नातिकाजी राष्ट्रिय सम्मान सार्वजनिक
नेपाली गीत सङ्गीतका क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान दिने स्रष्टाहरूलाई प्रदान गरिने नातिकाजी राष्ट्रिय सम्मान तथा पुरस्कार –२०७८ सार्वजनिक गरिएको छ ।
दौलतविक्रम विष्टका कथाहरूको भावभूमि
आधुनिक नेपाली कथा परम्पराको ‘यथार्थवादको युग’ (सं. १९९१–२०१९) का सशक्त कथा, शिल्पी दौलतविक्रम विष्ट (सं. १९८३–२०५९) ले ‘ऊ गयो’ (सं. २००५) शीर्षकको कथाबाट आफ्नो यात्रा प्रारम्भ गरेका हुन् । ‘नवचेतनाको युग’ (सं. २०२०–३९) देखि ‘परावर्तनको युग’ (सं. २०४०–२०६३) सम्म निरन्तर रूपमा आफ्नो कथा यात्रालाई निरन्तरता दिएका उनका कथाहरूमा परिवर्तित समय र मान्यताअनुसार विविध भावभूमिहरू देखिनु कुनै अस्वाभाविक कुरो होइन । यस लामो यात्रा क्रममा उनका (१) गालाको लाली (सं. २०१४), (२) प्रदर्शनी (सं. २०२३), (३) छाया (सं. २०३१), (४) घाउका सत्र चक्का (सं. २०३५), (५) आलो कथा (सं. २०४०) र (६) आँसु त्यसै त्यसै छचल्किन्छ (सं. २०४६) कथा सङ्ग्रहहरू प्रकाशित भएका छन् ।
ग्वंगलाई रमेश विकल वाङ्मय पुरस्कार
रमेश विकल साहित्य प्रतिष्ठानले ५० हजार रुपियाँ राशिको यस वर्षको रमेश विकल वाङ्मय पुरस्कार वरिष्ठ निबन्धकार तथा संस्कृतिविद् तेजेश्वर बाबु ग्वंगलाई प्रदान गरेको छ । त्यसैगरी २० हजार रुपियाँ राशिको रमेश विकल सुशीला समाजसेवी पुरस्कार पशुपति क्षेत्रमा लावारिस शवहरूको निःशुल्क सद्गति गरी समाजसेवा गर्दै आउनुभएका सपना रोका मगरलाई प्रदान गरियो
पत्रकारितालाई सङ्कुचित बनाउने प्रयास भइरहेको छ : पूर्वराष्ट्रपति यादव
गणतन्त्र नेपालका प्रथम राष्ट्रपति डा. रामवरण यादवले पत्रकारितालाई सङ्कुचित बनाउने प्रयास भइरहेकाले त्यसतर्फ सजग रहन पत्रकारहरूलाई सुझाव दिनुभएको छ।
'कुभिन्डो'बाट मानव अवतार लिएकी 'खीमा'को कथा
नाटककार प्रनिश मगरले आफ्नो हजुरआमाबाट सुनेका कथामा तयार भएको यस नाटकमा खीमाको कथालाई नाटकमा रुपान्तरण गरिएको छ ।
उसको बाउ (कथा)
उसको बाउलाई मैले उसलाई भेट्न आउँदा देखेको थिएँ । पहिले त यस्तो लाग्यो, यो मानिस उसको गाउँको एक जना हुनुपर्छ जो उसलाई भेटेर केही काम निकाल्न सहर आएको छ, जस्तै छोरालाई विदेश पठाइदिन सिफारिस वा घरखेत लेखाएर रिन दिनका लागि । पछि बुझ्दै जाँदा ऊ त उसकै बाउ पो रहेछ । अनि मलाई खसखस लागेर सोधिहालेँ, ‘तपाईं उसको बाउ हो भन्ने पक्का छ ?’ उनले ओठमा एउटा पीडादायक मुस्कान ल्याएर मलाई भने, ‘हो, अब यस्तो अवस्थामा उसको बाउ हुँ भनेर कसले पत्याउँछ ? छोरो यस्तो छ ।’ मैले सोचेको पनि त्यही थियो । सहरमा रज्जगज्ज अवस्थाको छ ऊ । बाउचाहिँ एउटा कछाडमा बेरिएर आएको छ गाउँबाट । बाउ सोझा र सरल लागे तर उसको धूर्तता हेर्दा ऊ यो मानिसको छोरा हो भन्न सुहाउँदैनथ्यो । मलाई लागेको कुरो । तर वास्तविकता यही थियो ।
मनमायाले भोगेको युग
आजकल ‘दुई सन्तान ईश्वरका बरदान’ भन्ने परिवार नियोजनको लोकप्रचलित नारा फेरिन लागेको छ । धेरैले एउटै सन्तानमा चित्त बुझाउन थालिसकेका छन् । भनौँ, यो नारा बुबापुस्तामा बन्यो । हजुरबुबा पुस्तामा त ‘सन्तानले डाँडाकाँडा ढाकून्’ भन्ने नै चलिआएथ्यो । यो आशीषमा धेरै छोराछोरी भएर डाँडाकाँडा ढाकून् भनिएको भए पनि नातिपुस्तामा आएर भने उद्यम–पराक्रमले देश–विदेशमा फैलिऊन् भन्ने भइसकेको छ ।
तस्बिरको कथा
ईश्वीको १९औँ शताब्दीमा क्यामराको माध्यमबाट मानिसको वास्तविक रूपाकृति उतार्ने अचम्मको प्रविधि विकास भयो, जसले समयका गतिशील पललाई फोटोमा कैद गरेर राख्ने सुन्दर अवसर दियो । यस गुनिलो प्रविधिले समय–पन्छीलाई स्मृतिको सुनौलो पिँजडामा अझ मजबुत तरिकाले थुनेर राख्न मिल्ने सुयोग जुराइदियो । यसपछि त कालातीत पल फोटोमा अङ्कित हुन थाले, जुन मानव इतिहासमा अद्भुत क्रान्ति थियो ।
अमूर्त कलाका पुरण
भेट भयो कि उहाँ मलाई भन्नुहुन्थ्यो, “भाइ, मेरो कलामार्फत म केही खोजी रहेको छु ।” उहाँको र मेरो भेटघाट प्रायः गहना पोखरी र उहाँको कला स्टुडियोमा भइरहन्थ्यो । हामी दुईको भेटमा कलादर्शनका कुरा हुन्थे । सधैँ कलाकर्ममा रमाइरहने वरिष्ठ कलाकार पुरण खड्काको खोजी अन्ततः अधुरै रह्यो । सिर्जनशील र अध्ययनशील जीवन अगाडि बढ्दा बढ्दै असमयमै उहाँको निधन भयो । मनले चिताएको कार्य पूरा हुन सकेन । कसैले पुरणका चित्र अगाडि उभिएर उहाँलाई यो केको चित्र बनाउनु भएको भनेर सोधे उहाँ भन्नुहुन्थ्यो, “हेर्नुस्, बुझ्नुस् र आनन्दित हुनुस् किनकि यो अमूर्त कला हो ।”
बृहत्तर नेपाली शब्दकोश लोकार्पण
चूडामणि गौतमद्वारा सम्पादित पुस्तक बृहत्तर नेपाली शब्दकोश लोकार्पण गरिएको छ। काठमाडौँस्थित नेपाल बार एसोसिएसनको प्राङ्गणमा आयोजित कार्यक्रममा सर्वोच्च अदालतका पूर्वन्यायाधीश प्रकाश वस्तीले उक्त ग्रन्थ लोकार्पण गर्नुभएको हो। कार्यक्रममा पत्रकार तथा भाषाविज्ञ शरच्चन्द्र वस्ती, अधिवक्ता रामेश्वर राउत ‘मातृदास’, सर्वोच्च अदालतका पूर्वन्यायाधीश प्रकाश वस्ती, डा. हरिराज भट्टराई, वरिष्ठ अधिवक्ता धु्रव श्रेष्ठ र कोशकार चूडामणि गौतमले पुस्तकमाथि आ–आफ्नो मन्तव्य राख्नुभएको थियो।
फिदिममा ‘सुश्री पारिजात’ को किताबी चर्चा
पाँचथरको फिदिममा लेखक गोविन्द गिरी प्रेरणाद्वारा लिखित पछिल्लो २७ औं कृति ‘सुश्री पारिजात’ को चर्चा गरिएको छ । नौली साहित्यिक विहान र कोर्काली अध्ययन केन्द्र पाँचथरद्वारा शुक्रबार आयोजित समीक्षा कार्यक्रममा प्रेरणाको किताबी चर्चा गरिएको हो ।
-original-thumb.jpg)
मालिका केशरीलाई दिइयो आभाष उत्कृष्ट साहित्य पुरस्कार
आभाष उत्कृष्ट साहित्य पुरस्कार, २०७८ साहित्यकार मालिका केशरी उपनामले परिचित प्रकाशकुमार श्रेष्ठलाई प्रदान गरिएको छ ।
पद्मा–श्याम गोतामे स्रष्टा सम्मान प्रदान
वरिष्ठ हास्यव्यङ्ग्य निबन्धकार श्याम गोतामे तथा उहाँकी धर्मपत्नी पद्मा गौतमको नामबाट स्थापना गरिएको ‘पद्मा–श्याम गोतामे स्रष्टा सम्मान–२०७९’ वरिष्ठ हास्यव्यङ्ग्य लेखक, निबन्धकार रामकुमार पाँडेलाई प्रदान गरिएको छ । २१ हजार रुपियाँ राशिसहितको उक्त सम्मान पहिलो पटक हास्यव्यङ्ग्य लेखक पाँडेलाई प्रदान गरिएको हो । नेपाल स्रष्टा समाजले बुधबार कार्यक्रम आयोजना गर्दै उक्त पुरस्कार प्रदान गरेको हो ।
सम्बन्ध सुधार्ने सङ्घर्ष ‘सेनाको चेली’
‘सेनाको चेली’ले मान्छेले नजानेर, थाहै नपाई विभिन्न गल्ती गरेको कुरालाई सुझाउँछ । मान्छे जीवनभर पश्चात्तापमा बाँच्नुपर्ने हुन्छ । वार्ता वा संवादले यस्तै समस्याको वास्तविकता उजागर गर्छ र हामीले आफ्नो सम्बन्ध र समयलाई बचाइराख्न सक्छौँ कि भन्ने कुरालाई लघु चलचित्र ‘सेनाको चेली’मार्फत प्रस्ट्याउन खोजिएको छ ।
ग्राफिक सञ्चार सार्वजनिक
कलाकार तथा कला शिक्षक अग्रज कार्टुनिष्ट अशोकमान सिंको ग्राफिक सञ्चार एक परिचय एवं संक्षिप्त इतिहास नामक पुस्तक सार्वजनिक भएको छ ।
नेपालमा उत्पादित विद्युत चीनले खरिद गर्नसक्छ: चिनियाँ कार्यवाहक राजदूत
चिनियाँ कार्यवाहक राजदूत वाङ सिङले नेपालमा उत्पादन भएका विद्युतलाई चीन सरकारले खरिद गर्न सक्ने बताउनुभएकाे छ ।
‘रङ्गपालिका’ शीर्षकमा कार्टुन प्रदर्शनी
विकेन्द्रीकरणको सन्देश बोकेको परेवा जसले उडाउँदै छ उसैले परेवालाई डोरीमा बाँधिरहेको छ । सङ्घीय सरकारको रबैयाप्रतिको कटाक्ष अविन श्रेष्ठको यस कार्टुनमा रहेको छ । स्थानीय सरकारले पुरापुर कार्यभार पाएको छ तर स्रोतको कमीले सामान जोख्ने भाँडो पूरै कार्यभारतर्फ झुकेको छ । कार्यभार र स्रोतको सन्तुलन मिल्न नसकेको अवस्थाप्रति कार्टुनिस्ट वासु क्षितिजको यो व्यङ्ग्य हो । त्यस्ता अनेकौँ कार्टुन जुन स्थानीय सरकारले गर्नुपर्ने काम र काम गर्ने दौरानमा भए गरेका विकृति विसङ्गतिमा केन्द्रित रहेका छन् ।
जाडो मौसममा कपालको हेरचाह
जाडो मौसममा छाला, अनुहार र स्वास्थ्यसँग कपालको हेरचाह पनि उत्तिकै आवश्यक हुन्छ । मानिसको सुन्दरतामा कपालको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । कपाल नभएका कारण कति मान्छेमा आत्मबल हुँदैन भने कतिले लाज बेहोर्नुपरेको छ । त्यसैले कपालको हेरचाहमा पनि सबैले ध्यान दिनुपर्ने विशेषज्ञको सुझाव छ । चिसो मौसममा सुक्खापन आउने, चाया पर्ने, कपाल टुक्रने प्रायः धेरैले झेल्दै आएको प्रमुख समस्या हो ।
मण्डलामा 'कुभिन्डोको कथा'
कलाकार दयाहाङ राईको निर्देशनमा बनेको नाटक 'कुभिन्डोको कथा' काठमाडौं थापागाउँस्थित मण्डला थिएटरमा मञ्चन भइरहेको छ । यो नाटक मण्डलाले गरेको नाटक लेखन कार्यशालाबाट तयार भएको हो ।
‘सेनाको चेली’ र ‘बाघको बङ्गारा’लाई अवार्ड
काठमाडौँ अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म फेस्टिभल (किम्फ)मा नेपाल पानोरमातर्फ इङ्गी होपो कोनिच सुनुवार निर्देशित ‘सेनाको चेली’ र पिङ्की श्रीश रानाको ‘हजुर’ले संयुक्त रूपमा स्पेसल मेन्सन अवार्ड प्राप्त गरेका छन् । यस पटकको किम्फमा विद्या चापागाईं र कमलकुमारको ‘बाघको बङ्गारा’ले अडियन्स च्वाइस अवार्ड प्राप्त ग¥यो ।यस्तै अन्तर्राष्ट्रिय खण्डतर्फ क्यानडाको ‘फार बियोन्ड द पास्चरल्यान्ड्स’ र अमेरिकाको ‘कुमारी : अ फादर्स ड्रिम’ले स्पेसल मेन्सन अवार्ड प्राप्त गरे । अन्तर्राष्ट्रिय खण्डतर्फ बेलायती निर्देशक ह्युगो साउन्डर्स निर्देशित ‘द सेकेन्ड समिट’ फस्ट च्वाइस, स्विट्जरल्यान्डका निर्देशकद्वय लिजा रोसिल र क्यारेलिन फ्लिङ्क निर्देशित ‘सोफी लाभौड : लेडी ८०००’ सेकेन्ड च्वाइस र फ्रान्सेली निर्देशक म्याथ्यु लेले निर्देशित ‘अ ह्वाइट ड्रिम’ थर्ड च्वाइस घोषित भए ।
झगडापछिको मिलाप (कथा)
हामी कक्षाकोठामा बसिरहेका थियौँ । कक्षाकोठामा शिक्षक आउनुभएको थिएन । हामीहरूले पढाइका बारेमा छलफल गर्दै थियौँ । यत्तिकैमा कविताले सीता भनेर बोलाइन् । कविताले ‘ओहो ! कति राम्रो पेन रहेछ, मेरो पनि यस्तै कलम छ ।’ भन्दै आफ्नो पेन देखाइ । सीताले कहाँबाट किनेको हो भन्दै सोधिन् । कविताले बजारमा बेचिरहेको थियो । तिमीले कहाँबाट किनेको हौ र भनिन् ।
पाका पुस्तासँग पुर्ख्यौली सिक्दै युवा
पुर्ख्यौली नृत्य मगर समुदायमा लोकप्रिय छ । पुख्र्यौलीलाई उनीहरू पहिचानका रूपमा लिने गर्छन् । पुर्खाहरूले संरक्षण गरेको कलासंस्कृति र पहिचानलाई जोगाउन युवा पुस्ताले चासो राख्न थालेका छन् । मगर समुदायमा निकै लोकप्रिय रहेको पुख्र्यौली नाचलाई जोगाउन पाका पुस्तासँग युवाले सिक्न थालेका छन् ।
आकर्षक सर्वसिद्धिधाम पञ्चकोट
बागलुङ नगरपालिका–६ स्थित धार्मिक पर्यटकीय स्थल सर्वसिद्धिधाम पञ्चकोट ।
हस्तकलामै जीवन लेख्ने मछिन्द्र
भाषा, कला, संस्कृति र परम्परा पहिचान हुन् । पहिचानसँग जोडिएका पुराना संस्कार संस्कृति आधुनिक प्रविधिको विकासले संकटमा छन् । जसका कारण मौलिक पहिचाननै गुम्ने खतरा बढाएको छ ।
मेहनतको फल (कथा)
अजय सामान्य परिवारमा जन्मिएको थियो । उसका बुवा खेतीपाती गर्थे भने आमा नजिकैको एउटा आधारभूत तहको विद्यालयमा पढाउनु हुन्थ्यो,। खेतीपाती र शिक्षण पेसाबाट आएको आम्दानीले नै घर व्यवहार चलाउन र अजयको विद्यालयको शुल्क तिर्न जेनतेन पुग्दै थियो । नभन्दै अजयको कक्षा ८ को परीक्षाको रिजल्ट पनि आयो । अजयको रिजल्ट देखेर जसरी पनि उसलाई सहर पठाउने कुराको बाबाले सङ्कल्प गरे । भोलि पल्ट बुबाले भने, “छोरा ! तिमीलाई राम्रो वातावरणमा राम्रो शिक्षा दिनलाई एउटा ठूलो विद्यालयमा राखेर पढाउने सोचमा छौँ ।”
