लाहा खेती
विशेष रुखका नरम हाँगामा टाँसिएर त्यही हाँगाको रस चुसेर आफ्नो जीवनचक्र पूरा गर्ने परजीवीलाई लाहा भनिन्छ । लाहाका प्रकार क) भाले लाहा
हराउन थाले रैथाने घर
कालीकोटमा पछिल्लो समय कर्णाली लोकमार्ग र कर्णाली कोरिडोरले यहाँको विकास र आर्थिक उन्नतिमा राम्रो प्रभाव परेको छ तर विकास निर्माणसँगै रैथाने घरहरू भने हराउन थालेका छन् । विकासका कारण परम्परागत रूपमा बनेका घर, मठमन्दिर हराउन थालेका हुन् । कलात्मक रूपबाट ढुङ्गामाटो र काठले बनेका घरमा सिमेन्ट लगाउने, छाना फेरेर जस्तापाता लगाउँदा रैथाने घर हराउनुका साथै महत्व पनि घटेको छ ।
अन्तरसम्बन्ध सुधार
मुलुकमा हुँदै आएका राजनीतिक परिवर्तनको मुख्य शक्ति भनेकै नेपाली जनता हुन् । जनचाहना अनुरूप स्थापित लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको राजमार्गमा मुलुकको विकास र समृद्धितर्फको यात्रा निरन्तर अगाडि बढिरहेको छ । संविधान सभाबाट जारी गरिएको नेपालको संविधानले सुनिश्चित गरेको सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन व्यवस्थाको माध्यमद्वारा नै दिगो शान्ति, सुशासन, विकास र समृद्धिको जनआकाङ्क्षा पूरा गर्न सकिन्छ भन्नेमा सबै राजनीतिक दल एकमत रहेकै कारण सत्ता गठबन्धनको संस्कार विकास भएको छ । खास गरी सङ्घीय संसद्को पछिल्लो आवधिक निर्वाचनपछि समन्वयकारी भूमिका निर्वाह गर्दै ने
युग सुहाउँदो नेतृत्व
भनिन्छ, समाजवादको विश्वव्यवस्था सिद्धान्त अनुसार मेट्रापोलिसले स्याटलाइटलाई आफ्नो छातामुनि राखेको हुन्छ । अर्थात् (कोर) मध्यले (पेरिफेरि) पृष्ठलाई आफ्नो नियन्त्रणमा राखेको हुन्छ । अहिलेको २१ औँ शताब्दीमा विश्व भूमण्डलीकरणको अवस्थाले केही हदसम्म परिवर्तन भइरहेको आभास हुन्छ । सामाजिक रूपमा उपरिसंरचनाले विशेषतः दैनिक सूक्ष्म जीवनलाई अभिमुखीकरण गरिरहन्छन् भन्ने मान्यतालाई अहिले विश्वमा उदाउँदा नयाँ विचार र नयाँ नेतृत्वले विश्व राज्यव्यवस्थालाई प्रभावित पारिरहन सक्छ भन्ने तथ्य साबित हुँदै गएका छन् ।
विद्यालय सुधारको बाटो
कुनै बेला पूर्वकै उत्कृष्ट नमुना विद्यालयका रूपमा परिचित विराटनगर–२, शङ्करपुरस्थित ऐतिहासिक जनता नमुना माध्यमिक विद्यालय गत शैक्षिक सत्रसम्मको यात्रामा आइपुग्दा विद्यार्थी अभावको समस्या झेलिरहेको थियो । विगतमा मुलुकलाई आवश्यक पर्ने विभिन्न दक्ष जनशक्ति उत्पादनमा महत्वपूर्ण योगदान पु¥याउँदै आएको यस विद्यालयमा दुई दशकअघिसम्म जो कसैले सजिलैसँग भर्ना पाउन सम्भव थिएन । पछिल्ला वर्षमा यस विद्यालयको स्तर खस्कँदै गएपछि बालबालिका भर्नाका लागि विद्यालय आउनै छाडे, भएका पनि विद्यालय छोडेर अन्यत्रै जान थाले । अघिल्लो शैक्षिक सत्रसम्म आइपुग्दा उक्त विद्यालय
सामाजिक न्याय र समृद्धिको सङ्कल्प
सत्ता सहयात्रा परिवर्तन भएर गत फागुनदेखि नयाँ सहयात्रा सुरु भएको छ । नेपाली कांग्रेससहितको गठबन्धनमा फेरबदल भएर नयाँ गठबन्धन सुरु भएको छ । जसमा नेकपा एमाले, नेकपा माओवादी केन्द्र, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी, जनता समाजवादी पार्टी नेपाल र नेकपा एकीकृत समाजवादी सामेल छन् । नागरिक उन्मुक्ति पार्टीले पनि सरकारको पक्षमा विश्वासको मत दिइसकेको छ । सरकारमा सामेल पाँच राजनीतिक दलले गत चैत ६ गते न्यूनतम नीतिगत प्राथमिकता र साझा सङ्कल्प
शान्ति प्रक्रिया टुङ्ग्याउन राष्ट्रिय सहमति जुटाउँछौँः प्रधानमन्त्री प्रचण्ड
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले शान्ति प्रक्रिया टुङ्गोमा पुर्याउन र विकास तथा समृद्धिका लागि राष्ट्रिय सहमति जुटाउन आफू प्रयासरत रहेको बताउनुभएको छ। रिपोटर्स क्लबको २६औँ वार्षिकोत्सवका अवसरमा आयोजित कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले यस्तो बताउनुभएको हो।
पोखरा अर्चलेमा बस दुर्घटना, दुई घाइते
पोखरा महानगरपालिका वडा नम्बर २७, अर्चलेमा शनिबार बिहान बस दुर्घटना हुँदा दुई जना घाइते भएका छन् ।
हामी भविष्यलाई स्वर्ग बनाउँछौँ : राष्ट्रपति पौडेल
राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले प्रतिगामीको स्वर्ग अतीतमा हुने र लोकतन्त्रवादी तथा समाजवादीको स्वर्ग भविष्यतिर हुने बताउनुभएको छ।
नेपालविरुद्ध दोस्रो जितसँगै आयरल्यान्ड ‘ए’ ले जित्यो सिरिज
नेपाल ‘ए’ विरुद्ध तीन खेलको टी–२० सिरिज आयरल्यान्ड ‘ए’ ले जितेको छ । कीर्तिपुरस्थित त्रिवि क्रिकेट मैदानमा शनिबार नेपाललाई ४० रनले हराउँदै आयरल्यान्डले एक खेल अगावै सिरिज जितेको हो ।
जनप्रतिनिधिको मूल्याङ्कन नागरिकले गर्नुपर्छ : राष्ट्रपति
राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले जनप्रतिनिधिको मूल्याङ्कन नागरिकले गर्नुपर्ने बताउनुभएको छ । तनहुँ र चितवन जोड्ने नवनिर्मित त्रिशूली नदी पुलको शनिबार उद्घाटन गर्दै उहाँले माथिल्लो जिम्मेवारीमा बसेकाहरूबाट काम सम्पन्न भएको छ कि स्थानीय जनताको मेहनतबाट मात्रै काम सम्पन्न भएको छ भन्ने कुराको अब मूल्याङ्कन गर्नुपर्ने बेला भएको बताउनुभयो ।
तेरमी पर्वमा रम्दै थकाली समुदाय (फोटो फिचर)
हिमालपारिको जिल्ला मुस्ताङको स्याउको राजधानीका रूपमा लिइने मार्फामा बसोबास गर्ने थकाली समुदायको आफ्नो मुख्य पर्व ‘तेरमी’ मुस्ताङको मार्फामा चली रहेको छ।
दलका कारण सङ्घीयता कार्यान्वयन समस्या : डा. कोइराला
नेपाली कांग्रेसका नेता डा. शशाङ्क कोइरालाले प्रमुख राजनीतिक दल र तिनको नेतृत्वले अधिकार प्रत्यायोजन नगर्दा सङ्घीयता कार्यान्वयनमा कठिनाइ भइरहेको बताउनुभएको छ।
गुराँस फुलेको जङ्गलमा याकचौँरी
मनाङ चामे–१ तिमाङ डाँफेलेक मुनितिर रहेको लालीगुराँसको जङ्गलमा ढकमक्क फुलिरहेका गुराँसको फेदमुनितिर चरिरहेका याकचौँरी र पृष्ठभूमिमा सेताम्मे डाँफे लेक र रातम्मै लालीगुराँसका फूल ।
राष्ट्रपति पौडेलद्वारा चितवन र तनहुँ जोड्ने त्रिशूली नदीको नवनिर्मित पुल उद्घाटन
राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले चितवन र तनहुँ जोड्ने त्रिशूली नदीको नवनिर्मित पुल उद्घाटन गर्नुभएको छ । पुलको शनिबार उद्घाटन गर्नुहुँदै राष्ट्रपति पौडेलले आफू मुलुकको अभिभावकीय भूमिकामा आएदेखि नै यस पवित्र भूमि देवघाट आउने इच्चा तीव्र भएपनि विभिन्न कारणले ढिला भएको बताउनुभयो ।
जिल्लाभरिका एसइई परीक्षार्थी एउटै कोठामा
देशकै थोरै परीक्षार्थी रहेको मनाङ जिल्लामा यस वर्षको माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसइई) का लागि एउटा मात्रै परीक्षा केन्द्र तोकिएको छ । चालिस जना परीक्षार्थी रहेकाले उक्त परीक्षा केन्द्रमा सबैलाई एउटै कक्षाकोठामा राखेर परीक्षा सञ्चालन गरिएको छ ।
विपतले बिचल्ली
आजभन्दा ४४ वर्षअघिको कुरा हो, सुधारिएको पञ्चायत ठिक कि बहुदल भन्ने रोज्न देशमा जनमत सङ्ग्रहको तयारी भइरहेको थियो । जयराम थारू चार वर्ष उमेरका हुनुहुन्थ्यो । हजुरबाको हात समाएर भवानीयापुरबाट जोरैयामा बसाइँ सरेको धमिलो सम्झना मात्र छ, उहाँलाई । बसाइँ सर्नुको कारण उहाँले धेरै पछि थाहा पाउनु भयो । त्यतिबेला उहाँका हजुरबाले राप्ती नदीको कटानले घरबास नै लैजाला भन्ने डरले दुई किलोमिटर पर जोरैयाको खेतमा बसाइँ सर्नुभएको रहेछ तर त्यही जोरैया पनि सुरक्षित भएन । हाल बाँके जिल्लाको राप्ती सोनारी गाउँपालिका वडा नं ६ मा पर्ने जोरैयाबाट जयरामका परिवारले फेरि बसाइँ सर्नु प¥यो । राप्तीले २०६३ सालमा पहिलो पटक कटान थालेपछि हजुरबाले जसरी नै उहाँ पनि परिवार लिएर दुई किलोमिटर पर बसाइँ सर्नुभयोे तर यस पटक आफ्नै जमिनमा होइन जङ्गल छेउमा । बाढी र कटानबाट जिउ र
ए फूल !! (निबन्ध)
तिमी फूल हौ । साँच्चै फूल हौ, तिम्रो पहिचान नै फूल । यस अर्थमा तिमी फूलको अलावा अरू केही होइनौ । कदाचित, तिमीले आफूलाई काँडा हुँ भन्यौ भने पनि म तिमीलाई फूल नै भन्छु । काँडाका रूपमा देख्न सक्तिनँ, काँडा भनेर सम्बोधन गर्न सक्तिनँ । भन्ने त्यही नै होइन र, जो देखिन्छ ! हो, दृष्टिकोण फरक हुन सक्छ, हेराइ अलग हुन सक्छ तर यसको अर्थ यो कदापि होइन कि हेर्नेले आफ्नो दृष्टिकोण बनाएर हेर्दा यथार्थ नै बदलियोस् ! वास्तवमा सत्य त त्यही हो, जो देखिन्छ ।
विद्यार्थीका आकाश छुने रहर
शुक्रबारको दिन थियो; कक्षाकोठामा पस्नासाथ विद्यार्थी आआफ्ना ठाउँबाट जुरुक्क उठे र दुवै हात जोड्दै एउटै लयमा चिच्याए : “शुभ शुक्रबार गुरुआमा !” शुभ प्रभातका ठाउँमा ‘शुभ शुक्रबार’ भनेपछि मैले बुझ्नुपर्ने हुन्छ, आज विद्यार्थी किताब खोल्ने मनस्थितिमा छैनन् । अब के क्रियाकलाप गराऊँ त ? एकछिन अलमलमा परेँ । आफ्नो विषयसँग सम्बन्धित रहेर एकल तथा सामूहिक रूपमा कथा लेखन, कविता लेखन, भाषिक खेललगायतका विविध गतिविधि गराइसकेँ । केही फरक केही नयाँ काम गर्ने मनस्थितिमा थिए विद्यार्थी । “आज केही नयाँ काम गरौँ ।” मुखले त भनिहालेँ तर नयाँ कामचाहिँ के हो मलाई नै थाहा थिएन । सबै विद्यार्थीलाई आँखा चिम्म गरेर लामो लामो श्वास तान्दै ध्यानमा बस्न लगाएँ । आफूले पनि आँखा चिम्लेरै सोचेँ, त्यस्तो नयाँ र विशेष के क्रियाकलाप गराऊँ त ? तत्कालै दिमागमा झिलिक्क बत्ती बल्यो, आज विद्यार्थीका इच्छा नै
पुरुष पनि घरेलु हिंसाको सिकार !
अमेरिकाको ‘रिजन’ पत्रिकाकी सम्पादक क्याथरिन एलिसिया यङ (क्याथी यङ) ले धेरै देशमा महिला र पुरुषबिचको सम्बन्ध र पुरुष घरेलु हिंसाबारे तुलनात्मक अध्ययन गरेकी छन् । उनले लेखेको ‘ह्वेन वाइफ बिट देयर हसब्यान्ड, नो वन वान्ट्स टु विलिभ इट’ लेखको चर्चाले अहिले विश्व समाज तरङ्गित बनेको छ । अहिलेको बदलिँदो परिस्थितिमा पुरुष मात्र होइन धेरै महिलाले पनि पुरुष घरेलु हिंसा गर्ने गरेको तथ्यलाई आफ्नो लेखमा क्याथी यङले औँल्याएकी छन् ।
सूचनामा चलखेल, विज्ञापनमा जालझेल
सूचना प्रविधिको विकास तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । यो प्रविधि च्याट जिपिटी (च्याट जेनेरेटिभ प्रि–ट्रेनिङ ट्रान्सफरमर) देखि एआई (आर्टिफिसियल इन्टलिजेन्स) सम्म आइपुगिसक्यो । बच्चादेखि ज्येष्ठ नागरिकसम्म सूचना प्रविधिबाट टाढा रहन सक्ने अवस्था छैन । यसको प्रयोगबिना दिन नै काट्न नसक्ने अन्तर्राष्ट्रिय समस्या आइसकेको छ । यसको दुरुपयोग र अत्यधिक प्रयोगबाट झन् बढी बालबालिका बिग्रिने चिन्ताले विश्वलाई नै आक्रान्त बनाएको छ ।
नेपाल कै अग्लो ‘दमक भ्यू टावर’ निर्माण सम्पन्न
झापाको दमक वडा नं. ३ ढुकुरपानीमा राष्ट्रिय गौरवको आयोजनाको रुपमा रहेको ‘दमक भ्यू टावर’ निर्माणको काम सम्पन्न भएको छ।
राष्ट्रपतिद्वारा विधेयक प्रमाणीकरण
राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले अनुगमन तथा मूल्याङ्कन व्यवस्था गर्न बनेको विधेयक प्रमाणीकरण गर्नुभएको छ । सङ्घीय संसद्को दुवै सदनको बैठकबाट पारित भएको उक्त विधेयक राष्ट्रपतिले आज प्रमाणीकरण गर्नुभएको राष्ट्रपति कार्यालयले जनाएको छ ।
स्वास्थ्य मन्त्री यादवद्वारा बर्थिङ्ग सेन्टरकाे उद्घाटन
मधेश प्रदेशको राजधानी जनकपुरधाममा शुक्रबार मधेश स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान मातहतको प्रादेशिक अस्पतालमा नव निर्मित बर्थिङ्ग सेन्टरको उद्घाटन पश्चात आयोजित कार्यक्रममा सम्बोधन गर्दै उहाँले यस्तो बताउनुभएको हो ।