जानकी साहित्यिक पुरस्कार ज्ञवालीलाई
जानकी साहित्यिक पुरस्कार गुल्मीका साहित्यकार रुद्र ज्ञवालीलाई प्रदान गरिएको छ । ‘जानकी प्रतिष्ठान’ द्वारा स्थापना गरिएको उक्त पुरस्कार मोती जयन्तीको अवसर पारेर किरण पुस्ताकालय तम्घासले यस वर्ष साहित्यकार ज्ञवालीलाई प्रदान गरिएको हो ।
डा. कोइरालाको पुस्तक ‘हृदय’
वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. भगवान कोइरालाले ‘हृदय’ नामक पुस्तक प्रकाशन गर्न लाग्नुभएको छ । डा. कोइरालाको अगुवाइमा बूढानीलकण्ठमा निर्माण हुन लागेको बाल अस्पतालका लागि सहयोग जुटाउने उद्देश्यले ‘हृदय’ नामक पुस्तक प्रकाशन हुन लागेको हो । डा. कोइरालाले जीवनमा भोगेका सङ्घर्षका अनुभव, उहाँले देख्नुभएको स्वास्थ्य क्षेत्रका समस्या सुल्झाउने उपाय र चिकित्सा शिक्षाका विविध विषयलाई विश्लेषणात्मक रूपमा पुस्तकमा समेटिएको छ । डा. कोइरालाको अगुवाइमा बूढानीलकण्ठमा ‘काठमाडौँ इन्स्टिच्युट अफ चाइल्ड हेल्थ’ (किओच)का रूपमा निर्माणाधीन विशिष्टीकृत अस्पताल निर्माणको अभियानमा सहयोग गर्ने उद्देश्यले फाइनप्रिन्टले डा. कोइरालाको पुस्तक ‘हृदय’को विशेष संस्करण ल्याउन लागेको जानकारी दिएको छ ।
कलाकारको तीज, अरूलाई नचाउँदै, आफू पनि मनाउँदै
अभिनेत्री अनु शाहलाई मनपर्ने चाडमध्ये तीज पनि एक हो । “यो चाड विशेषतः महिला दिदीबहिनीका लागि भएर पनि होला मलाई एकदमै मन पर्छ । मलाई तीज भन्नेबित्तिकै राति उठेर खाने दर र रातो पहिरनको निकै याद आउँछ”, उहाँ भन्नुहुन्छ । अभिनेत्री शाहले प्राय परिवारसँगै घरमै बसेर अघिल्लो दिन दर खाने, भोलिपल्ट स्नान गरी व्रत बस्ने र नाचगान गरेर तीज बनाउँदै आउनुभएको छ ।
गाउँको पारिवारिक कथा नाटक ‘असुर’
ओजस थिएटरमा भदौ १५ बाट नाटक ‘असुर’ मन्चन हुने भएको छ। सो नाटकलाई विवेक न्यौपाने (घने)ले निर्देशन तथा रविन दोङले लेख्नुभएको हो। ‘असुर’ एउटा गाउँको पारिवारिक कथा हो, जसमा एकै परिवारका दुई पुस्ताको विचार मिल्दैन। गाउँमा कोही पुरानो सोचको प्रतिनिधित्व गर्छन् भने कोही नयाँको। असुर एउटा शक्ति भोको पात्र पनि हो। जो शक्ति प्राप्त गर्नका लागि जे पनि गर्न तयार हुन्छ। उसले कहिले देवताको रूप धारण गर्न सक्छ भने कहिले दानव पनि बन्न सक्छ। हाम्रो समाजको वरपर पनि यस्ता पात्रहरू छन् त ? यही प्रश्नको निचोड हो नाटक ‘असुर’ । यिनै कुराहरूको वरपर घुमेको छ नाटक। नाटकले उत्पिडित वर्गको पीडाहरूलाई देखाउन खोजेको छ। क्रान्तिको नाममा आम जनताले भोगेको सास्ती नै नाटकको मुख्य अभिप्रायः हो।
यो वर्षको मदन पुरस्कार नवराज लम्सालको ‘अग्नि’ लाई
यो वर्षको मदन पुरस्कार डा. नवराज लम्सालको पुस्तक ‘अग्नि’ले पाएको छ।
लेखक दाहालको औपन्यासिक कृति ‘मध्याह्न झुल्के घाम र गोधूली’ सार्वजनिक
लेखक तथा पत्रकार ईश्वर दाहालको औपन्यासिक कृति ‘मध्याह्न झुल्के घाम र गोधूली’ सार्वजनिक गरिएको छ ।
पञ्चदान पर्वको हर्षोल्लास
पाँचवटा दीपङ्कर बुद्धलाई भक्तपुर नगर परिक्रमा गराई बिहीबार भक्तपुरमा पञ्चदान पर्व मनाइएको छ। प्रत्येक वर्ष बौद्ध धर्मावलम्बी नेवारको ठूलो पर्व पञ्जरा अर्थात् पञ्चदान सांस्कृतिक उत्सवका रूपमा मनाउँछन्। बौद्ध संस्कृतिअनुसार प्रत्येक वर्ष भाद्रकृष्ण त्रयोदशीका दिन मनाइने पर्वका क्रममा भक्तपुर नगरको सूर्यमढीमा पाँचवटा दीपङ्कर बुद्धलाई भेला गराई नगर परिक्रमा गराउने परम्परा रहेको स्थानीय तथा महाकाली नाचका मूल नाइके तुलसीनारायण दण्डख्वाले जानकारी दिनुभयो। उहाँका अनुसार यसअघि नगरका पाँच छुट्टाछुट्टै स्थानमा राखिएका दीपङ्कर बुद्धलाई सूर्यमढीमा टोलस्थित डबलीमा बोकेर ल्याइने पनि जानकारी दिनुभयो।
राज्यले कला र संस्कृतिलाई महत्व दिन सकेन : नेत्री कोइराला
काठमाडौं, भदौ ८ गते । नेपाली कांग्रेसकी नेत्री सुजाता कोइरालाले राज्यले कला र संस्कृतिलाई महत्व दिन नसकेको गुनासो गर्नुभएको छ। गिरिजाप्रसाद कोइराला फाउन्डेशन, कला तथा संस्कृति विभागले बुधबार नेपाल कला परिषद् बबरमहलमा आयोजना गरेको ‘कला प्रदर्शनी’को उद्घाटन गर्दै उहाँले कला र संस्कृतिको विकासका लागि सरकारले काम गर्न नसकेको गुनासो गर्नुभयो। “कला, संस्कृतिको विकास भएमात्र देशको विकास हुन्छ”, उहाँले भन्नुभयो। नेत्री कोइरालाले जीपी कोइराला फाउन्डेशनले विगत चार वर्षदेखि छुट्टै विभाग स्थापना गरी कला र संस्कृतिको संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्दै आइरहेको उल्लेख गर्नुभयो। कलाकारभित्र लुकेर रहेको प्रतिभालाई बाहिर ल्याउनका लागि कला प्रदर्शनीले सहयोग पुग्ने उहाँको भनाइ थियो।फाउन्डेशनकी अध्यक्ष कोइरालाले जीपी कोइराला फाउन्डेशनले विगत १२ वर्षदेखि खोज, अनुसन्धान र सामाजिक क्षेत्रमा काम गर्दै आइरहेको स्पष्ट पार्नुभयो। उहाँले पछिल्लो समय मुलुकमा प्रविधिको प्रयोग बढे पनि इतिहासलाई संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्नका लागि यस्ता प्रतियोगिताले सहयोग पुग्ने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो।नेपाल सांस्कृतिक सङ्घका अध्यक्ष तीर्थ थापाले राज्य कला र संस्कृतिको सम्मान राज्यले गर्नुपर्ने बताउनुभयो। “जुन देशमा कला र संस्कृतिमा सम्मान र लगानी हुन्छ, त्यो देश सम्पन्न भएको ठहरिन्छ”, उहाँले भन्नुभयो। संस्कृति भएन भने देशको पहिचान गुम्ने उहाँको भनाइ थियो। अध्यक्ष थापाले आफ्नो माउ पार्टी कांग्रेस र संसद्मा सांस्कृतिक क्षेत्रको प्रतिनिधित्व हुनुपर्ने बताउनुभयो।ध्याने बुद्ध फाउन्डेशनका अध्यक्ष राजु शाक्य, वरिष्ठ कलाकार गेहेन्द्रमान अमात्यले कला देशको पहिचान गराउने माध्याम भएकाले कलाको विकासमा सबै लाग्नुपर्ने बताउनुभयो। उहाँहरूले नेपाली कलाकारले कोरेका कला बिक्रीवितरण नहुँदा कलाकारहरू समस्यामा परेको उल्लेख गर्नुभयो।जीपी कोइराला फाउन्डेशन कला तथा संस्कृति विभाग प्रमुख एवं मिथिला येँ आर्ट ग्यालरीका संस्थापक श्यामसुन्दर यादवले प्रकृति र संस्कृतिको धनी नेपाललाई कलामार्फत विश्वमाझ फैलाउनुपर्ने बताउनुभयो। उहाँले जीपी फाउन्डेशन कला तथा संस्कृति विभागले विभिन्न समयमा कला प्रदर्शनी गर्दै आएको उल्लेख गर्नुभयो।प्रदर्शनीमा नेपालका वरिष्ठ कलाकार अमात्य, किरण मानन्धर, विभूषण ताम्राकार, नरेश सैँजु, जीवनराज उपाध्याय, गौतमरत्न तुलाधर बज्राचार्य, लय मैनाली, महेश आचार्य, जया शर्मा, रेनु यादवलगायतका २८ कलाकारको कला प्रदर्शनमा राखिएको छ। उक्त प्रदर्शन यही भदौ ११ गते शनिबारसम्म चल्नेछ।
लाखेको मुकुन्डो बाहिर निकालियो
इन्द्रजात्राका लागि मङ्गलबार मजिपा लाखे आजु र झ्यालिन्चाको ख्वापा (मुकुन्डो) बाहिर निकालिएको छ। जैसीदेवलमा रहको लाखेननीस्थित लाखेको घर (छें) मा रहेको प्राचीन ‘पिला’ गोप्य माटोको सन्दुकमा राखिएको लाखे र झ्यालिन्चाको ख्वापा निकालिएको हो। मजिपा लाखेको मूल नाइके राजिव रन्जितका अनुसार अरू बेला लाखे आजुको मुकुट सन्दुकभित्र राखिने गरिन्छ। हरेक भाद्र कृष्णपक्ष एकादशीका दिन मुकुटलाई त्यहाँबाट निकाली विशेष पूजा गरेर रङरोगनका लागि दिइन्छ।
राजधानीमा सुरेशकुमारको कला प्रदर्शनी
कलाकार सुरेशकुमार द्यःलाको बुझाइमा शास्त्रमा भगवान् शिवबारे लेखिएका महिमा हरेक व्यक्ति–व्यक्तिको जीवनसँग जोडिएको दैनिक क्रियाकलाप नै हुन्। शास्त्रमा शिव, पार्वती र उहाँको वरिपरि बुनिएका हरेक घटना, कथाका पात्रमा मानव समाजले अपनाउनुपर्ने व्यावहारिक पक्ष देख्नुहुन्छ–उहाँ। कलाकार द्यःलाले अध्ययन, ध्यान, मनन गरी उहाँले करिब २० वर्षको समयमा तयार गर्नुभएको चित्रकलाको राजधानीमा प्रदर्शनी भइरहेको छ।
नयाँ नयाँ गीतमा छमछम नाचौं बरि लै...
हिन्दु नेपाली नारीको महान् पर्व हरितालिका तीजको शुभकामनासहित लोकप्रिय गायक गायिकाले हरेक वर्ष विभिन्न तीज गीत कोसेली ल्याउने गरेका छन्। तीजमा लोक भाका र गीतले थप रमाइलो र उत्साह थप्ने गरेको पाइन्छ। हरेक वर्ष सयौं तीजका नयाँ भाका बजारमा आउने गर्छन्।
तुलाधर र बनेपालीलाई लघुकथा सम्मान
अग्रज लघुकथाकार अनिता तुलाधरलाई ‘पूर्णप्रसाद ब्राह्मण लघुकथा सम्मान–२०७९’ प्रदान गरिएको छ। १४औँ लघुकथा दिवसका अवसरमा वरिष्ठ साहित्यिक पत्रकार नगेन्द्रराज शर्माले २१ हजार रुपियाँसहित उहाँलाई सम्मान गर्नुभयो।
भाषा संस्कृतिका साधक लाछी
भाषा, संस्कृति र परम्परालाई जीवन्त राख्न सधैँ अघि सर्ने व्यक्तित्व हुनुहुन्छ, भाषा तथा संस्कृतिविद् गणेशराम लाछी। उहाँ संस्कृतिका अथक साधक मात्र नभईकन भाषा, साहित्य रक्षार्थ आफूसक्दो कर्म गर्दै आएका परिश्रमी व्यक्ति पनि हुनुहुन्छ। कला, संस्कृति जगेर्ना गर्न सकिएन भने मानिसको अस्तित्व मेटिने उहाँको भनाइ छ।
अरुपण आर्ट ग्यालरीमा कलाकृति प्रदर्शनी
छ जना महिला कलाकार आफ्ना ३५ थान कलाकृतिका साथ अरुपण आर्ट ग्यालरीमा शनिबारबाट देखिनुभएको छ। नियो अरुपण आर्टिस्ट ग्रुपका सञ्जु प्रधान, रीता खनाल, कोमल श्रेष्ठ, सुन्दरमाला बैठा, गङ्गा अधिकारी र खुसी मास्केका कलाकृति प्रदर्शनीमा राखिएका छन् । प्राज्ञ रमेश खनालसँग विगत २ वर्षदेखि कला सिक्दै आउनुभएका कलाकारहरूले प्रदर्शनीमा हिमाली दृष्यका साथै मुहार चित्रण, स्थिर वस्तु चित्रण, समसामयिक र मिथिला चित्रहरू प्रदर्शनीमा राख्नुभएको छ। यसका साथमा मठ मन्दिर र गणेश कृष्ण आदि देवीदेवताका चित्रहरू समेत प्रदर्शित छन्।
पुरानो घर थिएटरमा ‘एन इन्स्पेक्टर कल्स’
पुरानो घर थिएटर अहिले नयाँ नाटकको तयारीमा जुटेको छ। ‘म’, ‘लाटीको छोरो’, ‘खत’ लगायत एकपछि अर्को नाटक मञ्चन गरिरहेको पुरानो घरले यसपालि नेपाली अनुवादमा नाटक ‘एन इन्स्पेक्टर कल्स’ गर्न लागेको छ। डिटेक्टिभ जनरामा आधारित ‘एन इन्स्पेक्टर कल्स’ जेबी प्रिस्टलीद्वारा सन् १९४५ मा प्रकाशित नाटक हो। नाटकलाई नैतिकतावादी ‘मोरालिटी प्ले’ भनेर पनि व्याख्या गरिन्छ। सन् १९१२ को ब्रिटिस समुदायको सेटिङ बनाएर लेखिएको नाटक आज २०२२ मा नेपालमा नाट्यकरण गर्दा पनि नाटकको विषयवस्तु उत्तिकै सान्दर्भिक छ।
साहित्य सन्ध्या सहभागिता पुरस्कार प्रदान
वर्षभरि सञ्चालन हुने मासिक साहित्यिक शृङ्खलामा नियमित सहभागी हुने धनकुटाकी बिन्दु अधिकारी ढकाल र इलामका डम्बर पहाडीलाई ‘साहित्य सन्ध्या सहभागिता पुरस्कार तथा सम्मान’ प्रदान गरिएको छ।
दीपा मेवाहाङको ‘यादको सन्दुक’माथि विमर्श
पुस्तकको समीक्षा कार्यक्रममा सहभागी स्रष्टा।तस्बिर : राधा लुइटेल
६ जना कलाकार ३५ कलाकृति प्रदर्शन
६ जना कलाकारका ३५ थान कलाकृति अरुपण आर्ट ग्यालरीमा शनिबारबाट प्रदर्शनी सुरु भएको छ।
दाहाल यज्ञनिधि पुरस्कार महावीर पुनलाई प्रदान
साहित्यकार तथा सञ्चारकर्मी ‘जदौ’ दाहाल यज्ञनिधिको नाममा स्थापना भएको पुरस्कार राष्ट्रिय अविष्कार केन्द्रका प्रमुख महावीर पुनलाई प्रदान गरिएको छ। दाहाल यज्ञनिधिको चौंथो स्मृति दिवसको अवसरमा एक लाख ५० हजार राशिको पुरस्कार पुनलाई प्रदान गरिएको हो।
लिच्छवि लिपिको चिरफार
लिखित दस्तावेजहरू इतिहासका प्रमुख अध्ययन सामग्री हुन् । इतिहासका दस्तावेज तत्कालीन समयमा प्रचलित लिपिमा लेखिने भएकाले लिपिज्ञान इतिहास अध्ययनका लागि आवश्यक पर्दछ । नेपालको इतिहासमा काठमाडौँको मालीगाउँमा भेटिएको जयवर्माको ठहरिएको मूर्तिमा उत्कीर्ण छोटो अभिलेख आजसम्म भेटिएकामध्ये सबभन्दा पुरानो मानिन्छ । लिच्छविकाल नाम दिइएको नेपालको इतिहासको एउटा कालखण्डमा प्रचलित लिपि भएको र नेपाली मौलिकतासमेत झल्किने कारण यसलाई लिच्छवि लिपि भन्नु तर्कसङ्गत देखिन्छ भन्ने केही विद्वान्को राय छ । लिपिविद् डा. नयनाथ पौडेलको हालै ‘लिच्छवि लिपि’ शीर्षकमा एउटा ग्रन्थ प्रकाशन भएको छ । डा. पौडेलले ग्रन्थमा उक्त लिपिका वर्णमाला, वर्णहरूका आकारप्रकार आधिकारिक अभिलेखहरूको सन्दर्भसहित परिशीलन गर्नुभएकाले यो ग्रन्थको छुट्टै महìव देखिन्छ ।
तत्कालीन चिनियाँ समाजको कथा
करिब आठ वर्षअघि बेलायतको एक प्रसिद्ध सञ्चार माध्यम टेलिग्राफले १० सर्वोत्कृष्ट एसियाली उपन्यासको सूची प्रकाशित गरेको थियो । उक्त सूचीमा भारतबारे लेखिएका पाँच वटा उपन्यास थिए । तीमध्ये चार वटाका लेखक भारतीय थिए । तीन वटा उपन्यासका लेखक जापानी थिए । उक्त सूचीमा चिनियाँ लेखकले लेखेको एउटै मात्र उपन्यास परेको थियो । तर त्यो उपन्यास उक्त सूचीको प्रथम स्थानमा रहेको थियो । उक्त उपन्यासको नाम ‘रातो महलको सपना’ थियो । रातो महलको सपना चिनियाँ भाषामा ‘होङ्–लउ–मङ्’ करिब २५० वर्ष पहिले चिनियाँ हान् भाषामा लेखिएको एक प्रसिद्ध उपन्यास हो ।
गायनसँगै अभिनयमा जम्दै सापकोटा
गीतसङ्गीतमा लाग्दा राम्रो हुन्छ भनेर कसैले नभने पनि अनायासै यो क्षेत्रमा लागेका गायक तथा मोडल कृष्ण सापकोटा यही क्षेत्रमा स्थापित हुने प्रयत्नमा हुनुहुन्छ। अर्घाखाँचीको छत्रदेव गाउँपालिका–३, बल्कोटमा जन्मिनुभएका सापकोटा सानैदेखि गीतसङ्गीतमा बढी रुचि राख्नुहुन्थ्यो। दश वर्षको उमेरबाट उहाँले आफूलाई अब्बल बनाउन थाल्नुभएको हो।
वृत्तचित्रमा घान्द्रुक गाउँ
लामा अमृत फाउन्डेसन घान्द्रुकद्वारा निर्माण गरेको घान्द्रुकको वृत्तचित्र पोखरामा प्रदर्शन भएको छ । ब्रेजमेस्रो फिल्म प्रोडक्सन घान्द्रुकको ब्यानरमा निर्मित वृत्तचित्रको विशेष प्रदर्शन गरिएको हो । वृत्तचित्र प्रदर्शनको उद्घाटन गर्दै गण्डकी प्रदेशका निवर्तमान आर्थिक मामिला तथा योजनामन्त्री किरण गुरुङले विश्वका पर्यटकको पहिलो रोजाइमा घान्द्रुक पर्ने गरेको बताउनुभयो । यस गाउँको पर्यटकीय, सांस्कृतिक र प्राकृतिक महत्त्व बोकेकाले अहिले घान्द्रुकको परिचय फराकिलो र व्यापक हुँदै गएको गुरुङले बताउनुभयो । यी सबै पक्ष वृत्तचित्रमा समेटिएको छ ।
नक्सालमा सम्पदा संस्कृति र जात्रा सम्बन्धी एकल फोटो प्रदर्शनी
बिहीबार नेपाल प्रहरी प्रधान कार्यालय नक्सालस्थित खेल मैदानमा गोरखापत्र अनलाइनका फोटो पत्रकार मनोजरत्न शाहीको एकल फोटो प्रदर्शनी भएको छ।
विराटनगरमा विद्यालय नाटक महोत्सव हुने
विराटनगर, भदौ २ गते । आरोहण–गुरुकुल विराटनगरको आयोजनामा भदौ २२ देखि ३१ गतेसम्म विराटनगर विद्यालय नाटक महोत्सव आयोजना हुने भएको छ । हाटखोलास्थित सुशीला कोइराला नाटकघरमा हुने महोत्सवमा दशवटा नाटक मञ्चन हुनेछन् । विराटनगर तथा आसपासका ९ विद्यालयका ९ नाटक तथा आयोजकको एउटा नाटक मञ्चन गरिने अध्यक्ष भैरव क्षेत्रीले जानकारी दिनुभयो । पाठ्यक्रममा समावेश वा शिक्षक/विद्यार्थीले लेखेका एक घण्टा अवधिका नाटक शिक्षक÷विद्यार्थीले नै निर्देशन गरेर महोत्सवमा मञ्चन गरिनेछ । इच्छुक विद्यालयले आगामी भदौ ५ गतेसम्ममा आरोहणसँग सम्पर्क गर्नुपर्नेछ वा आरोहणले उसको वेभसाइट अथवा सामाजिक सञ्जालमा उपलब्ध गराएको फारम भरेर विद्यालयले सहभागिताका लागि आवेदन दिन सक्नेछन् ।
