सुकृत नेपाल
सशक्त महिला चित्रणमा ‘शाम्भाला’
अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र महोत्सवमा नाम र दाम कमाएर नेपाल भित्रिएको ‘शाम्भाला’ नेपाली चलचित्रघरमा प्रदर्शन भइरहेको छ ।
रावायण : निकिताको भड्किलो नृत्यको आस
बितेको वर्ष चलचित्र ‘रावायण’ विवादमा पर्दा नायक अनमोल केसी पक्राउ परेका थिए । ‘आपराधिक विश्वासघात’ सम्बन्धी कसुरमा केसीलाई पक्राउ गरिएको थियो ।
ठिकठाक ‘स्त्री २’
छ वर्षअघि २०१८ मा प्रदर्शन भएको चलचित्र ‘स्त्री’ र २०२४ मा प्रदर्शनमा आएको ‘स्त्री २’ खासै भिन्नता देखिँदैन । पहिलो स्त्रीमा नायिकाले गाउँलाई तर्साइरहेकी थिइन् । यस पटक एउटा टाउको काटिएको आदमखोर जस्तो मान्छेले गाउँलेलाई त्रसित बनाइरहेको छ । अमर कौशिक निर्देशित यी दुवै चलचित्रमा कलाकार पनि खासै फेरिएका छैनन् । राजकुमार राव, श्रद्धा कपुर, अभिषेक बनर्जी, अपारशक्ति खुराना र पङ्कज त्रिपाठी पुरानै अनुहार हुन् । अहिलेको कथामा गाउँलाई आतङ्कित बनाउन एउटा पात्रलाई उभ्याइएको छ र चलचित्र त्यही पात्र वरपर घुम्छ ।
पुनर्जन्मको कथा ‘काँचो धागो’
नाटक ‘काँचो धागो’ मा गण्डकी प्रदेशमा बोलिने बोलचालको भाषादेखि लिएर मगर जातिको ठाडोभाकाको लोकगीत, सङ्गीत र नृत्यका साथै गन्धर्वको गीतको मौलिकता भल्किन्छ । समाजमा देखिने समाजिक बेथितिलाई नाटकमा पेचिलो ढङ्गमा पस्कन माहिर निर्देशक तथा लेखक आशान्त शर्माले यस पटक पनि नाटक ‘काँचो धागो’ मार्फत दर्शकलाई भावनामा बग्न बाध्य बनाएका छन् । काठमाडौँको टेकुस्थित कौसी थिएटरमा मञ्चन भइरहेको नाटकमा मानवीय स्वभाव, सम्बन्ध, भावना, चाहनालाई प्रकृति तथा वातावरणसँग जोड्न खोजिएको छ ।
-original-thumb.jpg)
नाचघरमा हास्यव्यङ्ग्यको फोहरा
काठमाडौँस्थित राष्ट्रिय नाचघरमा आयोजित ‘गाईजात्रा महोत्सव २०८१’ मा विभिन्न हास्य कलाकारले सहकारी मुद्दादेखि राजनीतिक गतिविधिसम्मका कुरालाई व्यङ्ग्यात्मक शैलीमा आआफ्नो प्रस्तुति दिनुभएको छ । देशमा भएका मुख्य घटनाक्रमदेखि विभिन्न मुद्दालाई हास्यव्यङ्ग्यात्मक प्रस्तुतिमा हास्य कलाकारले आफ्नो प्रस्तुति दिइरहेका छन् । वर्षभरि राजनीतिमा भएको खिचातानी र जनताले दिनहुँ जसो भोगेका समस्या ‘गाईजात्रा महोत्सव २०८१’ मा देखाइएको छ । महोत्सवमा कलाकारको प्रस्तुति भिन्न भए पनि त्यसमा देखिएका विषय भने एउटै जस्तो लाग्छ । सबैको व्यङ्ग्य राजनीतिमा अड्किएको देखिन्छ ।
स्तर खस्कँदो गाईजात्रा प्रहसन
हास्यव्यङ्ग्य पर्व ‘गाईजात्रा’ लाई लक्षित गर्दै यससम्बन्धी सामग्री बजारमा आउने क्रमसँगै प्रहसन पनि सुरु भएको छ । एउटा समय गाईजात्रा आउनु एक महिनाअघिदेखि नै यसको रिहर्सलमा जुट्ने गर्थे तर त्यो अहिले बोलीमा मात्र सीमित भएको छ । कलाकार दीपकराज गिरी चलचित्र निर्माणमा आबद्ध भएदेखि टेलिशृङ्खला र गाईजात्राका प्रहसनमा सहभागी छैनन् । गिरीसहित केदार घिमिरे, जितु नेपाल, किरण केसी यस पटक पनि कुनै समूहसँग जोडिएका छैनन् । यस पटक कलाकार सीताराम कट्टेल ‘धुर्मुस’ को टिम र मनोज गजुरेलको टिमले राष्ट्रिय नाचघर र प्रज्ञा–प्रतिष्ठानमा गाईजात्रा प्रहसन देखाइरहेका छन् । गाईजात्रामा स्टेज सोहरू नभए पनि अधिकांश कलाकारका हँसाउने मसला राजनीतिक र सामाजिक विषय हुने गर्छ । युट्युब च्यानलबाटै भए पनि धेरै जसो कलाकारले देश चलाउने नेता, सांसदका गतिविधिलाई व्यङ्ग्यको तारो हान्दै दर्शकलाई पेट मिचिमिची हँसाउने काममा देखिन्छन् ।
अलमलको ‘उलझ’
चलचित्र ‘उलझ’ को कथा पुलिस अफिसर सुहाना भाटिया (जान्हवी कपुर) को हो, जसको परिवार सधैँ देशभक्तिको परम्परा पालना गर्ने आधारमा मात्र चल्ने गर्छ । यसका साथै उनीमाथि नातावादका कारण जागिर पाएको आरोप लगाइन्छ । उनी जासुस भएको र गोप्य सूचना चुहावट गरेको पनि आशङ्का गरिन्छ । अन्ततः जान्हवी यी चिजमा यति फस्छिन् कि उनी आफैँ तिनीहरूलाई सामना गर्न अघि बढ्नुपर्ने अवस्था आउँछ । त्यसैले पनि उनी निकै चिन्तित देखिन्छिन् । उनको यही कामका कारण उनी व्यक्तिगत षड्यन्त्रको सिकार बन्न पुग्छिन् । उनको भविष्य नै धरापमा पर्ने अवस्थामा हुन्छ ।
तिज गीतमा विकृतिको डङ्गुर
नेपाली गीति परम्परामा तिज गीतको बेग्लै महत्व छ । तिजका बेला माइतीमा भेला भएका महिलाले चोक, चौतारी, देउराली हुँदै घरआँगनमा नाचगान गर्दै तिज गीत गाउने परम्परा हाम्रो हो तथापि तिज गायनमा व्यावसायिक सङ्गीतको प्रवेश भएपछि तिज गीतमा समेत परिवर्तन देखा पर्न थाल्यो । रेडियो, क्यासेट प्लेयर, टेलिभिजन हुँदै अहिले युट्युब च्यानलबाट दर्शक/श्रोतासम्म तिज गीत पुग्न थालेको छ । विश्वव्यापी युट्युब सञ्जालमा तिज आउनु एक महिनाअघि नै अनेक रङ्गढङ्गका गीत ‘अपलोड’ गरिएका छन् । तिनै गीत अहिले चोक, चौतारी र घरआँगनमा घन्किन थालिसकेका छन् ।
खस्कँदो गाईजात्रे कलाकर्म
सांस्कृतिक पर्वका रूपमा रहेको गाईजात्रामा व्यङ्ग्यविनोदको महत्व उच्च छ । सांस्कृतिक रूपमा नै व्यङ्ग्यविनोदलाई गाईजात्राका बेला अपनाइँदै आइएको हो । नेपालको सन्दर्भमा गाईजात्रे हास्यव्यङ्ग्यलाई कलाकारले पेसाकै रूपमा अघि बढाउँदै लगेको पाइन्छ । नेपाल प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले ३० को दशकमा सुरु गरेको गाईजात्रे कार्यक्रम राष्ट्रिय नाचघर, राष्ट्रिय सभागृह र प्रज्ञा–प्रतिष्ठानका भवनमा महिनौँ दिनसम्म सञ्चालन हुने गरेका थिए । गाईजात्राको दुई महिनाअघि नै बजारमा क्यासेट चक्काको बिक्री ह्वात्तै बढ्थ्यो । अहिले ती सबै इतिहासका कथा बने । हास्य कलाकार दीपाश्री निरौलाका अनुसार गाईजात्राको महत्व पञ्चायतकालमा एकदमै धेरै थियो तर अहिले ३६५ दिन नै गाईजात्रा नै गाईजात्रा छ । सामाजिक सञ्जालमा गाईजात्रे प्रवृत्तिबाहेक केही देखिँदैन ।
नाटकमा सामाजिक आन्दोलन
नेपाली रङ्गमञ्चमा पछिल्लो समय मञ्चनको उभार आएको छ । २०६२/६३ पछिको जातीय, भाषिक र सांस्कृतिक जागरणले नेपाली रङ्गमञ्चसमेत ऊर्जामय बनेको पाइन्छ । रङ्गमञ्चमा पछिल्ला समय मञ्चन भएका नाटकका विषयवस्तु नियाल्दा यिनै तथ्य भेटिन्छ । गत वर्ष मण्डला थिएटरमा तामाङ समुदायको कथावस्तुमा आधारित नाटक ‘मासिन्या’ निकै चर्चित रह्यो । सो नाटकलाई चलचित्रकर्मी बुद्धि तामाङ र सोनाम लामाले निर्देशन गर्नुभएको थियो । गत वर्ष इँगिहोपो कोइँच सुनुवारको निर्देशनमा नाटक ‘दमिनी भिर’ मञ्चन भएको थियो । यी दुई नाटकले दर्शक, राम्रो चर्चा सँगसँगै आम्दानी पनि बटुल्न सफल भएका थिए ।
लक्ष्मी खोज्दै ‘महाराजा’
सैलुन चलाउने व्यक्तिको बारेमा हो, महाराजा अर्थात् विजय सेतुपतिको कथा । जो आफ्नी छोरीसँग सहज तरिकाले जीवन बाँचिरहेको छ तर अचानक उनको जीवनमा केही यस्ता घटना आइपर्छन् जसलाई स्वयम् महाराजाले नै अनुमान लगाउन सक्दैनन् ।
ससुरा रिझाउने ‘घरज्वाइँ’
रुकुमपूर्वका मगर समुदायमा घरज्वाइँ बसेर ससुराको मन जित्ने परम्परा रहेको छ । जात्रा, पर्वबाट युवती भगाएर लगेपछि माइती पक्षलाई खुसी नपारी माइती-ससुराली जाने बाटो बन्द हुन्छ । ससुराली पक्षलाई खुसी बनाउन ज्वाइँले एक महिना ससुरालीमै बसेर घरधन्दा र बाहिरी काममा सघाउने गर्छन् । यसरी ससुराली पक्ष खुसी भएपछि रीतिरिवाज अनुसार पुनः विवाह गरिन्छ । यो चलन अहिलेसमेत कायम छ । सोही चलनको मूल कथावस्तु लिएर निर्माण गरिएको चलचित्र ‘घरज्वाइँ’ काठमाडौँलगायत देशभर प्रदर्शन भइरहेको छ ।
चलचित्रमा रङ्गकर्मीकै दबदबा
नेपाली चलचित्रको आँखामा ‘नायक’ भन्नेबित्तिकै लामो जुल्फी कपाल, अग्लो, सलक्क परेको अनुहार र गठिला पाखुरा भएको दृश्य आउँथ्यो । सिपी लोहनी, शिव श्रेष्ठ, भुवन केसी, राजेश हमाल, सरोज खनाल, धीरेन शाक्यदेखि रमेश उप्रेती, निखिल उप्रेती, विराज भट्टसम्मले नायकको उही सूत्र पछ्याएका पाइन्छ । यीमध्ये कोही राजनीति, कोही सरकारी नियुक्ति त कोही साइबाबा भक्त बनेर बाँकी समय बिताइरहेका पाइन्छ । केही चरित्र अभिनेताका रूपमा चित्त बुझाइरहेका छन् । केही आफैँ चलचित्र निर्माणमा लागेका छन् । केही आफ्नो परिवारलाई चलचित्र क्षेत्रमा जोड्ने कसरतमा छन् ।
प्रबलीकरणमा ढिलाइ हुँदा कलाकृति अलपत्र
भूकम्पबाट क्षतिग्रस्त सीता भवनको प्रबलीकरण कार्य समयमै सम्पन्न नहुँदा बहुमूल्य कलाकृति अलपत्र अवस्थामा रहेका छन् । नेपाल बाल सङ्गठन र नेपाल ललितकला प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले सीता भवन आधा आधा प्रयोग गर्दै आएका छन् ।
-original-thumb.jpg)
चर्चा जस्तो छैन ‘कल्की’
‘कल्की २८९८ इस्वी’ ले दर्शकलाई यति धेरै अनेकन् कथामा भुलाउँछ कि दर्शकले मध्यान्तरसम्म कथा कता मोडिरहेको छ भन्ने पत्तै पाउँदैनन् । चलचित्रले प्रदर्शनपूर्व जति चर्चा बटुलेको थियो त्यो अनुरूप चलचित्र बनेको छैन । मध्यान्तरसम्म चलचित्र हेरेको हो कि कमिक्स हेरेको हो ठम्याउन गाह्रो पर्छ । पहिलो केही समय चलचित्रभित्र मुख्य पात्रको प्रवेश देखाइँदैन । चलचित्र बालबालिकाका लागि उपयुक्त छ । प्रौढ उमेरका दर्शकलाई चलचित्र मन नपर्न पनि सक्छ ।
