चाँदनी हमाल
शीतलहरले तराईको जनजीवन प्रभावित
पश्चिम तराईको नेपालगञ्जमा पाँच दिनदेखि घाम लागेको छैन। बिहान–बेलुका शीतलहरको ठिही बढ्दो छ। एकातिर घाम नलाग्ने समस्या र अर्कोतिर शीतलहरको मारले जनजीवन अस्तव्यस्त भएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी सूर्यबहादुर खत्रीले बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, “चोक–चोकमा दाउरा बालेर न्यानो बनाउँदै छौँ, आवश्यक परेकालाई न्यानो कपडा बाँडिरहेका छौँ।”
बदलियो मौसम, बढ्यो चिसो
सधैँजसो काठमाडौँका अधिकांश स्थानमा बिहान ७ः३० बजेसम्म घाम झलमल्ल भइसक्थ्यो। बिहीबार बिहान भने घाम लागेन। घाम निस्केपछि निस्कन्छु भनेर प्रतीक्षा गर्नेको धैर्यको बाँध टुट्यो तर पनि घाम देखिएन। हिउँदे यामका दिन अघि बढ्दै गर्दा चिसो बढ्ने अनुमान सबैले नगरेका होइनन् तर बुधबारसम्मको सामान्य चिसो बिहीबार एक्कासि अत्यधिक चिसो दिनमा बदलिन्छ भन्ने कसैले पनि सोचेका थिएनन्।
तैपनि फेरिँदै छ राहदानी अनलाइन
राहदानीको आवेदन फाराम अनलाइनबाटै भर्न सकिने सुविधासहित अनलाइन आवेदन सुरु भएको वर्ष नाघेको छ तर २०७८ मङ्सिर १ देखि राहदानी विभागले ल्याएको सुविधा साँच्चिकै अनलाइनका रूपमा कहिल्यै रहेन । अनलाइन फाराम भर्ने सुविधा भनेको इन्टरनेटको पहुँचमा रहेको जुनसुकै स्थानबाट जतिबेला पनि फाराम भर्न पाउने व्यवस्था हो तर राहदानी विभागको अनलाइन सुविधा न २४ घण्टा नै उपयोग गर्न पाइन्छ न सबै जिल्लाका लागि एकनासको नै छ । त्यसमाथि प्रतिदिन एक हजार छ सय कोटा तोकिएको छ ।
उच्च बन्दै वायु प्रदूषण
नेपालमा वायु प्रदूषण उच्च बन्दै गएको छ। मनसुन बिदा भएपछि बढ्दै गएको वायु प्रदूषण उच्च हुँदै गएको वातावरण विभागले जनाएको छ। हिउँदे सुक्खायाम र चिसोसँगै बढ्दै गएको प्रदूषण वर्षा भएपछि मात्र केही मत्थर हुने विभागका वातवरणविज्ञ गोविन्द लामिछानेले बताउनुभयो। उच्च हुँदै गएको वायु प्रदूषण रोक्न सक्ने अवस्था नहुने भएकाले अनुकूलनका लागि दैनिक अनुगमन गर्नुको विकल्प नभएको लामिछानेले बताउनुभयो।
जोखिममा हिमाल
नेपाल संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी संरचना महासन्धिको क्योटो प्रोटोकल १९९७ र त्यसको आधारमा बनेको जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय फ्रेम वर्क कन्भेन्सनको पक्ष राष्ट्र हो । यी दुईलाई कार्यान्वयनमा ल्याउन सन् २०१५ मा पेरिस सम्झौता बन्यो । नेपालले सन् २०१६ मा जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी पेरिस सम्झौता अनुमोदन गरेको छ । पेरिस सम्झौतामा नेपालसहित पक्ष राष्ट्रहरूले पृथ्वीको औसत तापमान पूर्व–औद्योगिक स्तरमाथि १.५ डिग्री सेल्सियसमा सीमित गर्न प्रतिवद्धता जनाएका छन् । त्यसका लागि जलवायु सम्मेलनमार्फत अ
विदेशी पर्यवेक्षकद्वारा निर्वाचनको प्रशंसा
आइतबार सम्पन्न आमनिर्वाचन शान्तिपूर्ण रूपमा सफल भएको भन्दै विदेशी पर्यवेक्षकले उच्च प्रशंसा गरेका छन्। आमनिर्वाचनको दिन मतदानको अनुगमनमा संलग्न रहनुभएका विदेशी पर्यवेक्षकले नेपालको लोकतान्त्रिक संस्कार राम्रो रहेकाले पनि आमनिर्वाचन शान्तिपूर्ण रूपमा सफल हुन सकेको प्रतिक्रिया दिनुभएको निर्वाचन आयोगले जनाएको छ।
विद्युतीय मतदान होस्
२०१५ मा पुख्र्यौली थलो सोलुखुम्बुमा भएको त्यो पहिलो मतदान ८२ वर्षीय दीर्घबहादुर गुुरुङ अहिले पनि झलझली सम्झनुहुन्छ । बसाइँ सरेपछि काठमाडौँ क्षेत्र नम्बर ३ को बौद्धको पानीट्याङ्की मतदान केन्द्रबाट यस पटक मतदान गर्नुभएका उहाँले अहिलेको मतदान उहिलेको भन्दा निकै व्यवस्थित भएको बताउनुहुन्छ । उहाँजस्तै उमेरले नेटो काट्दै गएका मतदाता अबका निर्वाचनहरूमा विद्युतीय मतदान गर्न पाइयोस् भन्ने चाहना राख्नुहुन्छ ।
सगरमाथासहितका विश्वसम्पदा जोखिममा
विश्वव्यापी तापक्रमको उच्च वृद्धिसँगै हिम गलनको स्थिति बढ्दा नेपालको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा क्षेत्रको सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जसहित विश्वका ५० वटा विश्वसम्पदा क्षेत्र सन् २०५० सम्ममा लोप हुने अवस्था पुगेका छन्। संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय शैक्षिक, वैज्ञानिक तथा सांस्कृतिक सङ्गठन (युनेस्को)ले कोप–२७ अघि सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनअनुसार विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिको असरले हिमाली क्षेत्रको हिम गलनमा तीव्रता आएकाले ती क्षेत्रमा रहेका विश्वसम्पदा सूचीका प्राकृतिक सम्पदा लोप हुने अवस्थामा पुगेको देखाइएको छ।
पूर्वकम्पन आए पनि राति हुँदा मानवीय क्षति
नेपालमा २०७२ पछि हालसम्मकै ठूलो भूकम्प गएको छ। डोटी केन्द्रबिन्दु भएर ६.६ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको हो। २०७२ वैशाख १२ गते ७.८ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो। सुदूरपश्चिममा जनधनको क्षति गराउने गरी गएको यो भूकम्प ४२ वर्षयताकै ठूलो भएको राष्ट्रिय भूकम्प मापन तथा अनुसन्धान केन्द्रले जनाएको छ। यो भूकम्प दुईवटा पूर्वकम्पनपछि गएको थियो। पहिलो पूर्वकम्पन रातको ९ बजेर ७ मिनेटमा र दोस्रो पूर्वकम्पन ९ बजेर ५६ मिनेटमा गएको थियो। त्यसपछि राति २ बजेर १२ मिनेटमा ६.६ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको हो। वरिष्ठ भूकम्पविद् लोकविजय अधिकारीले भन्नुभयो, “कतिपय भूकम्प आउँदा पूर्वकम्पन आउँछन्, डोटीमा त्यस्तै भयो। अब आउँदैन भनेर रातको समयमा मानिस घरभित्रै निदाउँदा मानवीय क्षति हुन गयो।”
जलवायुसम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन आजदेखि
जलवायु सम्मेलनको २७औँ संस्करण अर्थात् कोप–२७ सम्मेलन आइतबारदेखि इजिप्टमा सुरु हुँदै छ। यसअघिका सफलताको कार्यान्वयन र भविष्यको महत्वाकाङ्क्षाका लागि मार्गप्रशस्त गर्ने दृष्टिकोणका साथ इजिप्ट सरकारको आयोजनामा सम्मेलन हुन लागेको हो।
नियन्त्रणबाहिर जाँदै विश्वको तापक्रम
विश्वको तापक्रम वृद्धि २.८ डिग्री सेल्सियसतर्फ उन्मुख भएको छ। संयुक्त राष्ट्रसङ्घले सार्वजनिक गरेको नयाँ अध्ययन प्रतिवेदनले एक्काइसौँ शताब्दीको अन्त्यसम्ममा विश्वको ताफक्रम २.८ डिग्री सेल्सियसले बढ्ने जनाएको हो।
चार विदेशी संस्था आउँदै,स्वदेशी पर्यवेक्षण संस्थालाई कडाइ
आमनिर्वाचनको पर्यवेक्षण गर्न यस पटक युरोपेली सङ्घ र अमेरिकी संस्था नेपाल नआउने भएका छन् । रुसी पर्यवेक्षक पहिलो पटक नेपाल आउने भएका छन् । विगतका आमनिर्वाचनमा प्रमुख चासोका साथ पर्यवेक्षणमा संलग्न युरो
काठमाडौँमा दूतावास दिल्लीबाट भिसा
विदेशमा दूतावास राख्ने मुलुकले दूतावास राखिएको मुलुकका नागरिकलाई आफ्नो देशको प्रवेशाज्ञा (भिसा) उपलब्ध गराउनुपर्ने हो तर नेपालमा आवासीय दूतावास रहेका पाँच मुलुकले काठमाडौँबाट भिसा जारी गर्दैनन् । ती देशको भिसा लिनका लागि कि नेपाली स्वयं त कि उनीहरूका राहदानी (पासपोर्ट)ले दिल्लीको यात्रा तय गर्नुपर्छ । संयोग नै मान्नुपर्छ नेपालीका लागि दिल्ली जान भने भिसा चाहिँदैन ।
तीन दिनमा पर्ने पानी तीन घण्टामा
दुई दिनदेखिको अविरल वर्षापछि अछामका पाँचवटा पहाडी बस्तीमा शुक्रबार मध्यरात पहिरो खस्यो । सबैभन्दा ठूलो क्षति तुर्माखाँद गाउँमा भएको राष्ट्रिय विपत् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका सहसचिव रामेश्वर मरहठ्ठाले जानकारी दिनुभयो । तुर्माखाँद गाउँपालिका–५, ढकारी गाउँपालिका–५, नाडागाउँ, कमलबाजर नगरपालिका ६ र ८ का गरी पाँच बस्तीमा राति पहिरो खसेको अछाम जिल्ला प्रशासन कार्यालयका प्रशासकीय अधिकृत मीनराज आचार्यले जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “दुई दिनदेखि निरन्तरको वर्षा जारी थियो, शुक्रबार एकैचोटि ठूलो वर्षा भएकाले पहिरो गयो ।”
नागढुङ्गा–नौबिसे सुरुङमार्ग : मुआब्जा अझै बाँकी
नागढुङ्गा–नौबिसे सुरुङमार्गअन्तर्गत पर्ने घर तथा जग्गा अधिग्रहणको काम अझै सकिएको छैन। पूर्ण अधिग्रहणका लागि घरजग्गाको मुआब्जा वितरण र भत्काउने काम जारी रहेको नागढुङ्गा–नौबिसे सुरुङमार्ग आयोजनाले जनाएको छ ।
