नाटक मञ्चनको स्थायित्वमा चुनौती छ
२०६८ सालबाट रङ्गमञ्चमा लाग्नुभएका परिवर्तत कार्की पोखरा थिएटरका संस्थापक हुनुहुन्छ। करिब दुई दर्जनजति रेडियो नाटक र आधा दर्जन रङ्गमञ्चका नाटक निर्देशन गरिसक्नुभएका उहाँको पहिलो निर्देशकीय नाटक बितेका कुरा थियो। यहाँ आफैँले निर्देशन गरेर नाटक चलाउन धेरै नै गाह्रो हुने उहाँको भनाइ छ। रङ्गमञ्चको अहिलेको अवस्था र यसको चुनौतीबारे गोरखापत्रका लागि सुकृत नेपालले उहाँसँग गर्नुभएको कुराकानी :
कलाकार शरद रञ्जित सम्मानित
‘बराथा स्मृति सम्मान २०७९’ बाट नेपाली व्यंग्यचित्रका क्षेत्रमा विशिष्ट योगदान दिएका अग्रज कलाकार शरद रञ्जित सम्मानित हुनु भएको छ ।
दुई नाटक मञ्चन
तेस्रो संस्करणको गण्डकी प्रदेशस्तरीय विद्यालय नाटक महोत्सवमा शनिबार दुईवटा नाटक मञ्चन भएका छन् । ‘विद्यालयमा रङ्गमञ्च, अर्थपूर्ण बाल सहभागिताको आधार’ भन्ने मूल मन्त्रका साथ सुरु भएको महोत्सवमा केदार श्रेष्ठको लेखन र अञ्जु दाहाल निर्देशित नाटक ‘करेसा कन्सर्ट’ र दिवाकर भट्टराईको लेखन तथा निर्देशन रहेको नाटक ‘गुलेली मास्टर’ मञ्चन भएको हो ।
सत्यकुराको परिपालन सन्देश
मृत्युञ्जयी उपदेशका प्रचलित नीति–श्लोकलाई मानवीय सभ्यताको विधान पनि भनिन्छ । डा. टी.पी. बराकोटीद्वारा लिखित २०७९ सालमा प्रकाशित ‘जीवनोपयोगी सुभाषित नीति–श्लोक सङ्ग्रह’ यतिखेर यसको उदाहरण बनेको छ । सृष्टि चराचरका सर्वश्रेष्ठ प्राणी मानव जाति नीति नियममा सीमाबद्ध रहन र सत्य कुराको परिपालनमा हर्दम उत्प्रेरित हुने भएकाले यसको महत्व धेरै छ ।
मिथिला आर्टमा चित्रकला प्रदर्शनी सुरु
ठमेलस्थित मिथिला आर्ट ग्यालरीमा चित्रकला प्रदर्शनी सुरु भएको छ । जीपी फाउन्डेसन र आर्ट एन्ड कल्चरको संयुक्त आयोजनामा “-यापोट” शीर्षकमा अन्तर्राष्ट्रिय चित्रकला प्रदर्शनी बिहीबारदेखि चलिरहेको छ ।
पोखरामा विद्यालय नाटक महोत्सव
तेस्रो संस्करणको गण्डकी प्रदेशस्तरीय विद्यालय नाटक महोत्सव २०७९ आजबाट सुरु भएको छ । नाटक गैह्रापाटन पोखरामा रहेको पोखरा थिएटरको गन्धर्व नाटकघरमा मञ्चन भइरहेको छ । नाटक महोत्सवका लागि १९ नाटक छनोट भएका छन् । ‘विद्यालयमा रङ्गमञ्च, अर्थपूर्ण बाल सहभागिताको आधार’ भन्ने मूल मन्त्रका साथ सुरु भएको महोत्सवमा गण्डकी प्रदेशका सात जिल्लाका नाटक छानिएका छन् ।
शैली थिएटरमा ‘माउजङ बाबुसाहेबको कोट’
कथाकार भवानीप्रसाद गुप्ता (भवानी भिक्षु)को कथामा आधारित नाटक ‘माउजङ बाबुसाहेबको कोट’को मञ्चन सुरु भएको छ। रातोपुलस्थित शैली थिएटरमा नाटक मञ्चन भइरहेको छ। नाटक एक बिर्तावाल घरानियाँ राणा अर्थात् माउजङ बाबुसाहेबको मनोविज्ञानमा आधारित कथा हो। कथाको मुख्य पात्र बाबुसाहेबलाई कोही विशिष्ट राणाले एउटा ओभरकोट बक्सिस दिएको हुन्छ। उनी र उनको सो कोट एक–अर्काका पर्याय हुन्छन्।
विवाहको सिजनमा शृङ्गार
माघ महिना विवाहको सिजनमा सुन्दर र व्यक्तित्वमा निखार ल्याउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने मेकअप (शृङ्गार) अनिवार्य हुनुपर्छ। ब्युटिपार्लर जान सबै समर्थ हुँदैनन्। हामीले घरमै बसेर पनि पार्लरको जस्तै मेकअप गर्न सकिन्छ। मेकअप अनुहार, हाइट, शारीरिक बनावटका आधारमा गरिन्छ। घरमै मेकअप गर्नका लागि शृङ्गारका सामान जुटाउनुपर्छ, जुन बजारमा सजिलै उपलब्ध हुन्छ। मेकअपका लागि चाहिने साम्रगीमा क्लिनजर, सनब्लक, मोइस्राइजर, कन्सिलर, फाउन्डेसन, पाउडर, ब्रलसर, प्यान स्टिक, स्पन्ज र पफ, आँखाका लागि आइलाइनर, गाजल, मस्कारा, आइस्याडो, ग्रिटर, फल्स ल्यासेस (परेला), आइल्यास ब्रस, ओठका लागि लिप लाइनर, लिपिस्टिक, लिप ब्रस, लिप ग्रल्स, टीका, नेल पोलिस, मेहेन्दी आदि–इत्यादि चाहिन्छ।
मण्डलामा ‘मलाई मन परेको कविता’
एपेक नेपालको आयोजनामा ‘मलाई मन परेको कविता’ शृङ्खला–२ मा २० जना अग्रज कविका चर्चित कवितामा २० जना अनुज पुस्ताका कविले प्रस्तुति दिनुभएको छ। गितारवादक अनुराग थापा र प्रसन्न हुमागाईंको बाँसुरीवादनमा कविताहरू वाचन गरिएका थिए। फरक शैलीमा आयोजित कार्यक्रममा कवि निमेष निखिलले श्यामलको कविता, अनिता न्यौपानेले राजेन्द्र शलभको कविता, रञ्जना निरौलाले स्नेह सायमीको, बाबा बस्नेतले मञ्जुलको, बाबु त्रिपाठीले वसन्त चौधरीको, विमल वैद्यले बैरागी काइँलाको, मोमिलाले तुलसी दिवसको, छविरमण
मृत्यु पनि सायद आदेश पर्खन्छ
मृत्युको रूप–आकार केही देखिन्न तर यो कहीँ–कतै छैन पनि होइन यो आउँछ समय–गणित मिलाएर तर आफ्नो इच्छाले होइन ।
छैन भने कतै म तिम्रो हृदयको अन्तपुरमा छैन
म तिम्रो नजिक, टाढा, वरिपरि, जताततै छु चुल्होमा छु, चौकामा छु वनमा छु, बुट्यानमा छु खेतमा छु, खलियानमा छु आँगनमा छु, मटानमा छु;
तारादेवीको सम्झनामा स्रष्टालाई सम्मान
स्वर किन्नरी तारादवीको पुण्य स्मृतिमा विभिन्न स्रष्टालाई सोमबार सम्मान गरिएको छ। उहाँको १७औँ स्मृतिमा तारादवी स्मृति फाउन्डेसनले कल्पना रञ्जित, यादव खरेल, माणिकरत्न स्थापितलाई नगद २५ हजारसहित सम्मान गरेको हो। कार्यक्रममा गीत/सङ्गीतलाई जीवन्त राख्न तारादवीका एक दर्जनभन्दा बढी गीत प्रस्तुत गरिएको थियो। तारादवीको यो नेपाली शिर उचाली... बोलको गीतले कार्यक्रममा देशभक्ति छाएको थियो। त्यसपछि कालीपारि दाइ कति राम्रो..., फूलको थुङ्गा..., ए कान्छा... बोलको गीतले सङ्गीतमय भएको थियो।
एकेडेमी साझा बनाइनुपर्छ
खोटाङको खोटेहाङ गाउँपालिका स्थायी बसोबास भएका डा. विष्णु राई नेपाली साहित्यका चर्चित स्रष्टा हुनुहुन्छ। उहाँका दर्जनौँ कृति प्रकाशित भइसकेका छन्। भर्खरै उहाँको ‘खियामा ब्लु स्काई’ नामक अङ्ग्रेजी भाषामा लेखिएको कविता/गीत सार्वजनिक भएको छ। मानवशास्त्रमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयबाट विद्यावारिधि (पीएचडी) गर्नुभएका डा. राई प्राध्यापन पेसामा रहनुभएको छ। साहित्य, लेखन, अध्ययनमा धेरै नै रुचि राख्नुहुने उहाँसँग साहित्यिक गतिविधिमा केन्द्रित रहेर गोरखापत्रका लागि सुकृत नेपालले गरेको कुराकानी :
भाषा, संस्कृतिको संरक्षण गर्नुपर्छ : राजदूत राजभण्डारी
विश्व मगर सङ्घ बेल्जियमद्वारा आयोजित माघेसंक्रान्ति २०२३ कार्यक्रम बेल्जियमस्थित क्यासेल्लो सहरमा सम्पन्न भएको छ ।
स्रष्टा समाजद्वारा वरिष्ठ कवि र वरिष्ठ हास्यव्यङ्ग्यकारलाई सम्मानको घोषणा
नेपाल स्रष्टा समाजले यस वर्षका लागि सुभद्रा विश्वराज स्रष्टा र रमेशगङ्गा स्रष्टाले दुई जनालाई सम्मन गर्ने घोषणा गरेको छ । समाजले वरिष्ठ कवि हरि फुयाँललाई सुभद्रा विश्वराज स्रष्टा र वरिष्ठ हास्यव्यङ्ग्यकार नरनाथ लुइँटेललाई रमेशगङ्गा स्रष्टा प्रदान गर्ने घोषणा गरेको हो ।
समालोचनामा आचारसंहिता : बहस कि बाध्यता
साहित्यमा आचारसंहिताबारे सार्वजनिक बहस चलाउन सकिन्छ । यस्तो बहस उठाउँदा धेरैलाई लाग्छ, साहित्यलाई समाज, समुदाय र परिवारमैत्री बनाउनु व्यक्तिगत लेखकीय नैतिक जिम्मेवारी हो, औपचारिक संहिता आवश्यक छैन । कुरो ठिकै पनि लाग्छ । साहित्यलाई केहीले अराजक विधा भनेका छन्; जस्तो, साहित्यकार विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाले भन्नुभयो– “म राजनीतिमा समाजवादी र साहित्यमा अराजकतावादी हुँ ।” यदि यसो हो भने अराजक विधालाई किन चाहियो संहिता ? तर कोइराला कहिल्यै अराजकतावादी हुनुभएन । वैकल्प्यवादी मात्र हुनुभयो । उहाँका विचार स्थापित मान्यताभन्दा पृथक् मात्र होइनन् विपरीत पनि पाइन्छन् । स्थापनाविरुद्ध उहाँले विकल्प देख्नुभयो । लेख्नुभयो तर प्रस्तुति शिष्ट छ उहाँको । उहाँ विचारमा स्वतन्त्र र शैलीमा श्लील हुनुहुन्छ ।
कवितासँगै जोडिएको जीवन
८४ वर्षे उमेर टेकिसक्दा पनि अझै कविता लेखिरहेको छु भनेँ भने त नयाँ पुस्ताले गाली गर्छन् । कति लेख्नु ? जति लेख्नु थियो लेखियो । अब त कनिकुथी लेख्ने हो, यसले पनि अझै लेखिरहेको छ भन्नका लागि मात्र । जेजसो भए पनि अलि भिन्न हुन नयाँ नयाँ विम्बहरूको प्रयोग गरेर कविता लेखिरहेको छु । काठमाडौँको चुनदेवी महाराजगञ्जमा आफ्नै घरको कोठामा बसेर कविताका बारेमा, लेखनका बारेमा उहाँका कुरा सुनिरहेको छु । यत्रतत्र औषधिका सिसी, बट्टा, पिसाबको समस्याले शरीरमै जोडिएको पाइप देख्दा लाग्थ्यो कुनै अस्पतालको कोठामा पुगेको छु । कवितासँगै जोडिएको उहाँको जीवन बाँच्ने शैली र समयले ल्याएको परिवर्तन, रोगले दिनप्रति दिन गल्दै गएको ज्यान अनि सेलाउँदै गएको जाँगरका बारेमा पुस महिनाको चिसोमा संवाद गरेर फर्केको धेरै भएको छैन ।
सुन्दर चित्र (लघुकथा)
धेरै बेरदेखि एउटा विद्यार्थी एकोहोरिएर चित्र कोरिरहेको थियो । बडो मग्न भएर चित्र कोरिरहेको देख्दा विशेष प्रकारको हो कि जस्तो भान हुन्छ । चित्र बनाउन सिध्याएर एक एक गर्दै सबैजसो विद्यार्थी उठेर गइसके तर त्यो विद्यार्थी भने अझै चित्र कोर्नमा दत्तचित्त देखिन्थ्यो । चित्र कोर्ने समय सकिए पनि त्यो विद्यार्थी उठेर नआएपछि शिक्षक आफैँ उसको नजिक गयो । त्यत्रो समय लगाएर कस्तो चित्र बनाएछ भनेर कापीमा गहिरिएर हेर्न थाल्यो । चित्र देखेर शिक्षक छक्क प¥यो । चित्रमा खासै त्यस्तो कुनै आकारप्रकार थिएन । केरमेर केरमेरको गुजुल्टो र यत्रतत्र रङको टाटो मात्र थियो । सबैलाई देशको सुन्दर चित्र लेख्न लगाएर
गीतालाई वरिष्ठ सौन्दर्यविद्को सम्मान
नेपालगञ्जकी वरिष्ठ ब्युटिसियन गीता भण्डारीलाई ‘वरिष्ठ सौन्दर्यविद्’ सम्मान प्रदान गरिएको छ। अनुराधा फिल्म्स इन्टरनेसनल प्रालिको आयोजनामा काठमाडौँमा सम्पन्न दोस्रो ओ टु हिमालय नेपाल ब्युटिसियन एन्ड फेसन अवार्ड–२०७९ को अवसरमा ब्युटिसियन भण्डारीलाई वरिष्ठ सौन्दर्यविद् सम्मानबाट सम्मानित गरिएको हो।
आशिषलाई नवप्रतिभा पुरस्कार
राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले राष्ट्रपतिको कार्यालय शीतल निवासमा शुक्रबार नातिकाजी राष्ट्रिय सङ्गीत सम्मान तथा पुरस्कार वितरण गर्नुभएको छ। उहाँले सो अवसरमा मनबहादुर मुखिया, दीप तुलाधर, दीपानारायण झा, प्रदीपराज पाण्डे, फणीन्द्र राई, विके राना, कन्हैयासिंह परियार, शुभ मुकारुङ र अमर बान्तुलाई नातिकाजी राष्ट्रिय विशिष्ट सङ्गीत सम्मान प्रदान गनुभएको हो।
![नियत [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/62415/conversions/ramesh-original-thumb.jpg)
नियत [कथा]
हरेक व्यक्तिको कथा, व्यथा एवं गाथाहरू भिन्न–भिन्न ढङ्गले बितिरहेका हुन्छन् । त्यस्तै मेरो पनि । साङ्गोपाङ्गमा भन्ने हो भने ती सबै कुरा एउटै परिधिमा बेग्लै बेगमा चलायमान भएर सौरङ्गी भेषमा छरपष्ट हुन्छन् । मन परेको कलेवरलाई ग्रहण गरी आफू अगाडि बढ्ने हो । नसोचेका र सोचेका दुवै कुरा आउँछन् र जान्छन् तर जीवनको विशिष्टतामा कुनै फेरबदल हुँदैन । मानिसको सोच, नियत र चित्तवृत्ति मात्र अस्थिर भएर भ्रान्त मनमा विचलन भइरहेका हुन्छन् । जसरी अरूको जिन्दगी चलिरहेको छ, उसरी नै मेरो र साथसाथै हामी सबैको । अरूसँग मेरो पनि यो कथा मेल खान्छ कि ?
![स्वयंवरको औँठी [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/62183/conversions/sss-original-thumb.jpg)
स्वयंवरको औँठी [कथा]
थाहा छैन किन मलाई यो पूर्णेको रातप्रति यतिविघ्न मोह लागेर आउँछ । रात छिप्पिँदै जाँदा झन् खुल्दै गएको जूनलाई हेरिरहन पाउँदा मनमा एक प्रकारको ऊर्जा थपिएको महसुस हुन्छ । प्रायः म छुटाउँदिन पूर्णेको रातमा कौसीमा बसेर पुराना गीतहरू सुन्नलाई पनि । तर अरू बेलाको पूर्णेको रात र आजको पूर्णेको रातमा धेरै फरक थियो । अघिल्लो पूर्णेको रातमा म एक्लै थिएँ, आज मेरी उनी मेरो साथमा छिन् । हातमा हात समाएर ।
बेग्लै स्वादका काव्यकृति
अमर त्यागीका ‘अदृश्य’ र ‘अक्लान्त’ शीर्षकका दुईवटा बाछिटा सङ्ग्रह र ‘अमानव’ शीर्षकको एक मुक्तक सङ्ग्रहसहित तीनवटा काव्यकृतिहरू गत वर्ष प्रकाशनमा आएका छन् । नेपाली साहित्यमा प्रयोग भएका यी नवीनतम काव्यकृति बेग्लै स्वाद र सन्तुष्टि पस्कन सफल रहेका छन् । नेपाली काव्य विधामा मुक्तकको प्रयोग नौलो होइन । समकालीन मुक्तककारबाट धेरै प्रयोग र प्रस्तुति आइसकेका छन् । यस क्रममा अमर त्यागीले निर्वाह गरेको यो नेतृत्वदायी प्रयोगचिन्तन निकै उल्लेखनीय रहेको अनुभव गर्न सकिन्छ ।
गुन बिर्सियो सुन सम्झियो
“राजा पनि मान्छे हुन्” पर्रर तालीले कोठा तरङ्गित बन्यो । कविता वाचन गर्ने युवकले अझ जोसिँदै कविता टुङ्ग्याए । त्रिचन्द्र कलेजका विद्यार्थीबीच यो कविताले खुबै चर्चा कमायो । त्यो समय थियो, २०३१ सालतिर । राजा वीरेन्द्रको राज्याभिषेक भर्खरै सकिएको समय । एक महिनापछि कविका अघिल्तिर केही मान्छे उभिन पुगे । तिनीमध्ये केही कविका चिनारु नै थिए । एक जनाले भने, “तपाईंलाई अञ्चलाधीशले बोलाउनुभएको छ, हामीसँग हिँड्नुस् ।”
जाडो छेक्न र फेसनेबल देखिन मफलर
के बालक, के युवा, के बूढाबूढी; जाडोमा फेसनसँगै शरीर तताउन नभई नहुने पहिरनका रूपमा स्थापित हुँदै छ मफलर। काममा जान होस् या घुम्न, धेरैको आवश्यकता बनेको छ मफलर। फेसन डिजाइनर अनित भुजेल भन्नुहुन्छ, “म स्कुटर चलाउँदा टोपी र मफलर प्रयोग गर्छु। जाडोमा कहिल्यै छुटाउँदिनँ।” ऊनको टोपी र मफलर मन पर्ने भएकाले प्रायः लगाइरहने उहाँ बताउनुहुन्छ। जाडोमा शरीर तातो बनाउन र जुन लुगामा पनि राम्रो देखिन मफलर प्रयोग गर्ने उहाँले बताउनुभयो। वानपिस लुगा होस् वा कोट, मफलर लगाएमा सुनमा सुगन्ध हुने भुजेलको ठम्याइ छ।
