‘विश्व आर्थिक मन्दीको खतरा’
विश्व बैङ्कले विश्वव्यापी आर्थिक मन्दी सन्निकट रहेको औँल्याएको छ । सन् २०२२ को सुरुवातसँगै विश्वको प्रक्षेपित आर्थिक वृद्धिदरमा ठूलो गिरावट आइरहेको भन्दै विश्व बैङ्कले विश्वव्यापी आर्थिक मन्दीको अवस्था आउने सङ्केत गरिरहेको जनाएको हो ।
नेपाल र विश्व बैंकबीच सहुलियतपूर्ण ऋण सम्झौतामा हस्ताक्षर
नेपाल सरकार र विश्व बैंकबीच क्षेत्रीय यातायात तथा व्यापार आबद्धता अभिवृद्धि तथा आबद्धता आयोजनाका लागि २७ करोड ५० लाख डलर (रु ३४ अर्ब ९६ करोड) र डिजिटल नेपाल गतिवृद्धि (डिएनए) आयोजनाका लागि १४ करोड डलर (रु १८ अर्ब) को सहुलियतपूर्ण ऋणसम्बन्धी वित्तीय सम्झौतामा हस्ताक्षर भएको छ ।
किसानलाई परिचयपत्र दिने तयारी
कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले किसान वर्गीकरण गरी परिचयपत्र वितरणको गृहकार्य सुरु गरेको छ । हालसम्म सूचीकृत भइसकेका सात लाख ६५ हजार किसानलाई वर्गीकरण गरी परिचयपत्र वितरण गर्ने गृहकार्य सुरु भएको कृषि मन्त्रालयका उपसचिव तथा किसान सूचीकरण कार्यक्रमका प्रमुख शिवनन्दन साहले जानकारी दिनुभयो । दशैँपछि किसान वर्गीकरणको कामलाई अगाडि बढाउने गरी गृहकार्य भइरहेको उहाँले बताउनुभयो ।
खोरेतविरुद्ध खोप अभियान सुरु
कर्णाली प्रदेशमा पहिलो पटक पशुमा खोरेत रोगविरुद्धको खोप अभियान सुरु गरिएको छ । पशुपन्छी रोग अन्वेषण प्रयोगशाला सुर्खेतले रुकुमपश्चिमबाट पशुमा लाग्ने खोरेत रोगविरुद्ध खोप अभियान सुरु गरेको हो ।
ब्याजदर बढ्ने दिशातर्फ
लामो समयदेखि ब्याजदरलाई नियन्त्रण गर्ने वाणिज्य बैङ्कको प्रयासको अन्त्य भएको छ । वाणिज्य बैङ्कका प्रमुख कार्यकारी अधिकृतहरूको संस्था नेपाल बैङ्कर्स सङ्घले गत माघदेखि गर्दै आएको भद्र सहमतिको नाममा ब्याजदर नियन्त्रणको प्रयास असोजदेखि टुङ्गिएको सङ्केत आएको हो । वाणिज्य बैङ्कका प्रमुखहरूले आफूखुसी ब्याजदर तोक्ने सहमति गरेका हुन् । यो सहमतिपछि शुक्रबार वाणिज्य बैङ्कहरूले असोजका लागि विभिन्न स्किमका बचत तथा मुद्दती खातामा दिने ब्याजदर बढाएको सार्वजनिक गरेका छन् । अधिकांश बैङ्कले नयाँ ब्याजदर व्यक्तिगत मुद्दती खातामा १२.१३, संस्थागतमा १०.१३ र रेमिट्यान्स मुद्दती निक्षेपमा १३.१३ प्रतिशत कायम गरेका हुन् ।
पाहुना आकर्षित गर्दै होमस्टे
बाँकेका गाउँबस्तीमा सञ्चालित होमस्टे (घरबास)ले आन्तरिक पर्यटकसँगै विदेशी पर्यटकलाई समेत आकर्षित गरिरहेका छन् । शान्त वातावरण र ग्रामीण परिवेशसँगै स्थानीय परिकारले फरकपन दिने गरेकाले यहाँका होमस्टेमा पाहुना आकर्षित भएका हुन् । पाहुना बढ्न थालेसँगै होमस्टेका सङ्ख्या पनि बढिरहेको गाभर भ्याली सामुदायिक होमस्टेका अध्यक्ष कृष्ण चौधरीले बताउनुभयो ।
विदेशमा अलपत्र श्रमिकको उद्धार गर्न झन्डै दुई अर्ब खर्च
सरकारले वैदेशिक रोजगारीका क्रममा विदेशमा मृत्यु भएका श्रमिकको शव ल्याउन तथा अलपत्र र बिरामी भएका श्रमिकको उद्धारका लागि दुई अर्बभन्दा बढी रकम खर्च गरेको छ । वैदेशिक रोजगार बोर्डले शव ल्याउन, अङ्गभङ्ग भएका बिरामी ल्याउन र अलपत्र श्रमिकलाई स्वदेश ल्याउन वैदेशिक रोजगार कल्याणकारी कोषको रकमबाट दुई अर्ब एक लाख रुपियाँ खर्च गरेको हो । बोर्डले साउदी अरब, कतार संयुक्त अरब इमिरेटस् (यूएई) मलेसिया, कुवेत, ओमन र बहराइनमा अलपत्र ३२ वटा शव नेपाल ल्याउन एक करोड छ लाख रुपियाँ खर्च भएको जनाएको छ ।
छुटसहित सुपथ मूल्य पसल सुरु
उद्योग, वाणिज्य तथा आपूूर्तिमन्त्री दिलेन्द्रप्रसाद बडूले बजार मूल्य नियन्त्रण गर्न सुपथ मूल्य पसल सञ्चालन गरिएको बताउनुुभयो । थापाथलीस्थित खाद्य कम्पनीको प्रादेशिक कार्यालयमा आयोजित कार्यक्रममा शनिबार सुपथ मूल्य पसल उद्घाटन गर्दै मन्त्री बडूले चाडपर्वमा किनमेल बढी हुने हुँदा मूल्य नियन्त्रण गर्न सुपथ मूल्य पसल सञ्चालन गरिएको बताउनुभएको हो ।
घट्यो राजस्व, बढ्यो खर्च
अघिल्लो आर्थिक वर्षको तुलनामा चालू आर्थिक वर्षको पहिलो दुई महिनामा राजस्व सङ्कलनमा कमी आएको छ । आव २०७८/७९ को साउन र भदौ महिनाको तुलनामा चालू आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा २० अर्ब ८५ करोड रुपियाँले राजस्व सङ्कलन घटेको हो । यस अवधिमा कर राजस्व मात्रै १५ अर्ब ४१ करोड रुपियाँले घटेको छ भने गैरकर राजस्व छ अर्ब ९९ करोड रुपियाँले घटेको महालेखा नियन्त्रक कार्यालयको तथ्याङ्क छ । महालेखा नियन्त्रक कार्यालयका अनुसार आव २०७९/८० को दुई महिना (साउन–भदौ)मा एक खर्ब ४३ अर्ब ८१ करोड रुपियाँ राजस्व सङ्कलन भएको छ । यसमध्ये एक खर्ब ३० अर्ब ७० करोड रुपियाँ कर राजस्व उठेको छ । त्यस्तै १३ अर्ब १० करोड रुपियाँ गैरकर राजस्व सङ्कलन भएको छ ।
घरेलु श्रमिकमा युरोप जानेलाई तालिम अनिवार्य
घरेलु श्रमिकका रूपमा युरोपेली मुलुक जाने व्यक्तिले अबदेखि अनिवार्य रूपमा तालिम लिनुपर्ने भएको छ । घरेलु श्रमिकका रूपमा ती देश जान चाहने व्यक्तिले कम्तीमा ३० कार्यदिनको तालिम लिएको प्रमाणपत्र पेस गरेपछि मात्रै श्रम स्वीकृति दिने बाध्यात्मक व्यवस्था गरिएको वैदेशिक रोजगार विभागका महानिर्देशक उमाकान्त आचार्यले जानकारी दिनुुभयो । यस्तो प्रमाणपत्रसँग बायोमेट्रिक हाजिरसमेत पेस गर्नुपर्ने उहाँले बताउनुभयो । साइप्रस, रोमानियालगायतका युरोपेली देशमा नेपा
नपाक्दै धानको बाला झर्न थाल्यो
उत्पादन बढ्ने भन्दै भित्र्याएको आयातित खुमल–४, नामको धानमा बाला नलागेपछि बैतडी पाटनका किसान चिन्तित बनेका छन् । यहाँका लगाउने गरिएको रैथाने रातो बासमती, डाँडा बासमती र हिमाली जातको धानको बीउ जोगाउन नसकेकामा अहिले किसान पछुताइरहेका छन् । दुई दशकअघिदेखि लगाउँदै आएको खुमल–४ को धानमा रोग लागेर बाला झरिरहेको पाटन नगरपालिका–६ का दिनेश विष्टले जानकारी दिनुभयो । १० पाथी बीउ लाग्ने खेतमा खुमल–४ रोप्नुभएका विष्टले धानको बाला सुकेर झर्न थालेको गुनासो गर्नुभयो । धान भित्र्याउने समयमा राम्ररी पुष्ट नभएको बाला पहेँलो भएर झर्न थालेको उहाँको गुनासो छ ।
फूल निर्यातमा उच्च गिरावट
कोरोना महामारीका कारण फूलको निर्यात उच्च दरमा घटेको छ । महामारीअघि वार्षिक २० करोड रुपियाँसम्मको फूल निर्यात भइरहेकामा अहिले एक करोडभन्दा कममा झरेको व्यवसायीले बताएका छन् । “फूलको आयातमा वृद्धि भइरहेको छ तर निर्यात घटिरहेको छ,” फ्लोरिकल्चर एसोसिएसन नेपाल (फ्यान)का महासचिव विश्वमणि पोखरेलले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार आव २०७८÷७९ मा ९८ लाख रुपियाँको मात्र फूल निर्यात भएको छ जब कि त्यसअघि १९ करोडदेखि २० करोड रुपियाँसम्मको फूल निर्यात हुन्थ्यो ।
जजिराले थाल्यो भैरहवाबाट दैनिक उडान
जजिरा एयरवेजले गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट कुुवेतका लागि दैनिक उडान सुरु गरेको छ । गत जेठ २ गते विमानस्थल उद्घाटन भएसँगै कुवेत–भैरहवा साताको तीन उडान गर्दै आएको जजिराले शुक्रबारदेखि दैनिक एक उडान सुरु गरेको हो । गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका निर्देशक तथा प्रवक्ता सुभाष झाले शुक्रबारदेखि जजिरा एयरवेजले कुवेत–भैरहवाबीच नियमित रूपमा दैनिक एउटा उडान सञ्चालन गरेको बताउनुभयो ।
दशैँलक्षित विशेष बजार अनुगमन
सरकारले आउँदो आइतबार असोज २ गतेदेखि काठमाडौँ उपत्यकामा दशैँलक्षित बजार अनुगमन गर्ने तयारी गरेको छ । वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागको नेतृत्वमा विज्ञसहितको ११ वटा टोलीले दशैँलक्षित बजार अनुगमन गर्ने तयारी गरेको हो । विभागका अनुसार चाडपर्वमा बढी सामान माग र खपत हुने हुँदा बजारमा खाद्यवस्तुको कृत्रिम अभाव सिर्जना गरेर मूल्य बढाउने, गुणस्तरहीन वा म्याद नाघेका सामान बिक्री गर्ने, नापतौलमा ठगी गर्नेजस्ता समस्या नहुन् भनेर सरकारले अनुगमनलाई प्राथमिकतामा राखेको हो ।
आजदेखि सुपथ पसल सञ्चालन
दशैँ, तिहार र छठलाई लक्षित गरेर शनिबारदेखि काठमाडौँ उपत्यकासँगै बाहिरी जिल्लामा सुपथ पसल सञ्चालन हुँदै छन् । चाडपर्वमा उपभोक्तालाई राहत दिन सुपथ पसल सञ्चालन गर्न लागिएको हो । खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी लिमिटेड, साल्ट्र टे«डिङ कर्पाेरेसन र दुग्ध विकास संस्थान (डीडीसी)मार्फत सुपथ पसल सञ्चालन हुँदै छ । यी सरकारी संस्थानले आफ्ना बिक्री केन्द्रमार्फत सुपथ पसल सञ्चालन गर्नेछन् ।
माथिल्लो अरुण जलविद्युत् आयोजना : सर्वसाधारणबाटै ३२ अर्ब जुटाउने तयारी
नेपालमा देखिने र अनुभव गर्नेगरी नै पहिलो पटक स्वदेशी तथा विदेशी लगानीकर्ताले संयुक्तरुपमा माथिल्लो अरुण जलविद्युत् आयोजनामा लगानी गर्ने भएका छन् । त्यतिमात्रै नभई सो आयोजनामा पहिलो पटक ४९ प्रतिशत शेयर साधारण शेयरका रुपमा समेत लगानी हुनेछ ।
खासाबाट दैनिक दुई कन्टेनर भित्रिँदै
तातोपानी नाका आंशिक रूपमा खुला भएको छ । अहिले यो नाकाबाट दैनिक दुई–तीन मालवाहक कन्टेनर नेपाल भित्रिने गरेका छन् ।तातोपानी सुक्खा बन्दरगाह भन्सार कार्यालयका अधिकृत लक्ष्मण बास्तोलाले बिहीबार चीनको खासाबाट दुईवटा कन्टेनर भित्रिएको जानकारी दिनुभयो । उक्त दुई गाडीमध्ये एउटाले जलविद्युत् आयोजनाका उपकरण र अर्कोले ऊन लिएर आएको बास्तोलाले बताउनुभयो ।
सडकपेटीका व्यापारीद्वारा ज्ञापनपत्र
चाडपर्व (दशैँ, तिहार, छठ)सम्म व्यापार गर्न पाउनुपर्नेलगायतका माग राख्दै सडकपेटीमा व्यापार गरिरहेका व्यापारीले काठमाडौँ महानगरपालिकाको कार्यालय घेराउ गरेका छन् । नेपाल टे«ड युनियन महासङ्घ (जिफन्ट) निकट नेपाल स्वरोजगार श्रमिक व्यापार सङ्घको नेतृत्वमा बिहीबार काठमाडौँका सडकपेटीमा व्यापार गरिरहेका व्यापारीले महानगरको कार्यालय घेराउ गरेका हुन् । घेराउकर्ताले दशैँ, तिहारका बेला बिहान वा साँझको समयमा सडक आवागमनमा असर नपर्ने गरी सडकपेटीमा व्यापार गर्न दिनुपर्ने माग गरेका हुन् ।
छाङरुमा फोरजी सेवा शुरू
दार्चुलाको व्यास गाउँपालिका–१, छाङरुमा नेपाल टेलिकमको फोरजी सेवा सञ्चालनमा आएको छ । त्रिदेशीय (नेपाल, भारत र चीन) सिमाना पर्ने दार्चुलाको व्यास गाउँपालिकाको छाङरुमा हेलिकोप्टरबाट उपकरण ढुवानी गरी जडान गरेर बुधबारदेखि सेवा सञ्चालनमा ल्याएको हो । यससँगै नेपाल टेलिकमको फोरजी सेवा पश्चिम नेपालको अन्तिम सिमानासम्म पुगेको छ । नेपाल टेलिकम दार्चुलाका प्रमुख कृष्णबहादुर गुरुङका अनुसार टावर निर्माणका सामग्रीसहित उपकरण हेलिकोप्टरबाट ढुवानी गरेर कालापानीभन्दा झन्डै १३ किलोमिटर तल रहेको छाङरुमा बुधबारदेखि फोरजी सेवा सञ्चालनमा ल्याइएको हो ।
बढ्यो विदेशी मुद्रा सञ्चिति पर्याप्तता
विदेशी मुद्राको सञ्चिति घटे पनि वस्तु तथा सेवाको आयात धान्ने समय भने बढेको छ । नेपाल राष्ट्र बैङ्कले बिहीबार सार्वजनिक गरेको साउन महिनाको आर्थिक तथा वित्तीय स्थितिसम्बन्धी प्रतिवेदनअनुसार बैङ्किङ क्षेत्रसँग हाल सञ्चित रहेको नौ अर्ब ४२ करोड डलर (११ खर्ब ९८ अर्ब रुपियाँ)बाट आठ महिनाको वस्तु तथा सेवा आयात धान्न पर्याप्त हुन्छ । यो असारको तुलनामा एक महिनाभन्दा बढीले वृद्धि हो ।
उत्पादकत्व वृद्धिका लागि सहयोग
एसियाली विकास बैङ्कले किसानको जीविकोपार्जनका लागि करिब आठ अर्ब ८४ करोड रुपियाँ (सात करोड अमेरिकी डलर) ऋण सहयोग स्वीकृत गरेको छ । यसमा छ करोड डलर सहुलियतपूर्ण ऋण सहायता र बाँकी एक करोड डलर एसिया विकास कोषबाट अनुदान सहायता रहेको बैङ्कले जनाएको छ । उक्त सहयोग रकमले प्रदेश बागमती, गण्डकी, कर्णाली र सुदूरपश्चिमका पहाडी जिल्लामा सम्भावित खाद्य असुरक्षाको जखिम कम गर्न तथा फलफूलको उत्पादन र उत्पादकत्व वृद्धि गर्न योगदान गर्ने सो बैङ्कले जनाएको छ ।
ऊर्जा सन्तुलनमा सौर्य ऊर्जा महत्त्वपूर्ण
नेपालको हरित ऊर्जा आपूर्तिलाई सन्तुलित गराउन सौर्य ऊर्जाको विकासलाई अझै तीव्रता दिनुपर्ने आवश्यकता रहेको सरोकारवालाले औँल्याएका छन् । लगानी बोर्डले आयोजना गरेको दिगो पूर्वाधार लगानी मञ्चमा आयोजित ऊर्जामा लगानीसम्बन्धी सत्रमा जलविद्युत् क्षेत्रसँगै सौर्य ऊर्जालाई थप प्रवद्र्धन गर्नु आवश्यक रहेको औँल्याइएको हो । सो कार्यक्रममा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले ग्रिड पुग्न नसकेका स्थानमा सौर्य ऊर्जा अझै विस्तार गर्नुपर्ने बताउनुभयो । खासगरी ठूला जलविद्युत् आयोजना नबनेको पश्चिम नेपालमा ऊर्जा सन्तुलनका लागि सौर्य ऊर्जा आयोजना छिटो बनाउनुपर्ने आवश्यकता रहेको उहाँले बताउनुभयो । उहाँले सौर्य ऊर्जाको विकासकै लागि प्राधिकरणले प्रतिस्पर्धी दरमा ऊर्जा खरिद सम्झौता (पीपीए) गर्ने व्यवस्था गरेको जानकारी दिनुभयो । “विभिन्न स्थानमा करिब ६० मेगावाट क्षमताका सौर्य ऊर्जा आयोजना निर्माणाधीन छन् । यस क्षेत्रमा निजी क्षेत्रले अझै योगदान गर्न सक्ने अवसर छ,” कार्यकारी निर्देशक घिसिङले भन्नुभयो । प्राधिकरणले ऊर्जा सन्तुलनकै लागि हाइड्रोजन उत्पादनको योजनामा पनि काम गरिरहेको बताउनुभयो ।
पर्यटकको रोजाइमा ‘याक चिज’
चौँरीपालनका लागि उपयुक्त स्थान मानिएको पाँचथरको फालेलुङ गाउँपालिकाकामा चौँरीको दूधबाट चिज बनाउन थालिएको हो । स्थानीय किसानकै अगुवाइमा फालेलुङका तीन स्थानमा चिज बनाउन थालिएको हो । फालेलुङमा वर्षौंदेखि चौँरी पालिँदै आए पनि यहाँ उत्पादन भएको चौँरीको दूधबाट घिउ र छुर्पी मात्रै बनाइन्थ्यो । पछिल्लो पटक फालेलुङ–४ को फालौटका सात, चाररातेका सात र घले भन्ज्याङका पाँच गरी १९ जना किसानले १८ लाख रुपियाँको लागतमा तीनवटा डेरी उद्योग सञ्चालन गरेर ‘याक चिज’ उत्पादन गर्न थालेको स्थानीय अगुवा किसान जङ्ग राईले जानकारी दिनुभयो । ती डेरी उद्योगले असार अन्तिम सातादेखि चिज उत्पादन गर्न थालेका हुन् । विदेशी पर्यटकले रुचाउने भएकाले सोलुखुम्बु, काठमाडौँ र पोखराका होटल सञ्चालकले यहाँ उत्पादन भएको याक चिज किनेर लैजाने गरेका छन् ।
अरुण तेस्रो प्रसारण लाइन बन्न ढिलाइ
४०० केभी क्षमताको अरुण तेस्रो जलविद्युत् आयोजनाको प्रसारण लाइन निर्माणमा विवाद भएपछि सङ्खुवासभामा प्रसारण लाइन निर्माण हुन सकेको छैन । प्रसारण लाइन विस्तार हुने सात जिल्लामध्ये छ जिल्लामा मुआब्जा वितरण गरी काम सुरु भइसके पनि सङ्खुवासभामा प्रसारण लाइन निर्माणमा विवादका कारण काम सुरु हुन नसकेको हो । जनगुनासो आएपछि जिल्ला समन्वय समितिले सरोकारवालासँग छलफल आयोजना गरेको थियो । कार्यक्रममा सहभागीले अरुण तेस्रो परियोजनाबारे असन्तुष्टि व्यक्त गरेका थिए ।
खाद्यान्नलगायतका वस्तुमा मूल्य वृद्धि
काठमाडौँ, भदौ ३० गते । चाडपर्वको समयमा चामलको मूल्य प्रतिकेजीमा पाँचदेखि १० रुपियाँसम्म महँगो भएको छ । नेपाल खुुद्रा व्यापार सङ्घका अनुसार गएको असारमा सोना मसुली चामल प्रतिकेजी ५५ रुपियाँ रहेकामा भदौदेखि बढेर ६० रुपियाँ पुगेको छ । स्टिम जिरा मसिनो चामल प्रतिकेजीको मूल्य ७५ रुपियाँ थियो भने अहिले एक केजीमै १० रुपियाँ बढेर ८५ रुपियाँ पुगेको छ । यसै अवधिमा पोखरेली चामल प्रतिकेजी ८५ रुपियाँ रहेकामा अहिले ९५ रुपियाँ छ भने लङ्ग्रेन बासमती चामल प्रतिकेजी १४५ रुपियाँ रहेकामा अहिले १५० रुपियाँ पुगेको छ । सङ्घका अनुसार चामल मात्र नभएर दशैँमा बढी माग हुने चिउरा, मैदा, आँटा, गरम मसला, जिरा, धनियाँलगायतका सबै खाद्यवस्तुको पनि भाउ बढेको छ । गत असारमा प्रतिकेजी १३५ रुपियाँ रहेको ताइचिन चिउरा अहिले बढेर १५० रुपियाँ पुगेको छ । दुई महिनाको अवधिमा चिउरा १५ रुपियाँ बढेको छ । आँटा प्रतिकेजीमै १० रुपियाँ बढेको छ भने मैदा प्रतिकेजीमा पाँच रुपियाँ बढेको सङ्घले जनाएको छ । कालीमाटीका खाद्यका थोक तथा खुद्रा व्यापारी महेश महर्जनले पछिल्लो पटक चामल, आँटा मात्रै होइन हरेक खाद्यवस्तुको भाउ बढेको बताउनुभयो । पछिल्लो पटक चामलको भाउ प्रतिकेजीमा १० रुपियाँ बढेको उहाँको भनाइ छ । उहाँका अनुसार चामल मात्रै होइन, एक वर्षको बीचमा खाद्यवस्तुको मूल्य २०–३० प्रतिशतसम्म बढेको हो । अर्का खुद्रा किराना व्यापारी विनोद अधिकारीले भन्नुभयो, “बजारमा कुन वस्तुको भाउ बढ्यो, भन्नुभन्दा पनि कुन वस्तुको भाउ बढेको छैन, त्यो खोज्नुपर्ने बेला आएको छ, नबढेको केही वस्तु नै भेटिँदैन ।”उहाँका अनुसार रुस र युक्रेनको लडाइँपछि इन्धनको मूल्य अत्यधिक बढ्यो । इन्धनको मूल्य बढेपछि त्यसको सोझो असर ढुवानी भाडामा प¥यो । ढुवानी भाडा बढ्नेबित्तिकै त्यसको असर सम्पूर्ण उपभोग्य वस्तु तथा सेवामा पर्न गएको छ । नेपाल खुद्रा व्यापार सङ्घका महासचिव आमुलकाजी तुलाधरले पछिल्लो पटक खानेतेल केही घटे पनि अन्य खाद्यवस्तुको भाउ बढेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “कृषिप्रधान देश भने पनि हामीकहाँ भारतबाट चामल आउने र अहिले भारतमा नै महँगो भएका कारण मूल्य बढेको छ ।” गत साता मात्रै भारतले धान चामल निर्यातमा २० प्रतिशत कर वृद्धि गरेको छ । नेपालमा वार्षिक करिब ५० अर्ब रुपियाँको धान र चामल आयात हुने गरेको छ । धेरैजसो आयात भारतबाटै हुन्छ । भन्सार विभागको तथ्याङ्कअनुसार गत आर्थिक वर्ष कुल ४७ अर्ब ३५ करोड रुपियाँको धान र चामल आयात भएको छ । कुल आयात हुने वस्तुमा धान र चामलको हिस्सा २ दशमलव ५ प्रतिशत छ । उपभोक्ता अधिकारकर्मी प्रेमलाल महर्जनले विभिन्न बहानामा दैनिक उपभोग्य वस्तु चामललगायतका वस्तुको मात्रै नभएर हरेक वस्तुको मूल्यवृद्धि हुँदासमेत सरकारका नियमन गर्ने निकाय रमिते बनेको आरोप लगाउनुभयो । “कानुनी रूपमा बजार अनुगमन र नियमन गर्ने अधिकार सङ्घमा वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभाग, प्रदेश र स्थानीय सरकार तीनै तहका सरकारले गर्नुपर्छ तर बजारमा वाणिज्य विभागबाहेक प्रदेश र स्थानीय सरकारको उपस्थिति शून्यजस्तै रहेको छ अनि कसरी बजार सुध्रिन्छ,” महर्जनले प्रश्न गर्नुभयो । बजार अनुगमनमा स्थानीय सरकार बढी जिम्मेवार नहुँदासम्म बजारको बेथिति अन्त्य नहुने अर्का उपभोक्ता अधिकारकर्मी माधव तिमल्सिनाले बताउनुभयो । वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागका निर्देशक होमनाथ भट्टराईले विभागसँग भएको जनशक्तिको भरपूर प्रयोग गरेर दशैँ लक्षित बजार अनुगमनलाई प्राथमिकता दिएको दाबी गर्नुभयो । उहाँका अनुसार अहिले दैनिक चार÷पाँचवटा टोलीले फरकफरक ठाउँ र वस्तुको अनुगमन गर्ने र जथाभावी मूल्य लिने, गुणस्तरमा ठगी गर्नेलाई कानुनअनुसार कारबाही हुँदै आएको छ । चामलको भाउ बढ्नुको कारण पनि खोजी गरिने निर्देशक भट्टराईको भनाइ छ ।
