खरेलको तेस्रो उपन्यास ‘रानीतलाउ’
यौनवादी लेखिकाका रूपमा आफ्नो परिचय बनाउनुभएकी कल्पना खरेलको तेस्रो उपन्यास ‘रानीतलाउ’ नेपालगञ्जको ऐतिहासिक रानीतलाउको किनारमा एक कार्यक्रमका बीच विमोचन गरिएको छ । सो उपन्यासको नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वसदस्य सचिव कथाकार सनत रेग्मी, प्राज्ञहरू महानन्द ढकाल, शशिराम कार्की र हरिप्रसाद तिमिल्सिनाले संयुक्त रूपमा विमोचन गर्नुभयो । समालोचकहरू लेकप्रसाद प्याकुरेल र चरित्रा शाहले कृतिमा समेटिएका विषयवस्तु, लेखन शैली र उपन्यासले दिन खोजेको सन्देशमाथि चर्चा गर्नुभएको थियो ।
‘ऋग्वेदसंहिता’को विमोचन
लोकसेवा आयोगका अध्यक्ष माधवप्रसाद रेग्मीले शनिबार राजधानीमा आयोजित एक समारोहमा हिरण्यकान्त उपाध्या न्यौपानेद्वारा लिखित ‘ऋग्वेदसंहिता’को विमोचन गर्नुभयो ।
छोरी (कथा)
माघ महिना थियो, दिनहरू धुम्मिएका थिए । पानी परेपछि जाडो बढ्दै थियो । त्यही बखत शरद्को छोरीको जन्म भयो । जन्मिएको केही समयपछि नर्सले छोरीलाई आमासँग ल्याएर सुताइदिइन् । आफूसँगै सुतिरहेकी छोरीको हातका औँलाहरू छोरीकी आमाले छाम्न थालिन् । औँला छामिरहँदा उनी झसङ्ग भइन् । उनले छोरीको औँला त चारवटा मात्र भएको पाइन् । छोरीको अर्को हातको आँैला पनि छामिन्, त्यसमा पनि चारवटा मात्र भएको उनले फेला पारिन् ।
सन्दर्भ पनौतीका केही जात्रापर्वहरूको
प्राकृतिक सौन्दर्यले सजिएको ऐतिहासिक एवं सांस्कृतिक नगर हो पनौती । कलापूर्ण मूर्तिहरू र मन्दिरहरूले सजिएको यो नगर कलात्मक छ । शचीतीर्थ, उत्तरप्रयाग, पावनधाम आदि उपनाम पाएको यो नगर धार्मिक आस्थाको केन्द्रविन्दु हो ।
यौनिक विषयका कथा
विभिन्न संस्कृति, परम्परा र त्यसभित्रका अन्य विषयमा केन्द्रित भएर साहित्य सिर्जना गर्ने क्रम नेपाली साहित्य जगत्मा बढिरहेको छ । यसैक्रममा रत्न प्रजापतिको ‘रित्तो रथ’ कथा सङ्ग्रह बजारमा आएको छ । यस सङ्ग्रहका कथामा नेवारी संस्कृति र त्यस संस्कृतिभित्र अन्तर्निहित यौन मनोविज्ञानलाई रोचक रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ । ‘रित्तो रथ’का अधिकांश कथामा यौनिक झलक पाइन्छ । सङ्ग्रहमा बत्तीसवटा कथा समावेश छन् । सामाजिक विषयमा लेखिएका कतिपय कथामा यौनमनोविज्ञान सुटुक्क घुसेको पाइन्छ । सामाजिक विकृति विसङ्गतिप्रति रोचक ढङ्गले प्रहार गर्नु प्रजापतिका कथा वैशिष्ठ नै हुन् । नेवारी संस्कृति र यसभित्र जोडिएका विविध प्रसङ्गबाट कथावस्तु ग्रहण गरी कथा लेखनमा सक्रिय प्रजापतिका ‘बिसन्चो’, ‘सेतो बादल’, ‘बदाम बेच्ने केटी’, ‘स्वच्छन्द साँझ’ आदि कथा सङ्ग्रह प्रकाशित भइसकेका छन् ।
‘हाम्रा देवदेवी भ्रम र यथार्थ’ विमोचन
शाश्वत आचार्य स्मृति प्रतिष्ठानको आयोजनामा बाँकेका वरिष्ठ साहित्यकार किरण आचार्यको सातौँ कृति ‘हाम्रा देवदेवी भ्रम र यथार्थ’ विमोचन गरिएको छ । कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका पूर्वसदस्यसचिव सनत रेग्मी एवं प्राज्ञहरू महानन्द ढकाल, शशिराम कार्की र हरि तिमिल्सिनाबाट सामूहिक रूपमा कृति विमोचन गरिएको थियो । समालोचकहरू चरित्रा शाह, लेक प्याकुरेल र बोधप्रसाद प्याकुरेलले समीक्षा गर्नुभएको कृतिभित्र १८ वटा शीर्षकमा आध्यात्मिक विषयवस्तु समेटिएको छ ।
एक सङ्गीत साधकको जीवनकथा
नेपाली चलचित्र इतिहासमा वा कला सङ्गीत क्षेत्रमा प्रवासी नेपालीहरूको योगदान, श्रम, मेहनतको बेग्लै महìव छ । चलचित्रमा मात्र होइन, नेपाली साहित्य, साङ्गीतिक अनि कला क्षेत्रमा पनि यो कुरा लागू हुन्छ ।
‘मबाट महिलावाद’
११३औँ अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसका अवसरमा आयोजित ‘मबाट महिलावाद’ कार्यक्रममा प्रविधिले समाजमा पारेको प्रभावबारे नाटक मञ्चन, कविता मुक्तक वाचन गरिएको छ । महिला, विकास र कानुन मञ्च तथा इक्वालिटी नाउ संस्थाद्वारा मङ्गलबार राजधानीमा आयोजित कार्यक्रममा विभिन्न कलेजका कानुन सङ्कायका विद्यार्थीले नाटक तथा रचना वाचन गरेर सिर्जनात्मक ढङ्गमा महिलावाद आफैँबाट सुरु गरौँ भन्ने सन्देश दिनुभएको थियो । साथै प्रविधिको दुरुपयोग गरेर महिलाको चरित्र हत्या गर्ने, महिलामाथि हिंसा गर्नेलाई प्रहरी प्रशासनमा गएर उजुरी गर्न प्रेरित गर्ने नाटक तथा विभिन्न रचनाको सन्देश थियो ।
नारीको सम्मान हरेक क्षेत्रबाट हुनुपर्छ
महिला कलाकारले विभिन्न कार्यक्रममा सहभागिता जनाएर ११३औँ अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस मनाएका छन् । धैरैले समाजिक सञ्जालमार्फत सम्पूर्ण नारीलाई नारी दिवसको शुभकामना पनि दिनुभएको छ । आफूले प्रत्यक्ष सहभागिता जनाउन नपाए पनि सामाजिक सञ्जालमार्फत शुभकामना दिएको नायिका श्वेता खड्काले जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “मलाई हरेक दिन नारी दिवसजस्तै लाग्छ । जहाँ नारीको सम्मान हुन्छ त्यो घर, समुदाय, राष्ट्र राम्रो हुन्छ । त्यसैले नारीको सम्मान हरेक क्षेत्रबाट हुनुपर्छ ।”
कविता, गीत र गजलको त्रिवेणी
थुनिएको जिन्दगी शीर्षकीय कविता सङ्ग्रह लिएर कवि उद्धवहरि अधिकारी (२०१४) नेपाली साहित्यको बगैँचामा उपस्थित हुनुभएको छ । यस कविता सङ्ग्रहमा ११० वटा छोटा छोटा सिर्जनाको माला गाँसिएको छ ।
रुहानाको कला
समाजमा साना बालबालिकाले गरेका सानो राम्रो कामले पनि सकारात्मक सन्देश दिन सकिन्छ । यस्तै कुरा हाम्री सानी नानी रुहाना रुपाखेतीले गरेकोे कामबाट पनि सिक्न सक्छौँ । उनले यस्तै सिर्जनात्मक काम गरेर देखाएकी छिन् । उनले पढेर खेर जाने पत्रपत्रिकाबाट नयाँ नयाँ डिजाइनको ड्रेस बनाएकी छन् । उनले कुनै पनि सामान पुनः प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश प्रवाह नै उनको लक्ष्य हो । उनले पत्रपत्रिकाको प्रयोग गरेर विभिन्न खालका सामान बनाएकी छन् । उनले यस्तै खेर जाने सामानबाट विभिन्न सामान बनाएर प्रदर्शनमा पनि राखेकी थिइन् । यस्तै उद्देश्य राखेर गरिएको सामग्री बनाउने प्रदर्शनीमा रुहानाले दोस्रो स्थान पनि प्राप्त गरिन् । उनको चाहना छ, यस्ता खेर जाने सामग्रीबाट उपयोगी सामग्री बनाउन
मीठा शब्द र सुन्दर भावनाको धाराप्रवाह
श्रीबाबु कार्कीको नवीनतम निबन्धकृति हो ‘सन्दिग्ध शताब्दी’ । आत्मपरक शैलीमा लेखिएका निबन्धहरूको सङ्ग्रह ‘सन्दिग्ध शताब्दी’भित्र मध्यम आकारका जम्माजम्मी १४ वटा निबन्ध सङ्गृहीत छन् ।
कलाकौशल र लेखक कार्यशाला
अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको अवसरमा क्लासिक आर्ट ग्यालरी र क्रिटिक्स कर्नरले मङ्गलबार ‘कलाकौशल र लेखक’ शीर्षकमा फ्रि–कला कार्यशालाले आयोजना गरेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको सन्दर्भमा आयोजित कला कार्यशालामा ललितकला, संस्कृति र सम्पदाको विषयमा कलम चलाउँदै आउनुभएका कला पत्रकार तथा महिला कलाकारको सहभागिता रहेको छ ।
नीलमको सपना (कथा)
आज बाबाले घर छाडेर गएको तीन दिन बितिसक्दा पनि नीलमको ओठमा हाँसो देखिँदैनथ्यो । आमा नभएकी नीलमको दुःख मनको इच्छा आकाङ्क्षा बुझ्ने बुवा नै प्रदेश गएपछि नीलमको सौतेनी आमा नीलमलाई दुःख दिन्थिन् । नीलमको स्याहारसुसार गर्न नीलमका बुवाले सौतेनी आमा भित्र्याएका थिए । खेतीपाती गरेर घर खर्च धान्न नसकेपछि नीलमको बुवा परदेश गएका थिए । सौतेनी आमाबाट एक छोरी र एक छोरा भए पनि नीलम घरको सबै काम गर्थिन् । चाडपर्वमा पनि सौतेनी आमा नीलमलाई आफूसँग आफ्नो माइतघर लैजान्न थिइन् । आमा म पनि जान्छु भन्दाभन्दै पनि सौतेनी आमा भएर होला ऊप्रति अलि रुष्ट व्यवहार गर्थिन् ।
लुभ्रमा सजिएका कलाकृति
कुनै कलाकृतिलाई पुस्तक वा फोटामा हेर्नु र कुनै आर्ट ग्यालरी वा म्युजियममा साक्षात् दर्शन गर्नुमा आनका तान फरक हुने रहेछ ! म्युजे डु लुभ्र अर्थात् लुभ्र म्युजियमभित्र पूरा दुई दिन घुम्दा उपर्युक्त कुरा चरितार्थ भयो ।
डा. रिजाल र मानन्धर सम्मानित
रूपा चिकित्सा सेवा अवार्ड वरिष्ठ प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञ डा. भोला रिजाललाई प्रदान गरिएको छ । एक लाख रुपियाँसहितको उक्त अवार्ड नेपाल चिकित्सक सङ्घले आयोजना गरेको २९औँ अल नेपाल मेडिकल सम्मेलनमा डा. रिजाललाई उक्त अवार्ड प्रदान गरिएको हो । नेपाल चिकित्सक सङ्घले रूपा फाउन्डेसनसँग गरेको सम्झौताअनुसार यो वर्ष डा. रिजाललाई उक्त अवार्ड प्रदान गरिएको हो ।
मिस लिटिल नेवाःमा प्रतिभा प्रदर्शन
नेप्लिज फेसन होमले नेवार बालिकाको प्रतिभा प्रस्फुटनका लागि हरेक वर्ष आयोजना गर्दै आएको मिस लिटिल नेवाःको १४औँ संस्करणअन्तर्गतको ट्यालेन्ट सो राउन्ड सम्पन्न गरेको छ । नेवारी कला, भाषा, संस्कार तथा संस्कृतिको जगेर्ना गर्ने उद्देश्यले आयोजना हुँदै आएको प्रतियोगितामा मिस लिटिल नेवाः ट्यालेन्ट चयनका लागि भएको ट्यालेन्ट सोका सहभागीहरूले आफूमा अन्तर्निहित प्रतिभा प्रदर्शन गरेर निर्णायक तथा अभिभावकलाई आकर्षित गर्ने प्रयास गरेका थिए ।
यदु स्मृति पत्रकारिता पुरस्कार गोरखापत्रकर्मी चौधरीलाई
यस वर्षको ‘यदु स्मृति पत्रकारिता पुरस्कार २०७९’ गोरखापत्रका पत्रकार लोकबहादुर चौधरी (लक्की चौधरी) लाई प्रदान गरिएको छ।
जीवनको लडाइँ (कविता)
कलियुग हो यो विश्वास थोरैलाई गर्नु । खुट्टा तान्ने धेरै हुन्छन् आफ्नो पाइला मजबुत पार्नु ।।
जीवनीमूलक श्रेष्ठ कृति
वि.सं. २०७९ मङ्सिरमा फाइन प्रिन्टद्वारा प्रकाशित ‘सुश्री पारिजात’ गोविन्द गिरी प्रेरणाद्वारा तयार पारिएको जीवनीमूलक कृति हो । तीन सय छयानब्वे पृष्ठको यो कृतिमा पारिजातका विषयमा थप जानकारी प्राप्त गर्न सकिने अनुक्रमणिकासहितका तस्बिर र अन्य स्रोत सामग्री पनि संलग्न गरिएका छन् । नेपाली साहित्यमा पारिजात सर्वाधिक विवाद र चर्चामा रहेकी स्रष्टा हुनुहुन्छ । पारिजातका बारेमा यसअघि पनि जीवनी नलेखिएका होइनन् । तथापि गिरीजीको यो कृतिमा पारिजातका लुकेका र छुटेका पाटामाथि चियाउने प्रयास गरिएको छ । पारिजात वामपन्थी विचारकी लेखिका भए पनि गैरवामपन्थीसमेत उहाँप्रति उत्तिकै आकर्षित हुन्थे । त्यसैले उहाँको लोकप्रियता सर्वत्र व्याप्त थियो ।
युजेनको त्यो गोर्खा चित्र
विश्वप्रसिद्ध कलाकार युजेन दलाक्व्रा फ्रान्सका प्रमुख स्वच्छन्दतावादी कलाकार हुनुहुन्छ । सम्पन्न परिवारमा उहाँ २६ अप्रिल, १७९८ मा फ्रान्सको सेन्ट मौरिसमा जन्मनुभएको थियो । उहाँको पिता फ्रान्सका परराष्ट्रमन्त्री हुनुभएको थियो । उहाँकी माता एक सुसंस्कृत, सुशील, पढेलेखेकी भद्र महिला हुनुहुन्थ्यो । उहाँले नै छोरा युजेन दलाक्व्रालाई साहित्य र कलाप्रति अभिरुचि जगाइदिनुभएको थियो ।
सृष्टिको फूल
महिनावारी/छाउ/रजस्वला/पर सर्ने नामले पुकारिने सङ्केत भनेको सृष्टि अर्थात् सृष्टिको फूल हो । यो फूल नफुलेसम्म सृष्टि सम्भव छैन । महिला सन्तान उत्पादन गर्न तयार हुनलाई यो फूल फुल्नै पर्छ ।प्रायः फूल भन्नाले दिमागमा रातो आकृति उत्पन्न हुन्छ । यो सृष्टिको फूलको रङ पनि रातै हुन्छ । निख्खर रातो । मायाको प्रतीक रातो गुलाबजस्तै । त्यो गुलाब चाहे ओइलियोस्, चाहे सुकोस् त्यो रातो नै रहन्छ । यो सृष्टिको फूल पनि त्यस्तै हो– मायाको प्रतीक, सृष्टिको प्रतीक, जननीको गौरव, चेलीको अस्मिता ।
छवटा बाछिटा कृति सार्वजनिक
एकै पटक छ जना साहित्यकारले लेख्नुभएको छवटा बाछिटा कृति (अस्तित्व, अखण्ड, अनन्त, अक्षुण्ण, अस्मिता र अजस्र) सार्वजनिक भएको छ। कौशिकी साहित्य प्रतिष्ठानले शुक्रबार आयोजना गरेको बाछिटा कृति विमोचन तथा प्रतिभा सम्मान कार्यक्रमा नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका कुलपति भूपाल राई तथा विभिन्न स्रष्टाले एकैसाथ सार्वजनिक गर्नुभएको हो।
‘प्रेरणादायी महिला’ पुस्तक लोकार्पण
प्रेरणादायी महिला नामक पुस्तक लोकार्पण भएको छ । ११३ औं अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक महिला दिवसको अवसरमा शुक्रबार मोतीदेवी स्मृति केन्द्रले सो पुस्तक लोकार्पण गरेको हो ।
मौलिक पहिरनप्रति युवाको आकर्षण
पछिल्लो समयमा आधुनिक पहिरनले समाजलाई छपक्कै छोपेको छ । आधुनिकतासँगै मौलिक पहिचान झल्किने जातीय पोसाक लोप हुन थालेपछि यहाँको मगर समुदायका युवा मौलिक पोसाकको संरक्षणमा जुटेका छन् । जिल्लामा हुने विभिन्न सांस्कृतिक कार्यक्रम, सभा–समारोह तथा उत्सवमा उनीहरू मौलिक पहिरनमा सजिन थालेका छन् ।
