पुसमै फुल्यो लालीगुराँस

बैतडी समाचारदाता

बैतडी, पुस ४ गते । वसन्त ऋतुको चैत–वैशाखमा फुल्ने लालीगुराँस चार महिनाअगावै हेमन्त ऋतुको पुसमै फुल्न थालेको छ। बैतडीको सिगास गाउँपालिका–२, गाँजरीको बुराँउसेको जङ्गलमा पुसमै लालीगुराँस फुलेको छ। नेपालको राष्ट्रिय फूल लालीगुराँसलाई सुदूरपश्चिमतिर बुराँस, बुरुँज पनि भन्ने गरिन्छ। 

जलवायु परिवर्तनका कारण गुराँस फुल्ने समययमा परिवर्तन आएको विज्ञहरूले बताएका छन्। एक अध्ययनअनुसार सन् १८८५ को हर्बेरियमसँग तुलना गर्दा गुराँससहित १० प्रजातिको फूल फुल्ने समय औसतमा आठ दिन अघि सरेको पाइएको छ तर बैतडीमा चार महिनाअघि नै लालीगुराँस फुल्न थालेको छ। 

विश्वमा पाइने गुराँसका प्रजातिमध्ये नेपालको बैतडीसहित ४३ जिल्लामा ३१ प्रजातिका लालीगुराँस पाइन्छन्। नेपालमा पाइने सबै लालीगुराँसको संरक्षण गर्ने उद्देश्यले नेपाल सरकारले गुराँस संरक्षण कार्ययोजना २०७५–२०८० समेत तयार गरेको छ। योजनाले पाँच वर्षमा २० करोड रुपियाँ खर्च गर्ने जनाइएको छ। गुराँस संरक्षण कार्ययोजनाले बैतडीमा सबैभन्दा बढी लालीगुराँस संरक्षणको चुनौती रहेको प्रतिवेदन तयार गरेको छ। जलवायु परिवर्तन, लालीगुराँसको काठको दाउरा बनाउने, जथाभाबी सडक निर्माण, चोरी निकासी र वन डँढेलो मुख्य चुनौती रहेको प्रतिवेदनले उल्लेख गरेको छ। 

डाँडाकाँडा छपक्कै हुने गरी फुल्ने लालीगुँरास पछिल्लो समय घट्दै गइरहेको डिभिजन वन कार्यालय बैतडीले जनाएको छ। डोजरले जथाभाबी सडक खन्ने क्रममा रुख ढल्दा नेपालको राष्ट्रिय फूल लालीगुँरास सङ्कटमा परेको छ। सडक पूर्वाधारलगायतका विषय जनताको माग भए पनि सडक निर्माण गर्दा पर्यावरणीय अध्ययन गरेर वन क्षेत्रको कम विनाश हुने गरी सडक निर्माण गर्न डिभिजन वन कार्यालयले स्थानीय तहलाई पटकपटक पत्राचार गरेको डिभिजन वन कार्यालय बैतडीका प्रमुख भीमप्रसाद कँडेलले बताउनुभयो। 

विकास निर्माणसँगै जलवायु परिवर्तनका कारण लालीगुराँस सङ्कटमा परेको उहाँले बताउनुभयो। जलवायु परिवर्तकै कारण बैतडीमा चार महिनाअघि नै लालीगुराँस फुलेको हुन सक्ने डिभिजन वन कार्यालय बैतडीका प्रमुख भीमप्रदा कँडेलले बताउनुभयो। 

जलवायु परिवर्तनको असर रोक्न पर्यावरणीय अध्ययन गरेर मात्रै सडक पूर्वाधार निर्माण गर्नुपर्ने उहाँको भनाइ छ। बैतडीमा पर्यावरणीय मूल्याङ्कनबिना १० स्थानीय तहले करिब दुई हजार किलोमिटर कच्ची सडक निर्माण गर्दा क्षति भएका लालीगुँरासको कुनै तथ्याङ्क छैन। सडक निर्माण र विद्युत् विस्तार गर्दा बैतडीको ग्वाल्लेक संरक्षित वन, सिगास संरक्षित वनलगायतका महत्वपूर्ण वनमा पाइने लालीगुँरास उजाडिँदै गइरहेको छ। 

सडक निर्माण गर्दा स्थानीय तहले सङ्क्षिप्त पर्यावरणीय अध्ययन गरेर मात्रै सडक निर्माण गर्नुपर्ने भए पनि त्यसो नगर्दा वन जङ्गल क्षति भइरहेको डिभिजन वन कार्यालय बैतडीले जानकारी दिएको छ। बैतडीको कुल क्षेत्रफलको ५८ प्रतिशत भूभाग वन क्षेत्रले ओगटेको तथ्याङ्क छ। ५८ प्रतिशत वन क्षेत्रका सबै ठाउँमा लालीगुँरास पाइने गरेको छ।