पराजयमा पनि छैन आलोचना

प्रजित शाक्य

एसिया कपमा छनोट हुन नेपालको राष्ट्रिय फुटबल टिमले तय गरेको सबभन्दा लामो यात्रा हो– एएफपी एसियन कप–२०२३ को छनोटको तेस्रो चरण । एसिया कपमा खेल्न यो प्रतियोगिता अन्तिम बाधकका रूपमा रह्यो तर सो छनोट प्रतियोगिता खेल्न नेपालको पहिलो रोजाइको टिम कुवेतमा उपस्थित थिएन । कारण थियो, प्रशिक्षक अब्दुल्ला अल्मुताइरीसँग दस राष्ट्रिय खेलाडीको मनमुटाव । 

बन्द प्रशिक्षणमा रहँदा प्रशिक्षकसँगको मनमुटावमा रोहित चन्द, अनन्त तामाङ, विमल घर्ती मगर, विशाल राई, विशाल श्रेष्ठ, तेज तामाङ, सुमन लामा, अञ्जन विष्ट, सुजल श्रेष्ठ र दिनेश राजवंशीजस्ता स्टार खेलाडी टिमबाट निकालिए । त्यसपछि बन्द प्रशिक्षण छोडेका खेलाडीको समर्थन गरेको भन्दै कप्तान किरण चेम्जोङ पनि टिममा पर्नुभएन । जुन नेपाली फुटबलमा अहिलेसम्म गएको सबभन्दा ठूलो भूकम्पमध्ये एक थियो । यो विवादको प्रकरण निकै लम्बियो तर प्रशिक्षक अल्मुताइरीले नयाँ खेलाडीलाई टिममा राखेर एएफपी एसियन कप–२०२३ को छनोटको तेस्रो चरण खेल्न तयार पार्नुभयो ।

त्यसपछि यो टिमले जोर्डन, कुवेत र इन्डोनेसिया सामेल एएएफसी कप छनोटमा कस्तो प्रदर्शन गर्छ भन्ने कौतुहलता सबैमा रह्यो । हुन त प्रशिक्षक अल्मुताइरीले पहिलो रोजाइको टिम उपलब्ध हुँदा नै नेपालले एएफसी छनोटको तेस्रो चरण पार गर्न नसक्ने अभिव्यक्ति दिनुभएको थियो । त्यसैले झन् दोस्रो रोजाइको यो अपरिपक्व टिम कुवेत जाँदा नेपालले गोलको भारी बोक्ने त होइन भन्ने डर नेपाली फुटबल समर्थकमा भइसकेको थियो ।

नेपालले पहिलो खेलमा जोर्डनसँग २–०, दोस्रो खेलमा घरेलु टिम कुवेतसँग ४–१ र तेस्रो तथा अन्तिम खेलमा इन्डोनेसियासँग ७–० ले हार बेहो¥यो । समग्रमा भन्नुपर्दा नेपालले १३ गोल बेहो-योे भने एक गोल मात्र गर्न सक्यो । नेपालले अन्तिम स्थानमा रही प्रतियोगिताको अन्त्य ग¥यो । जित–हार खेलको एक पाटो हो । त्यसलाई सहर्ष स्वीकार गर्नुपर्छ । हुन त नेपालको सबै खेलमा हार स्वाभाविक पनि थियो तर नेपालले एक खेलमा पनि आफ्ना प्रतिद्वन्द्वीलाई चुनौती दिन सकेन । सबैका लागि नेपाल मिठो केक साबित भयो । 

नेपालले लज्जास्पद पराजय बेहोर्दा समर्थकको चर्को आलोचना सहनुपरेको विगत छ किनभने नेपाली फुटबल समर्थक राष्ट्रिय फुटबल टिमसँग भावनात्मक रूपमा जोडिने गर्छन् तर यसपालि फराकिलो हार हुँदाहुँदै पनि नेपाली फुटबल टिम तथा खेलाडीलाई गाली गर्ने अवस्थामा नेपाली समर्थक छैनन् । यस्तो किन त ? 

यसको सबभन्दा पहिलो कारण नेपालका प्रशिक्षक अब्दुल्ला अल्मुताइरीले एएफसी छनोटको तेस्रो चरणको बन्द शिविर सुरु हुनुअघि नै हार स्वीकारिसक्नुभएको थियो । प्रशिक्षकले मैदानभित्र र बाहिर दिने सकारात्मक रवैयामा कमजोर टिमले पनि ठूलो उलटपुलट गरेको उदाहरण विश्वमा धेरै छन् । यसको सबभन्दा ठूलो उदाहरण सन् २०११ मा नेपालले जोर्डनविरुद्धकै खेललाई लिन सकिन्छ । सो समय विश्वकप छनोटअन्तर्गत पहिलो लेगमा जोर्डनले नेपाललाई ९–० ले पराजित गरेको थियो । 

पाँच दिनपछि नेपालले सोही जोर्डन टिमसँग १–१ ले बराबरीमा खेल्यो । यसको प्रमुख कारण थियो, नेपालका बेलायती प्रशिक्षक ग्राहम रोवर्ट्सले नौ गोल बेहोरेपछि दिएको अन्तर्वार्तामा दोस्रो लेगमा नेपालमा हुने खेलमा जोर्डनलाई पराजित गर्छु भनेर दिएको अभिव्यक्ति । उहाँको सो भनाइले नेपाली खेलाडीमा आत्मविश्वास भरिदिएको थियो तर प्रशिक्षक अल्मुताइरीले प्रशिक्षण सुरु नहुँदै आफ्नै टिमलाई विश्वास गर्नुभएन । अल्मुताइरीले सो भनाइ राख्दा स्वयं खेलाडी पनि आश्चर्यमा थिए । प्रशिक्षक र खेलाडीबीचको दूरी पहिलो पटक सोही अभिव्यक्तिपछि देखिएको हो भन्दा पनि फरक पर्दैन ।

त्यसपछि बन्द प्रशिक्षणको समयमा राम्रो सुविधाका लागि खोलडीले गरेको आग्रहलाई प्रशिक्षक अल्मुताइरीले नकारात्मक रूपमा लिएपछि यस विवादले चर्को रूप लियो । नेपालका दस सिनियर खेलाडी टिमबाट निकालिए । यसमा देशबाहिर रहेका कप्तान किरणसमेत बन्नुभयो । प्रशिक्षक अल्मुताइरीले तुरुन्तै युवा खेलाडीलाई बन्द प्रशिक्षणमा बोलाएर नयाँ टिम बनाउनुभयो । सोही टिमले एएफसी छनोट तेस्रो चरण खेलेको हो । 

अनुभव र एक्सपोजरहित खेलाडीले एकै पटक ठूलो प्रतियोगिता खेल्नु पक्कै पनि सहज काम होइन । यस अर्थमा यस युवा टिमलाई हारका अलावा गाली गर्ने ठाउँ देखिँदैन । यी खेलाडीले जोर्डन, कुवेत र इन्डोनेसियाविरुद्ध आफ्नो क्षमता र बलबुताले भ्याएसम्म खेलैकै हुन् । बलियो जोर्डनविरुद्ध त विगतमा भन्दा राम्रो अन्तरले नेपालले हा¥यो । पहिलो खेलमै जोर्डनलाई मध्यान्तरसम्म गोलरहित बराबरीमा रोकेको नेपालको यस नयाँ स्वरूपको टिमबाट त्यसपछि भने अपेक्षा बढेको थियो । घरेलु टिम कुवेतविरुद्ध नेपालले चार गोल बेहोरे पनि मन जित्ने प्रदर्शन गरेको थियो । कुवेतविरुद्ध उत्तराद्र्धमा नेपालको यस युवा टिमले बहादुरीपूर्वक ‘इन्ड टु इन्ड’ फुटबल खेलेको थियो । त्यसैले पनि नेपालले कुवेतविरुद्ध मध्यान्तरपछि प्रत्याक्रमणमा तीन गोल बेहो¥योे । यद्यपि दर्शक गुरुङले कुवेतविरुद्ध गोल गरेर नेपाललाई यस प्रतियोगितामा गोलरहित घर फर्कनबाट जोगाउनुभयो ।

इन्डोनेसियाविरुद्ध भने नेपालले सात गोल बेहो¥योे । अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा यो लज्जास्पद हार हो । कतार विश्वकप छनोटमा पनि नेपालले अस्ट्रेलियाजस्तो विश्वस्तरीय टिमविरुद्ध पनि उसकै मैदानमा ५–० ले मात्र हार बेहोरेको थियो । अझ इन्डोनेसिया फिफा वरीयतामा नेपालभन्दा नौ स्थान मात्र माथि छ । यसमाथि सुरुका दुई खेलमा नेपालले सन्तोषजनक प्रदर्शन गरेको थियो । त्यसैले इन्डोनेसियाविरुद्ध यति धेरै गोल बेहोर्छ भन्ने अपेक्षा कसैले गरेका थिएनन् ।

यद्यपि इन्डोनेसिया शानदार लयमा थियो । उसले कुवेतलाई उसकै मैदानमा हराएर आफू छनोट हुन आएको घोषणा गरिसकेको थियो । यस प्रतियोगितामा सो टिमको इनर्जी, फिटनेस र टेक्निकल खेलले नेपाललाई अन्तिम खेल कठिन हुने सङ्केत देखिइसकेको थियो । अझ पूर्वाद्र्धमा नै डिफेन्डर सुमन अर्यालले रातो कार्ड पाएपछि नेपालको युवा डिफेन्स इन्डोनेसियाको तेज आक्रमणअगाडि छिन्नभिन्न भयो । 

यस खेलमा प्रशिक्षक अल्मुताइरीले कप्तान तथा अनुभवी स्ट्राइकर नवयुग श्रेष्ठसहित पछिल्लो खेलमा सुरुमै खेलेका छ खेलाडीलाई बेञ्चमा राख्ने रणनीति पनि ब्याकफायर भयो । तेस्रो खेलमा पुजन उपरकोटीलाई टिमको नेतृत्व गर्ने जिम्मेवारी दिएर अल्मुताइरीले राष्ट्रिय टिमको कप्तान पद कुनै पनि समयमा छिनिन सक्ने उदाहरण प्रस्तुत गर्नुभयो । नयाँ कप्तानले बलियो टिमविरुद्ध दस खेलाडीमा खेल्नुपर्दा दबाब झेल्न नसक्नु ठूलो कुरा भएन । शायद त्यसैले पनि इन्डोनेसियाविरुद्ध नेपालले गोलको भारी बोक्यो । इन्डोनेसियाविरुद्धको खेलमा अल्मुताइरीको कप्तान र छ खेलाडी परिवर्तन गर्ने निर्णयले नेपाली फुटबल पण्डितलाई पनि आश्चर्यमा पारेको थियो ।

यस प्रतियोगितामा अल्मुताइरीको धेरै खेलाडी परिवर्तन गर्ने बानी र अति प्रयोगको सनकले नेपालकै खेलमा प्रभाव प¥यो भन्दा पनि गलत नठहर्ला । अल्मुताइरीले नेपाली प्रशिक्षकका रूपमा दुई कार्यकालमा १५ खेलाडीलाई राष्ट्रिय टिममा पदार्पण गराइसक्नुभएको छ । यस प्रतियोगितामा पनि अल्मुताइरीले चार खेलाडीलाई डेब्यू गराउनुभयो । जोर्डनसँगको खेलमा गोलरक्षक दीप र डिफेन्डर विकास तामाङ तथा इन्डोनेसियाविरुद्धको खेलमा डिफेन्डर शिव गुरुङ र मिडफिल्डर नीरकुमार राईले राष्ट्रिय टिमबाट पदार्पण गर्ने अवसर पाउनुभयो । 

यी कारणमा नजर दिने हो भने नेपाली खेलाडीलाई पराजयमा दोष दिन जायज नहोला । नेपाली युवा खेलाडीले विषम परिस्थितिमा पनि आफ्नो क्षमता देखाएका छन् । सिनियर खेलाडी नहुँदा नेपालको प्रदर्शन कस्तो होला भन्ने प्रश्नलाई यी खेलाडीले राम्रो जबाफ दिएका छन् । हामी भन्न सक्छौँ, यस टिम पनि ‘पोटेन्सियल’ छ । अझ नेपालका नयाँ गोलरक्षक दीप कार्की यस भ्रमणको सकारात्मक पक्ष हो । जोर्डन र कुवेतविरुद्ध दीपले विश्वस्तरीय प्रदर्शन गरेर आफूलाई राष्ट्रिय टिममा लामो रेसको घोडा हुँ भन्ने सन्देश दिनुभएको छ । नेपालको युवा डिफेन्समा भने अझै धेरै काम गर्न बाँकी देखिन्छ ।  

अल्मुताइरीको भविष्य 

नेपाली फुटबलमा सबभन्दा अस्थिर पद हो, राष्ट्रिय प्रशिक्षकको जिम्मेवारी । अखिल नेपाल फुटबल सङ्घ (एन्फा)ले लामो समयसम्म प्रशिक्षकलाई विश्वास गरेको उदाहरण कम छ । नेपालमा एउटा प्रतियोगितापछि नै राष्ट्रिय प्रशिक्षक बर्खास्त परेको उदाहरण धेरै छन् । प्रशिक्षक परिवर्तन व्यावसायिक फुटबलको एक पाटो हो तर एन्फाले विदेशी र स्वदेशी प्रशिक्षक कसैलाई पनि लामो समय टिम सम्हाल्ने जिम्मेवारी दिएको छैन । नेपाली फुटबलको इतिहास हेर्ने हो भने नेपालले स्वदेशीभन्दा विदेशी प्रशिक्षकलाई नै भरोसा गरेको पाइन्छ तर अहिलेसम्म कोही पनि विदेशी प्रशिक्षक लामो समयसम्म टिकेका भने छैनन् ।

यद्यपि एन्फाले कुवेती प्रशिक्षक अल्मुताइरीमाथि ठूलो विश्वास देखाएको थियो, दोस्रो पटक राष्ट्रिय फुटबल टिमको प्रशिक्षकमा नियुक्त गरेर । पहिलो कार्यकालमा नेपाललाई साफ च्याम्पियनसिपको फाइनलमा नेपाललाई पु¥याएपछि अल्मुताइरी नेपाली फुटबल समर्थकको प्रिय बन्नुभयो । यद्यपि उहाँले नेपाललाई साफ फाइनलमा पु¥याउनेबित्तिकै भारतविरुद्धको उपाधि भिडन्त नेपालका लागि आफ्नो अन्तिम खेल हुने खुलासा गरेर सबैलाई स्तब्ध पार्नुभएको थियो । नेपाली फुटबल टिमका लागि मेरो सेवा यति नै भयो । म घर फर्कंदैछु– उहाँले भन्नुभएको थियो ।

अल्मुताइरीले नेपालको प्रशिक्षक पदबाट राजीनामा दिएको एक महिना नबित्दै उहाँ दोस्रो पटक नेपाली टिमको प्रमुख प्रशिक्षकका रूपमा नेपाल आउनुभयो, तीन वर्षको सम्झौतासहित । यसअनुसार अल्मुताइरी सन् २०२४ सम्म नेपाली टिमको प्रशिक्षक रहनुहुनेछ । दोस्रो कार्यकालमा पनि पहिलो पटक अफ्रिकी टिम मोरिससविरुद्ध दुवै खेलको शृङ्खला नेपालले जितेपछि अल्मुताइरीले नेपाली फुटबललाई उचाइमा लग्ने अपेक्षा भयो । नेपाली टिमको खेल र खेलाडीको आत्मविश्वासलाई बलियो पार्नुभयो । जग बलियो बनाउनुपर्छ भन्दै धेरैभन्दा धेरै नयाँ खेलाडीलाई राष्ट्रिय टिममा अवसर पनि दिनुभयो । प्रशिक्षक अल्मुताइरीले नेपाली खेलाडीलाई ठूलो टिमविरुद्ध पनि आक्रामक खेल खेलेर जित्न सकिन्छ भन्ने मनोबल भर्नुभएको छ । त्यसैले अल्मुताइरी एक गुणी प्रशिक्षक हुन् भन्दा ठूलो कुरा गरेको नठहर्ला ।

यी सकारात्मक पक्ष हुँदाहुँदै पनि अल्मुताइरी सुरुदेखि नै विवादास्पद प्रशिक्षकका रूपमा प्रस्तुत हुनुभयो । समय–समयमा मैदानबाहिर गर्ने हस्तक्षेपले उहाँ विवादमा तानिनुभयो । सिनियर टोलीलाई बाहिर राखेपछि उहाँ केही हदसम्म आलोचित पनि बन्नुभयो । एएफसी छनोटको तेस्रो चरणपछि अहिले अल्मुताइरीको भविष्यबारे चर्चा हुन थालेको छ ।

अल्मुताइरी कुवेतबाट नेपाल फर्कनुभएन । उहाँ बिरामी बिदामा बस्नुभयो । नेपाल र कुवेतविरुद्धकै खेलमा उहाँ बेहोस हुनुभएको थियो । उहाँलाई मुुटुको समस्या रहेको छ । अझ अहिलेका एन्फा अध्यक्ष पदका उम्मेदवार पंकज नेम्वाङसँगको उहाँको सम्बन्ध राम्रो छैन । त्यसैले पनि असार ६ गते हुने एन्फा निर्वाचनले पनि अल्मुताइरीको भविष्य निर्धारण हुने पक्का छ । यसैगरी टिमबाहिर रहेका नेपालका सिनियर दस खेलाडीको टिममा पुनरागमन हुने नै छ । टिममा परेपछि यी खेलाडीले अल्मुताइरीको प्रशिक्षकत्वमा खेल्नुले मनोवैज्ञानिक असर नपर्ला भन्न सकिन्न । त्यसैले प्रशिक्षक परिवर्तन पनि विकल्प हुनसक्छ ।