रष्टाचार’ गर्नु, गर्न दिनु हाम्रो दायित्व नै हो कि भनेझैँ भएको छ ।
प्रेम कथामा आधारित नाटक ‘सेमुना’
पूर्वी नेपालको विभिन्न भू–भागमा फैलिएका किराँती पछिल्लो समय आफ्नो मौलिक संस्कार र संस्कृतिबाट टाढिँदै गएको देखिन्छ । राज्यको गलत अम्यास र आधुनिकताको मोह संस्कृति, इतिहास र सभ्यताप्रति चिन्तन गर्ने फुर्सद अहिले कसलाई छ र ? यसैबीच अहिले पहिचानको विषयमा ठूलो आवाज उठिरहेको समय यी संस्कृतिले फेरि पूर्णता पाउने या बिर्सिएका कुराले फेरि ब्युँझिने काम गर्छ कि भन्ने सबैमा आशा जागेको छ ।
