गोरखापत्र
बाँकेमा सत्ता साझेदार दललाई गठबन्धन गर्न सकस
सिराज खान नेपालगञ्ज, बैशाख १ गते । बाँके जिल्लामा स्थानीय तहको निर्वाचनका लागि सत्ता साझेदार दलहरुलाई गठबन्धन गर्न समस्या भएको छ । साझेदार दलहरुले नै विभिन्न पालिका नछोड्ने घोषणा गरेका कारण गठबन्धन गर्न सकस भएको दलका अगुवाहरुले बताएका छन् ।जनता समाजवादी पार्टी बाँकेले जिल्लाका चारवटा पालिकामा कसैसँग पनि गठबन्धन नगर्ने निर्णय गरेको, काँग्रेसले कोहलपुर र नेपालगञ्जमा दावी नछोडेको र माओवादीले पनि नेपालगञ्ज र कोहलपुर मागेकाले गठबन्धनमा समस्या आएको हो ।जसपाको बाँके जिल्ला कार्यसमितिले नेपालगञ्ज उपमहानगर, डुडुवा, जानकी तथा नरैनापुर गाउँपालिकामा कुनैपनि दलसँग गठबन्धन नगर्ने निर्णय गरेको छ । काँग्रेस र माओवादीले पनि तीनै पालिकामा आफ्नो दावी गरेका छन् ।जसपाले चारवटा पालिकामा दावी नछाडेपछि काँग्रेसले पनि गत निर्वाचनमा जितेको राप्तीसोनारी, डुडुवा र दोस्रो भएको कोहलपुर र नेपालगञ्जमा कुनै पनि हालतमा दावी नछाड्ने काँगे्रस बाँकेका सचिव सुधान्सु कोइरालाले बताउनुभयो ।जसपाको निर्णयका कारण बाँकेमा आसन्न निर्वाचनका लागि गठबन्धन बन्ने नबन्ने विषयमा अन्यौल उत्पन्न भएको कोइरालाको भनाई छ । माओवादी केन्द्रले पनि नेपालगञ्ज, कोहलपुर, खजुरा र बैजनाथमा आफ्नो दावी नछोड्ने अडान लिएको माओवादी केन्द्र बाँकेका संयोजक डम्बर विक तुफानले बताउनुभयो ।जसपा, काँग्रेस र माओवादीको अडान कायमै रहेमा नेकपा एकीकृत समाजवादीका लागि कुनै पनि पालिका बाँकी नरहने गुनासो सो दलका नेता अशोक कोइरालाको छ । तर सत्ता साझेदार दलहरुवीच सहमति बन्ने र गठबन्धन बनाएर निर्वाचनमा जाने अवस्था आउनेमा आफु आशावादी रहेको माओवादी केन्द्रका संयोजक तुफानले बताउनुभयो ।
सिटी र लिभरपुल च्याम्पियन्स लिगको सेमिफाइनलमा
काठमाडौँ, बैशाख १ गते । इङ्लिस महारथि म्यानचेस्र सिटी र लिभरपुृल युइएफए च्याम्पियन्स लिग फुटबलको सेमिफाइनलमा प्रवेश गरेको छ । बुधबार राति भएको खेलमा स्पेनिस क्लब एट्लेटिको म्याड्रिडलाई गोलरहित बराबरीमा रोक्दै सिटीले अन्तिम चारमा स्थान बनाएको हो । अर्को खेलमा पोर्चुगिज क्लब बेन्फिकासँग ३–३ गोलको बराबरी खेल्दै लिभरपुल सेमिफाइनलमा पुगेको हो । सिटीले पहिलो लेग १–० गोलले जितेको सिटी बराबरीसँगै समग्रमा १–० गोलले विजयी भयो । यसैगरी पहिलो लेगमा ३–१ गोलले जितेको लिभरपुल समग्रमा ६–४ गोलले विजयी भयो । एट्लेटिकोको मैदानमा सिटीले बल पोसेसन अब्बल राखेपनि गो्ल फर्काउन सकेन । खेलको अन्तिममा १० खेलाडीमा समेटिएको एट्लेटिकोको गोल फर्काउने प्रयास पनि सफल भएन । यसैगरी गोलको बर्षा भएको खेलमा घरेलु टोली लिभरपुलका लागि रोबर्टो फिर्मिनोले दुई तथा इब्राहिमा कोनाटले एक गोल गर्नुभयो । बेन्फिकाका गोन्कालो रामोस, रोमन यारेमचुक र डार्विन नुनेजले गोल गर्नुभयो । पष्हिलो लेगको फराकिलो हार नै बेन्फिकाका लागि महंगो बन्यो । यससँगै च्याम्पियन्स लिगको सेमिफाइनल समिकरण पनि पूरा भएको छ । सेमिफाइनलमा लिभरपुलले र स्पेनिक क्लब भिल्लारियल तथा म्यानचेस्टर सिटी र अर्को स्पेनिस क्लब रियल म्याड्रिडसँग प्रतिस्पर्धा गर्नेछ । सेमिफाइनलको पहिलो लेग अप्रिल २६ र दोस्रो लेग मे ३ तारिख हुनेछ । फाइनल खेल भने मे २८ तारिख खेलिनेछ । एजेन्सी
१५ जना नेपाली विद्यार्थीको टोली हिमाल आरोहण गर्दै
काठमाडौं, वैसाख १ गते । बेच्लर अफ माउन्टेनेरिङ स्टडिजमा अध्ययनरत आठौं सेमेस्टारका विद्यार्थीहरुले हिमलुङ हिमाल (७१२६ मिटर) को आरोहण गर्ने भएको छ । १५ जना विद्यार्थीहरुले पर्यटन विभागबाट अनुमति लिएर आधारशिविरतर्फ लागेका छन् । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उडड्यन मन्त्रालय अन्तर्गत रहेको नेपाल पर्वतीय प्रशिक्षण प्रतिष्ठान (नेपाल माउन्टेन एकेडेमी) ले हिमालको अध्ययन र अनुसन्धान गर्ने गरी चार वर्ष अघिदेखि पठनपाठन शुरु गरेको छ । एकेडेमीले स्नातकतहमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीका लागि सात हजार मिटरमाथिको हिमाल अनिवार्य आरोहण गर्नुपर्ने पाठ्यक्रममै समावेश गरेपछिको यो पहिलो आरोहण हो । आरोही विद्यार्थीको टोलीलाई अन्तर्राष्ट्रिय माउन्टेन गाइड गेल्जे शेर्पाले आरोहणमा नेतृत्व गर्ने एकेडेमीका प्रशासकीय प्रमुख उत्तम भट्टाराईले जानकारी दिनुभयो । टोलीमा एकेडेमीका सुपरभाइजर डा. वेहरोउज मोघाडेसीको समेत सहभागिता रहेको छ । एकेडेमीले स्नातकतहमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीका लागि सात हजार मिटरमाथिको हिमाल अनिवार्य आरोहण गर्नुपर्ने पाठ्यक्रममै समावेश गरेकाे छ । एकेडेमीबाट यो पहिलो आरोहण रहेको र प्रत्येक वर्ष नियमित आरोहण गर्नुपर्ने भट्टाराईले जानकारी दिनुभयो । विश्वमै पहिलो पटक हिमाल अध्ययनसँग सम्बन्धित रहेर एकेडेमीले त्रिभुवन विश्वविद्यालयसँग अनुमति लिएर चार वर्ष अघिदेखि बेच्लर अफ माउन्टेन स्टडिस र स्नातोकोत्तर तह विषयको अध्ययन शुरु गराएको हो । नेपालमा पर्वतारोहण सम्बन्धी प्रशिक्षण र अध्ययन गराउने संस्था यही मात्र हाे ।
-(1)-original-thumb.jpg)
गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा परीक्षण उडान स्थगित
लक्ष्मण पौडेलभैरहवा, वैशाख १ गते । भैरहवास्थित गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा बिहीबार हुने भनिएको परीक्षण उडान स्थगित भएको छ । निर्माण सम्पन्न हुन लागेको गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा नयाँ वर्षको पहिलो दिन परीक्षण उडान हुने बताइएको थियो । तर बिहीबारको उडान स्थगित गरिएको विमानस्थल प्रशासनले जनाएको छ ।नेपाल वायुसेवा निगमको वाइडबडी जहाजले यो गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा वैशाख १ गते परीक्षण उडान गर्ने पर्यटनमन्त्री प्रेम आलेले केही समय अगाडि विमानस्थल निरीक्षणका क्रममा भन्नुभएको थियो । यसअघि फागुनको दोस्रो साता एरोथाईले क्यालिब्रेसन फ्लाइट गरेको समयमा आउनुभएका मन्त्री आलेले यस्तो निर्देशन दिनुभएको थियो ।मन्त्री आलेले जेठ २ गते बुद्ध पूर्णिमामा जसरी पनि व्यवसायिक रुपमा उडान सुरु गर्ने र त्यो भन्दा अगाडि सके अझै राम्रो हुने बताउनुभएको थियो । तर उहाँले प्रस्ताव गरेको समयमा परीक्षण उडान भएन । मन्त्री आलेसँगै विमानस्थल आयोजनाले पनि वैशाख १ गते अन्तर्राष्ट्रिय विमानबाट परीक्षण उडान गर्ने बताउँदै आएको थियो । तर उक्त उडान स्थगित गरिएको गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलले जनाएको छ ।यता, नेपाल नागरिक उड्ययन प्राधिकरणले भने वैशाख १ गतेको परीक्षण उडानबारे जानकारी नभएको जनाएको छ । बिहीबार गर्ने भनिएको उडानका विषयमै नागरिक उड्यडन प्राधिकरण, विमानस्थल कार्यालय र वायुसेवा निगमका बीचमा समन्वय हुन नसक्दा परीक्षण उडान पछाडि धकेलिएको हो ।प्राधिकरणका प्रवक्ता देवचन्द्रलाल कर्णले वैशाख १ गते नेपाल वायुसेवा निगमको जहाजले परीक्षण उडान गर्ने भन्ने यसअघि जानकारीमा आएको भए पनि अहिले किन स्थगित गरियो ? भन्ने प्राधिकरणलाई जानकारी नभएको बताउनुभयो । गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा फागुन ६ गतेदेखि १५ गतेसम्म यान्त्रिक परीक्षण उडान (क्यालिब्रेशन फ्लाईट) गरिएको थियो ।यो विमानस्थलबाट उडान भर्न सरकारले हवाई कम्पनीहरुलाई औपचारिक आग्रह गरिसकेको छ । विमानस्थलमा व्यवसायिक उडान गर्न ११ भन्दा बढी मुलुकका कम्पनीहरुले चासो देखाएका छन् ।
मुख्यमन्त्री भट्टद्वारा बिशु पर्वको शुभकामना
भवानी ऐरगोदावरी (कैलाली), बैशाख १ गते । सुदूरपश्चिम प्रदेशका मुख्यमन्त्री त्रिलोचन भट्टले नयाँ वर्ष एवं सुदूरपश्चिमेलीको महत्वपूर्ण पर्व बिशु २०७९ को सुखद् अवसरमा शुभकामना ब्यक्त गर्नुभएको छ ।मुख्यमन्त्री भट्टले आज विहीवार जारी गर्नुभएको शुभकामना सन्देशमा नयाँ वर्षले सबैका भावना र विचारलाई अझ प्रकाशमय बनाई सकारात्मक सोचसहित सुदूरपश्चिम प्रदेशको समृद्धि र विकासका लागि प्रेरणा मिलोस भन्ने शुभेच्छा ब्यक्त गर्नुभएको छ ।शुभकामना सन्देशमा भनिएको छ– ‘नयाँ वर्ष एवं बिशु पर्वले हामी सबैमा खुशी साटासाट गर्दै आगामी वर्ष हर्साेउल्लासका साथ सुख शान्ति, समृद्धि, सु–स्वास्थ्य एवं दीर्घायुको कामनासहित सामाजिक न्याय सद्भाव सुमधुर सम्बन्ध बढाउन सकोस भन्ने कामना गर्दछु ।’आवधिकरुपमा जनमतका अधारमा राज्य ब्यवस्था सञ्चालन हुनेभएकाले राज्यव्यवस्था र यसका सञ्चालकलाई सामाजिक स्वीकृति प्रदान गर्नुकासाथै यस वर्ष हुने सबै तहका निर्वाचनको सफलताको कामनासमेत गर्नुभएको छ ।
जनलहर चलेकाले एक्लै चुनावमा उठ्ने काँग्रेसको निर्णय
कन्हैयालाल केशरी पर्सा, वैशाख १ गते । पर्सा जिल्लामा नेपाली काग्रेँसको पक्षमा जनलहर चलेकाले सत्ता गठबन्धन दलसँग गठबन्धन आवश्यक नभएको नेपाली काग्रेँस जिल्ला कार्य समितिका प्रवक्ता रमेश पाण्डेले बताउनुभएको छ । प्रवक्ता पाण्डेले पर्सा जिल्लाको चारवटै निर्वाचन क्षेत्रका क्षेत्रीय सभापतिहरुले जिल्ला कार्यसमितिमा बुझाएको प्रतिवेदनको आधारमा पर्सा जिल्लाको वीरगन्ज महानगरपालिका र १४ वटा पालिकाहरुमा नेपाली काग्रेँस एक्लै चुनाव लड्न सक्षम रहेको र काग्रेँसप्रति सर्वसाधारणहरुको आकर्षण र भरोसा बढ्दै गई काग्रेँसको पक्षमा जनलहर चलेकाले सत्ता साझेदार दलसँग गठबन्धन गर्नुको कुनै ओचित्य नभएको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार २०७४ सालको निर्वाचनमा मधेसी दलहरुका पक्षमा जनलहर चलेको समयमा पनि कतिपय पालिकामा काग्रेँस पहिलो र दोस्रो स्थानमा रहेको अनुभवबाट पनि पर्सामा गठबन्धनको आवश्यकता देखिएन । जिल्ला अध्यक्ष जनार्दन सिंह क्षेत्रीले पाचँ वर्षसम्म कार्यकर्ताहरुले नेपाली काग्रेँस प्रति समर्पित भएर काम गरेको फल पाउने समय स्थानीय तहको निर्वाचनमा भागबण्डाको आधारमा निर्वाचनबाट वञ्चित गर्दा घातप्रतिघात हुने बढी सम्भावना प्रबल रहेको बताउनुभयो । उहाँले केही दिन भित्रै हुने सङ्घीय र प्रादेशिक निर्वाचनमा समेत यसको प्रत्यक्ष असर पर्ने भएकाले यसमा सचेत भई कुनै पनि निर्णय गर्न केन्द्रीय तहका नेताहरुले गर्दा जिल्लास्तरीय नेता र सर्वसाधारण कार्यकर्ताहरुको भावना विपरीत केन्द्रले आफ्नो निर्णय जिल्लामाथि थुपार्न खोजे पार्टी ठूलो दुर्घटनामा जानसक्ने भएकाले समयमै विचार गर्न सबै तहका नेता र कार्यकर्ताहरुसँग आग्रह पनि गर्नुभयो ।
कालीगण्डकीमा स्नान र शालिग्राम दर्शन गर्नेको भीड
तिलाचन पाण्डेतम्घास, वैशाख १ गते । वैशाख १ गते तीन जिल्लाको संगमस्थल सेतिबेनी र रिडीमा कालीगण्डकी नदीमा स्नान गर्ने, शिला शालिग्रामको दर्शन गर्नेको भीड लागेको छ । कालीगण्डकी नदीमा गई स्नान गर्नाले अन्जानमा गरेको पापहरु नष्ट हुने भएकाले पनि कालीगण्डकी नदिमा स्नान गर्नेको भीड लाग्ने गरेको पर्वतको पैँयु गाउँपालिका वडा नम्वर एकका ६५ वर्षीय बृहस्पति बस्यालले बताउनुभयो । यस्तै, एशियाकै ठूलो शिला शालीग्राम पर्वत ,गुल्मी र स्याङजाको संगम स्थल सेतिबेनीमा रहेकाले पनि शिला शालीग्रामको दर्शन गर्नेहरुको बाक्लो उपस्थिती रहने गरेको उहाँको भनाई छ ।अहिलेका नयाँ पुस्ताहरुले धर्मकर्म र संस्कृति संरक्षणमा ध्यान दिन छाडेको कालीगण्डकी गाउँपालिका वडा नं एक हर्मिचौरका ७८ वर्षीय खीमलाल पाण्डेले बताउनुभयो । उहाँले परम्परादेखि चल्दै आएका संस्कृति र परम्पराहरुलाई ध्यान दिन युवा पुस्तालाई आग्रह पनि गर्नुभयो ।सेतिबेनीमा भजन कृतन सँगै बिशेष मेला पनि लागेको छ । यहाँ स्थानीय उत्पादनहरुलाई विक्री वितरणका लागि राख्ने गरिएको छ । स्थानीय उत्पादनहरु डोको, नाङलो डाला, कुुचो लगायतका सामग्रीहरु विक्री वितरणका लागि राखिएको छ । गुल्मी,पाल्पा र स्याङजाको संगम स्थल नेपालकै चार धाम मध्येको एक धाम रुरु क्षेत्रमा प्राचिन समयमा देबदत्त ऋषिले तपस्या गरेको धार्मिक मान्यता छ ।सोहि धार्मिक मान्यतानुसार यस पवित्रधाम रिडीमा स्नान तथा पुजा आजा गर्नाले पितृ ऋण, देव ऋण तथा रिषी ऋण पुरा हुने धार्मिक प्रचलन छ । यहि धार्मिक प्रचलन र मान्यता अनुरुप कालीगण्डकी नदिमा स्नान गर्ने र बिभिन्न समयमा हुने मेलाहरुमा स्नान गर्ने तथा पुजा आजा गर्ने भत्तजनको घुईचो लाग्ने गर्दछन । रुरु क्षेत्रको ऋषिकेश मन्दिरमा पनि दर्शन गर्नेहरुको भीड लागेको छ ।यस क्षेत्रमा नयाँ वर्ष, असारे एकादशी, कात्तिके एकादशी, माघे संक्रान्तिलगायतका पर्वहरुमा मेला लाग्ने र पूजाआजा गर्नेहरुको भीड लाग्ने गर्दछ ।रिडी र सेतिबेनीमा नयाँ वर्षको अवसरमा विशेष मेला लागेकाले सुरक्षा व्यवस्थालाई चुस्तदुरुस्त पारिएको गुल्मी जिल्लाका प्रहरी उपरीक्षक भीमबहादुर दाहालले जानकारी दिनुभयो ।मेला पर्वको अवसरमा सवारी साधनहरुले ओभरलोड बोक्ने, मादक पदार्थ सेवन गरी सवारी चलाउने गर्ने भएकाले पनि चेक जाँचलाई अन्य दिनभन्दा कडाई गरिएको उहाँको भनाइ छ ।
-original-thumb.jpg)
सुदूरपश्चिममा विसु पर्वको रौनक, बटुक खाएर सिस्नु लगाउने चलन
गोकर्ण दयाल बैतडी, वैशाख १ गते । बैतडीसहित सुदूरपश्चिममा विसु पर्वको रौनक सुरु भएको छ । नयाँ वर्षको पहिलो दिनलाई विसु पर्वका रुपमा मनाउँदै सेल, पुरी, बटुक र माँणा खाएर सिस्नु लगाउने चलन रहेको छ । विसु पर्व मनाउन रोजगारीका स्वदेश तथा विदेश गएकाहरु घर फर्केर आफन्तजनसँग भेटघाट गर्दै मीठो मसिनो खाएर सिस्नु लगाउँदै विसु पर्व मनाउँने परम्परा रहेको स्थानीय बुद्धिजिवीको भनाई छ । बैतडी, दार्चुला, डडेल्धुरा, डोटी, अछाम, बझाङ, बाजुरा, कैलाली र कञ्चनपुरमा बसोबास गर्ने पहाडी समुदायमा विसु पर्व मनाउने चलन छ । सूर्यले पृथ्वीको परिक्रमा वैशाख १ गते पूरा गरेको विश्वासमा विसु पर्व मनाइने गरेको किवदन्ती रहेको छ । हिन्दु सम्राट विक्रमादित्यको पराक्रम र जन्मोत्सवको खुसीयालीस्वरूप पौराणिककालदेखि नै विसु पर्व मनाउने गरिएको संस्कृतिविद चन्द्रमोहन तिवारीले बताउनुभयो । विसुका दिन बिहानै पवित्र कुवा तथा पँधेरामा गएर स्नान गरेर पूजाआजापछि मात्रै भोजनग्रहण गर्ने चलन रहेको तिवारीले बताउनुभयो । विसु पर्व मनाउन भारतबाट एक वर्षपछि घर फर्केको बझाङका रामसिंह बोहराले बताउनुभयो । विसुका दिन जसरी पनि घर फर्किनु पर्ने भएकाले आफूसँगै रोजगारीमा भारत गएकाहरु घर फर्केको बोहराले बताउनुभयो । विसु पर्व मनाउन भारतमा रोजगारीका लागि गएकाहरु दैनिक दुई सयभन्दा बढी सुदूरपश्चिमेली झुलाघाट नाकाबाट स्वदेश फर्किएको झुलाघाट प्रहरी चौकीका इन्चार्ज प्रहरी सहायक निरीक्षक दानसिंह धामीले बताउनुभयो । चौकी ईन्चार्ज धामीले भन्नुभयो, “झुलाघाट नाकाबाट चैत महिनाभरी दुई हजार दुईसय १० जना नेपाली स्वदेश फर्किएका छन् । विसु पर्वकाबेला झुलाघाट नाकाबाट स्वदेश फर्किनेको भीड बढेको छ । ”विसुका दिन देवर–भाउजु, नन्द र भिनाजुलाई सिस्नो लगाएर रमाईलो गर्ने परम्परा छ । सिस्नोले छालाका विभिन्न रोग निको पार्ने जनविश्वास रहेको छ । विसु पर्वकै दिन कूलदेवताको पूजा गरी ‘गतानी डुब्का’ (स्थानीय खानाको परिकार) पकाई खाने चलन समेत रहेको छ ।
फिलिपिन्समा अगाटन आँधीका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्या ७६ पुग्यो
मनिला, वैशाख १ गते । फिलिपिन्समा आएको उष्णकटिबंधीय आँधी अगाटोनका कारण मृत्यु हुनेको सङ्ख्या ७६ पुगेको राष्ट्रिय प्रकोप जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन परिषद् (एनडीआरआरएमसी) ले जनाएको छ ।प्रकोपको नकारात्मक नतिजाहरूको सामना गर्ने मानिसहरूको सङ्ख्या भने नौ लाख २० हजारभन्दा बढी रहेको जनाइएको छ। एनडीआरआरएमसीका अनुसार विपद्का कारण एक लाख ६२ हजारभन्दा बढीले आफ्नो घर छोडेका छन् ।आँधी अगाटोनका कारण आइतबार देशको पूर्वी तटमा ६० किलोमिटर (३७ माइल) प्रति घण्टाको गतिमा हावा चलेको थियो। अविरल वर्षाका कारण विभिन्न स्थानमा पहिरो गएको छ ।
नयाँ वर्षको खाना: मिठा परिकार खाँदा होश गर्न चिकित्सकको सुझाव
सिर्जना खत्री काठमाडौं, वैशाख १ गते । आजबाट हामीले नयाँ वर्षलाई स्वागत गरेका छौँ। २०७९ सालको स्वागतका लागि नेपाली पर्वकै रुपमा हामी मनाउँदैछाैँ । नयाँ वर्षसँगै आउने नयाँ उमङ्ग र उल्लासको अवसरमा नयाँ योजनाका साथै नयाँ कामहरुको थालनी गर्ने दिनका रुपमा लिइन्छ । वर्षभरि रमाइलो होस् भन्ने कामनाका साथ पछिल्लो समय नयाँ वर्षलार्ई धूमधाममा साथ मनाउने प्रचलन नेपालीहरुका बीचमा बढ्दै गएको छ । नयाँ वर्षलाई मित्रता एकता तथा सद्भावको पर्वका रुपमा पनि लिइन्छ । यो दिन आफन्तहरु भेला भएर विभिन्न मिठा परिकार पकाएर खाने गरिन्छ । त्यस्तैगरी, नयाँ वर्षमा परिवार–परिवार मिलेर घुम्न जाने, पिक्निक जाने प्रचलन बढ्दै गइरहेको छ । घरबाट बाहिर गएको बेलामा घरमा बनाएर खाना लैजानुभन्दा पनि बजारमा पाइने विभिन्न परिकारका खाद्यान्नको उपभोग बढी हुने गर्छ । बच्चाहरुलाई भुलाउन आइसक्रिम, केक, पाउरोटीजस्ता खानेकुरा दिइन्छ । बेकरी आइटमहरु केक, पाउरोटी, आइसक्रिमका साथै फास्टफुड र चिल्लोमा तारेर बनाइने मिठाइ, समोसा, पुरीलगायतका खानेकुरा खाने प्रचलन नेपाली समाजमा झन् बढ्दै गएको छ । यस्ता खानेकुरा खाँदा स्वास्थ्यमा समस्या आई वर्षभर नै अस्पताल धाउनुपर्ने अवस्था आउन सक्ने चिकित्सक बताउँछन् । नेपालमा प्रयोग हुने हानिकारक तेलजन्य परिकारका कारण कम उमेरमा नै हृदयाघात, मतिष्कघात, उच्च रक्तचाप, मघुमेह, मोटोपन र अन्य धेरै रोगको समस्या देखिनुका साथै अकालमै मृत्यु हुने गरेको तथ्यांकले देखाएको छ । बजारमा उपलब्ध कतिपय तेलकै कारण अस्पतालमा मुटु र मिर्गौलाका समस्या लिएर आउने बढेको चिकित्सकको अनुभव छ । यसको प्रमुख कारण मानिसहरुले दैनिक उपभोग गरिने हानिकारक चिल्लोयुक्त खाना र यसको अधिक प्रयोगका साथै शारीरिक व्यायामको कमीले हो । चिल्लोयुक्त खानामा अत्यधिक मात्रामा ट्रान्सफ्याट हुनेहुँदा यस्ता खानेकुरा नखान सुझाव दिनुहुन्छ, वरिष्ठ कार्डियोभास्कुलर सर्जन डा. प्रेम राज वैद्य । प्राकृतिक स्रोतबाट प्राप्त हुने ट्रान्सफ्याटको अनुपातमा निकै कम हुन्छ । रातो मासुमा ५ देखि १० प्रतिशतसम्म ट्रान्सफ्याट हुन्छ । दूध, दही, घिउमा एक–दुई प्रतिशत मात्र ट्रान्सफ्याट हुन्छ, जसलाई खानु सुरक्षित मानिन्छ । डा. वैद्यका अनुसार, यस्ता खानेकुराले मानिसको शरीरमा कोलेस्ट्रोलको सन्तुलनमा गडबडी ल्याउँछ । “यस्ता खानाले स्वास्थ्यमा फाइदा गर्ने एचडिएल कोलेस्ट्रोल घटाउँछ र खराब गर्ने एलडिएच कोलेस्ट्रोल बढाउँछ,” उहाँले भन्नुभयो । कोलेस्ट्रोल जमेर धमनीमा अवरोध भएर हृदयाघात हुने वैद्य बताउनुहुन्छ । उहाँले भन्नुभयो, “धमनीको अवरोध भएपछि रक्तचाप पनि बढ्छ, जसका कारण स्ट्रोक मतिस्क घात र हृदयाघात पनि हुन सक्छ ।” विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको र विश्वव्यापी मान्यता अनुसार ट्रान्सफ्याट हुँदै नभएको वा दुई प्रतिशत भन्दा कम भएको खानेकुरा हानिकारक हुँदैन ।ट्रान्सफ्याट मिसिएका खाना खाँदा मानिसको मुटु, रक्तनली, मिर्गौला र मस्तिष्कमा गम्भीर असर पु¥याउने र यसले मानिसको मुत्युदर पनि बढाउन थालेको अनुसन्धानमा पनि पत्ता लागेको छ । त्यसैगरी, विश्वभर नै ट्रान्सफ्याट भएका खाद्यान्नलाई प्रतिबन्ध लगाउने अभियान शुरु गरिएको छ । नेपालमा प्रयोग हुने हानिकारक तेलजन्य परिकारका कारण कम उमेरमा नै हृदयाघात, मतिष्कघात, उच्च रक्तचाप, मघुमेह, मोटोपन र अन्य धेरै रोगको समस्या देखिनुका साथै अकालमै मृत्यु हुने गरेको तथ्यांकले देखाएको छ । नयाँ अध्ययन अनुसार, ट्रान्सफ्याटयुक्त खानाको प्रयोगका कारण विश्वमा पाँच लाखभन्दा बढी मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ । विश्व बजारमा उपलब्ध गराइने खाद्यवस्तुलाई कारखानामा उत्पादन गरिएको ट्रान्सफ्याक्टमुक्त बनाई त्यसमा स्वस्थकर तेल उपलब्ध गराउन सकिएमा प्रतिवर्ष पाँच लाख मानिसको जीवन बचाउन सकिने तथ्य अध्ययनले देखाएको छ ।त्यसैले, सन् २०२३ सम्ममा औद्योगिक ट्रान्सफ्याटको मात्रा दुई प्रतिशतमा झार्ने लक्ष्य विश्व स्वास्थ्य संगठनको छ । अहिले विश्वका ४० मुलुकले ट्रान्सफ्याट दुई प्रतिशतमा झारिसकेका छन् । ट्रान्सफ्याट भनेको के हो ?चिकित्सकका अनुसार ट्रान्सफ्याटलाई हानिकारक चिल्लोको रुपमा लिइन्छ । यसलाई ट्रान्सफ्याट्टी एसिड पनि भन्ने गरिन्छ । मुख्यतः खानामा दुई किसिमको ट्रान्सफ्याट पाइन्छ । प्राकृतिक ट्रान्सफ्याट जनावरको रातो मासु, दूध, घिउ आदिमा पाइन्छ । जनावरबाट उत्पादन हुने ट्रान्सफ्याट धेरै मात्रामा हुने भएकाले ठिक्क मात्रामा प्रयोग गर्दा खासै हानि नगर्ने चिकित्सक वैद्य बताउनुहुन्छ । कृत्रिम ट्रान्सफ्याट भने वनस्पति तेलमा हाइड्रोजनको मिश्रणबाट कारखानामा बनाइन्छ । यसको थोरै प्रयोगले पनि मानिसको शरीरमा हानि पु¥याउँछ । उहाँका अनुसार यस्तो ट्रान्सफ्याट सामान्य कोठाको तापक्रममा पनि जम्ने गर्दछ । चिकित्सकका अनुसार वनस्पती घिउमा ३५ देखि ६५ प्रतिशतसम्म ट्रान्सफ्याट भएको पाइन्छ । यसको तुलनामा प्राकृतिक स्रोतबाट प्राप्त हुने ट्रान्सफ्याटको अनुपातमा निकै कम हुन्छ । रातो मासुमा ५ देखि १० प्रतिशतसम्म ट्रान्सफ्याट हुन्छ । दूध, दही, घिउमा एक–दुई प्रतिशत मात्र ट्रान्सफ्याट हुन्छ, जसलाई खानु सुरक्षित मानिन्छ । ट्रान्सफ्याटयुक्त तेल खानै नहुने चाँहि होइन । पूरा तेलको २ प्रतिशतभन्दा कम ट्रान्सफ्याट भएको तेल खाँदा उपयुक्त हुने वरिष्ठ कार्डियोभास्कुलर सर्जन डा. वैद्यको सुझाव छ । कारखानामा बनाइएको बाक्लो तेल वा डाल्डा घिउमा ४५ प्रतिशतसम्म ट्रान्सफ्याट हुने भएकाले यो स्वास्थ्यका लागि धेरै हानिकारक मानिन्छ । यस्ता ट्रान्सफ्याटयुक्त घिउमा बनाइएका मिठाई, सेल माल्पुवा, ग्वारामरी, पुरी, स्वारी, हलुवालगायत अन्य तयारी जंक फुडहरु नखान चिकित्सकको सुझाव छ । कम उमेरमै हृदयाघात बढ्नुको कारण ४० वर्ष नाघेपछि हृदयाघातको खतरा प्राय सबैमा हुन्छ । तर नेपालमा ४० वर्षभन्दा कम उमेरका मानिसको हृदयाघातबाट मृत्यु हुनेको संख्या बढ्दै गएको अस्पतालको तथ्यांकले देखाउँछ । डा वैद्यका अनुसार, उमेरकै कारणले बढ्दै जाने यो खतरा रोक्न नसकिए पनि ट्रान्सफ्याक्टको कारण हुने हृदयाघातलाई रोक्न सकिन्छ । “खराब कोलेस्ट्रोल वृद्धि गर्ने र राम्रो कोलेस्ट्रोल घटाउने यो ट्रान्सफ्याक्टको कारण हुने हृदयाघातलाई रोक्न सकिन्छ । खराब कोलेस्ट्रोल वृद्धि गर्ने र राम्रो कोलेस्ट्रोल घटाउने यो ट्रान्सफ्याक्टलाई नियन्त्रणमा राख्नुपर्छ,” उहाँले भन्नुभयो ।मानिसलाई कोलेस्ट्रोल नभइ नहुने वस्तु हो । हामीलाई फाइदा गर्ने कोलेस्ट्रोल शरीरमा धेरै हुनुपर्छ र हानि गर्ने कोलेस्ट्रोल कम हुनुपर्छ । शरीरमा बन्ने सबै हार्मोनहरु कोलेस्ट्रोलकै कारण बन्ने हुन्छ । घामको किरण मानिसको छालामा परेपछि त्यही कोलेस्ट्रोलबाट भिटामिन डी बन्ने गर्छ । यदि हाम्रो शरीरमा खराब कोलेस्ट्रोल धेरै भयो भने धमनी भित्र जम्छ र यसैको कारणले कम उमेरकाहरुमा हृदयाघात, मतिष्कघात हुन जान्छ,” वरिष्ठ कार्डियोभास्कुलर सर्जन डा. बैद्यले भन्नुभयो । जंक फूडमा किन ट्रान्सफ्याक्ट बढी प्रयोग गरिन्छ ?बिस्कुट, कुकिज, केक, पफ, दुनोट, दालमोठ, चाउचाउ, आलुचिप्स, चिजबल, फेन्च फ्राई बर्गर, चाउमिन, माइक्रोेओभनमा बनाइएको पप कर्न, फ्रोजन पिज्जालगायत तारेका अन्य परिकारहरु, कफीमा राखिने तयारी क्रिम आदिमा पनि प्रशस्त मात्रामा ट्रान्सफ्याक्टयुक्त तेल राखिएको हुन्छ । किनभने यस्ता खानेकुराहरु लामोसम्म खान मिल्नेगरी बनाइएको हुन्छ । हाइड्रोजन मिश्रित ट्रान्सफ्याक्टयुक्त तेल नबिग्रिने भएकाले रेस्टुराँहरु, खाद्य पसल, पार्टी प्यालेस होटलहरुले हाइड्रोजन मिश्रित घिउ तेल राखेर परिकारहरु तयार गर्ने अध्ययनहरुले देखाएको छ । यस्ता खानेकुराहरु डाल्डा घिउमा पकाएको हुन्छ, जसमा ट्रान्सफ्याट धेरै हुन्छ । हाइड्रोजन बनाइएको वनस्पति तेल वा घिउ सस्तो हुनुका साथै परिकार पनि स्वादिष्ट हुनाले व्यापारीहरुले यसको प्रयोग गर्ने चिकित्सक बताउँछन् । बजारमा मिठाई पसलहरुमा अधिकांशले मिठाई बनाउन ट्रान्सफ्याक्टयुक्त वनस्पति घिउ तेल नै प्रयोग गर्दछन् । यसले गर्दा नेपालमा वनस्पति तेल घिउको बजार ठूलो छ । कुन तेल चाँहि उपयुक्त हो ? खसी, बाख्राजस्ता चौपायाको रातो मासु र गाईभैँसीको दूधमा हुने प्राकृतिक ट्रान्सफ्याटले खासै हानि नगर्ने चिकित्सक बताउँछन् । त्यस्तै, उद्योगहरुबाट उत्पादन हुने कृत्रिम ट्रान्सफ्याटले धेरै हानि गर्न सक्दछ । वनस्पति तेललाई धेरैबेर र धेरैपल्ट तताउँदा त्यसमा ट्रान्सफ्याटको मात्रा बढ्दै जान्छ र त्यसमा पकाएका खानेकुरा हानिकारक हुने चिकित्सक बताउँछन् । हाइड्रोजेनेसन नगरिएको शुद्ध वनस्पति तेल प्रयोग गर्नुपर्छ । घरमै बनाएको भए धेरै राम्रो । चिल्लो पद्धार्थको प्रयोग गरेपछि त्यही अनुसार व्यायाम गर्नुपर्ने चिकित्सकको सुझाव छ ।
विवरण दिन अटेर
गोरखापत्र समाचारदाता काठमाडौँ,वैशाख १ गते । फलामे डन्डी उद्योगीहरूले सरकार निर्देशनअनुसार विवरण बुुझाउन अटेर गरेका छन् । वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले यही चैत ८ गते फलामे डन्डीको मूल्य बढ्नुुको कारणसहितको विवरण पेस गर्न दिएको निर्देशन दिए पनि त्यसको पालना हुन नसकेको हो । विभागका बजार निरीक्षक अधिकृत धनेश्वर पौडेलले विभागको निर्देशन अनुसार दुुई/तीनवटा उद्योगीले बाहेक कसैले पनि मूल्य बढ्नुुको कारणसहितको विवरण बुुझाएका छैनन् ।उहाँका अनुसार नेपाल स्टिल रोलिङ मिल एसोसिएसनले आफ्ना तर्फबाट पठाएको विवरण त्यति चित्तबुुझ्दो नभएपछि विभागले एसोसिएसनमा आबद्ध उद्योगीलाई आआफ्नो उद्योगको मूल्यको विवरण बुुझाउन निर्देशन दिएको हो । उहाँले भन्नुभयो, “अर्को निर्देशन दिएको पनि १५ दिन भयो तर जगदम्बा र हिमाल स्टिल उद्योगबाहेक अन्यको विवरण आएको छैन ।” बजार निरीक्षक अधिकृत पौडेलले अन्तर्राष्ट्रिय मूल्यको बहाना बनाएर मौज्दात सामानको मूल्य बढाउनु कानुनविपरीत भएकाले विभागबाट उद्योगीसँग खरिदका बिलसहितका विवरण माग गरिएको बताउनुभयो । तोकिएको समयसीमाभित्र विवरण नआएमा कानुनअनुसार कारबाहीको प्रक्रिया अगाडि बढ्ने उहाँले बताउनुभयो । उहाँले उद्योगीलाई हतोत्साही गर्नुु सरकारको चाहना नभएको भन्दै एक÷दुुई दिनभित्र यथार्थ विवरण विभागमा पेस गर्न निर्देशन दिएको दिएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “यस्तै अटेर गरिरहेमा ती उद्योगीलाई वैशाखको पहिलो सातादेखि अनुुगमन कानुनी कारबाही थाल्छौँ ।”नेपालमा फलामे छड वा डन्डी उत्पादन गर्ने उद्योगको सङ्ख्या २१ वटा रहेका छन् । पछिल्लो पटक छड र डन्डीको मूल्य वृद्धिले गर्दा सानादेखि ठूला निर्माणका आयोजना प्रभावित भएको र मौज्दात छडमा समेत उद्योगीले बढी पैसा लिएको भन्दै विभागमा उजुरीका चाङ नै छन् । उद्योगीहरूले आन्तरिकभन्दा पनि बाह्य कारणले गर्दा डन्डीको भाउ बढेको दाबी गर्दै आएका छन् । उद्योगहरूले डन्डी उत्पादनका लागि सबै कच्चा पदार्थ विदेशबाट ल्याउनुपर्ने र त्यस्तो कच्चा पदार्थ पछिल्लो पटक अन्तर्राष्ट्रिय बजारमै महँगो भएको बताउँदै आएका छन् । डन्डीको भाउ अन्तर्राष्ट्रियस्तरमै महँगो भएको विभागको अनुगमनबाट पनि पाइएको तर कति बढ्नुपथ्र्यो र कति बढाइयो भन्ने मात्रै अहिलेको खोजीको जनाएको छ । पछिल्ला दुई/तीन महिनामा डन्डीको भाउ प्रतिकेजीमा ३५ देखि ४० रुपियाँसम्म बढेको छ ।
ओझेलमा प्रदेश सङ्ग्रहालय
काँक्रेविहार समाचारदातासुर्खेत, वैशाख १ गते । कर्णाली प्रदेशको राजधानी सुर्खेत वीरेन्द्रनगरमा रहेको प्रदेश सङ्ग्रहालयले कर्णालीको ऐतिहासिक तथा लोक सांस्कृतिक सभ्यताको पहिचान झल्काउँछ । सङ्ग्रहालयमा पृथ्वीनारायण शाहको पालामा प्रचलित मुुद्रादेखि कर्णाली प्रदेशभित्रका ऐतिहासिक सभ्यताको पहिचान झल्काउने वस्तुहरू राखिएका छन् ।पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जाल फेसबुक, टिकटकका कारण पातल दरबार, शहीद पार्क, भानुस्मृति पार्क, भाइरल रोडजस्ता क्षेत्रले निकै चर्चा पाए तर कर्णालीको इतिहास र संस्कृतिलाई सङ्गृहीत गरेर राखिएको सङ्ग्रहालय भने पर्यटकको महìवमा पर्न नसकेको हो । यहाँको परम्परागत लोक संस्कृतिको संरक्षण एवं संवद्र्धन गर्ने उद्देश्यले सुर्खेतमा सङ्ग्रहालय स्थापना गरिएको थियो । २०५७ साउन २ गते तत्कालीन सरकारले क्षेत्रीय सङ्ग्रहालयका रूपमा स्थापना गरिएको उक्त सङ्ग्रहालयलाई सङ्घीयतापछि २०७५ असोज ५ गतेदेखि कर्णाली प्रदेश सरकार सामाजिक विकास मन्त्रालयअन्तर्गत ‘प्रदेश संग्रहालय’मा रूपान्तरण गरिएको छ ।प्रदेश सङ्ग्रहालयको अवलोकनबाट यहाँको लोक संस्कृतिको विषयमा अध्ययन अनुसन्धान, शिक्षा प्राप्त र मनोरञ्जन प्राप्त गर्न सकिन्छ । सङ्ग्रहालयमा कर्णाली प्रदेशमा विद्यमान इतिहास संस्कृति र पुरातìवसँग सम्बन्धित वस्तुहरू दुईवटा प्रदर्शनी भवनमा राखिएको छ । जसअनुसार पहिलो कक्षमा इतिहास तथा संस्कृतिसँग सम्बन्धित वस्तु रहेका छन् । यहाँ विभिन्न जातजाति मगर, थारू, राउटे, कुमालको संस्कृति दर्शाउने मोडल अर्थात् डायोरामा, महìवपूर्ण गरगहना, परम्परागत भाँडावर्तन, ऐतिहासिक हातहतियार, नापतौलका एकाइगत सामग्री, विभिन्न मूल्य एवं तिथि क्रमका मुुद्रा राखिएको छ । प्रदर्शनी भवनको दोस्रो कक्षमा काँक्रेविहारबाट प्राप्त पुराताìिवक वस्तुहरू, कलात्मक प्रस्तर मूर्तिहरू, फलामका प्राचीन हुक, माटाका भाँडाका टुक्रा, जुम्लाबाट प्राप्त माटोका चःचहरू रहेका छन् । यसैगरी सोही कक्षमा हिमाली भेगका लामाहरूको संस्कृति झल्काउने वेशभूषा, भाँडावर्तन, कोल (काठको तोरी पेल्ने सामग्री), मदुस, ढिकी, जातो, प्राचीन पानी घडी, थाङ्का, माझी जातिसँग सम्बन्धित सामग्री माछा मार्ने जाल, सुन चाल्न प्रयोग हुने काठका सामग्रीलगायतका वस्तुको अवलोकन गरी अध्ययन अनुसन्धान गर्न सकिन्छ ।कर्णाली प्रदेश सङ्ग्रहालय ‘सङ्ग्रहालय’ मात्र नभई ‘अभिलेखालय’ पनि हो । जसमा कर्णाली प्रदेश सरकारले गरेका निर्णयमध्ये महìवपूर्ण निर्णय अभिलेखीकरण गरी राख्ने योजना छ । अहिलेसम्म कुनै निर्णय राखिसकिएको भने छैन । सङ्गृहीत वस्तुको ग्यालरीसहित त्यहाँ पुस्तकालय पनि बनाइएको छ । जहाँ बसेर विभिन्न विधाका पुस्तक पढ्न सकिन्छ । सङ्ग्रहालयको बाँकी जमिनमा पर्यटकको आकर्षणका लागि अरू संरचना बनाउने काम भइरहेको सङ्ग्रहालयका प्रमुख अर्ज‘नबहादुर शाही बताउनुहुन्छ । सङ्ग्रहालयको आन्तरिक आम्दानी भने अत्यन्तै न्यून भएकाले प्रचारप्रसारसँगै प्रवेश शुल्कमा पनि हेरफेर गर्न कर्णाली प्रदेश सरकारसँग आग्रह गरिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।सङ्ग्रहालयमा आउने मानिसको सङ्ख्या पनि न्यून रहेको छ । कोभिड सुरु हुनुअघिका वर्षमा भने सङ्ग्रहालयमा वार्षिक करिब १० हजार जना मानिसले अवलोकन गरेको तथ्याङ्क पाइए पनि हाल दैनिक करिब २५ जनाले सङ्ग्रहालय अवलोकन गर्न आउने बताइएको छ ।
पोखरामा नव वर्ष महोत्सव सुरु
रमेश पौडेल पोखरा, वैशाख १ गते । संस्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री प्रेमबहादुर आलेले आगामी पाँच महिनाभित्रमा पोखरामा बन्दै गरेको क्षेत्रीय अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनमा आउने दाबी गर्नुभएको छ । पश्चिमाञ्चल होटल सङ्घको आयोजनामा पोखरामा बुधबारदेखि सुरु १७औँ फेवा नव वर्ष महोत्सवको उद्घाटन गर्दै मन्त्री आलेले विमानस्थलको ९३ प्रतशित निर्माण सम्पन्न भइसकेको जानकारी दिनुभयो । विमानस्थलको समस्याका रूपमा रहेको रिट्ठेपानी डाँडो काट्ने काम तीव्र गतिमा अगाडि बढाउन निर्देशन दिएको पनि बताउनुभयो । त्यस्तै पोखराको ल्यान्डफिल्ड साइट नयाँ स्थानमा व्यवस्था गर्न पोखरा महानगरलाई आग्रह गर्नुभयो । मन्त्री आलेले लेकसाइडस्थित रत्नमन्दिर र हिमागृह क्षेत्र वैशाखदेखि नै सर्वसाधरणका लागि खुला गरिने योजना रहेको जानकारी पनि दिनुभयो । यसबाट पर्यटन व्यवसाय थप आकर्षित हुने उहाँको भनाइ छ । कोभिड–१९ ले थला परेको पर्यटन व्यवसाय क्रमशः उठाउनुपर्ने धारणा व्यक्त गर्नुभयो । उहाँले पोखराको पर्यटन बसपार्क औपचारिक रूपमा सञ्चालनमा ल्याउन निर्देशनसमेत दिनुभयो । उहाँले आगामी बजेटमा पोखरालाई पर्यटनको राजधानी घोषणा गर्ने नीति तथा कार्यक्रम ल्याउने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयो । कार्यक्रममा होटल सङ्घ नेपालका उपाध्यक्ष विनायक शाह, गण्डकी प्रदेशका सांसद राजीव पहारी, दीपक कोइराला, पोखरा पर्यटन परिषद्का अध्यक्ष गोपी भट्टराईलगायतले कोभिड–१९ का कारण प्रभावित पर्यटन क्षेत्रको पुनरुत्थानका लागि सरकार विषेश प्याकेज ल्याउनुपर्ने माग गर्नुभयो । नेपाली नयाँ वर्षलाई स्वागत गर्न आयोजित महोत्सव वैशाख १ गते सम्म चल्नेछ । महोत्सवमा नेपाली संस्कृतिको संरक्षण र परम्परागत नेपाली खानाको प्रवद्र्धन गर्ने मुख्य उद्देश्य रहेको वयवसायीले बताएका छन् । पर्यटन, संस्कृति र खानालाई विशेष जोड दिएर महोत्सव सञ्चालन गर्न लागिएको महोत्सव संयोजक एवं आयोजक सङ्घका अध्यक्ष लक्ष्मण सुवेदीले बताउनुभयो ।
पोखरामा दलहरूबीच रस्साकसी
सन्तोष सुवेदीपोखरा वैशाख १ गते । स्थानीय निर्वाचनको मिति नजिकिएसँगै पोखरा महानगरपालिकामा पनि नयाँ नेतृत्वका लागि विभिन्न दलहरूबीच लबिङ चलिरहेको छ । मतदाताको सङ्ख्याको हिसाबलाई आधार मान्दा पोखरा महानगपालिकामा मुख्य प्रतिस्पर्धा काँग्रेस र नेकपा एमालेकै हुने ठानिएको छ । अघिल्लो निर्वाचनमा नगरप्रमुखमा निर्वाचित मानबहादुर जिसीले काँग्रेस–माओवादी गठबन्धनका उम्मेदवार काँग्रेसका रामजी कुँवरलाई १३ हजार सात सय दुई मतले पराजित गर्नुभएको थियो । कास्कीमा एमालेबाट निर्वाचित २२ र काँग्रेसका ११ वडाध्यक्षहरू रहेका छन् । काँग्रेस कास्कीका सभापति किशोरदत्त बरालले स्थानीय निर्वाचनका लागि ४६ हजारभन्दा बढी मत आफूहरूको रहेको र अहिले करिब ३९ हजार मतदाता थपिँदा त्यसमा काँग्रेसको सङ्ख्या पनि धेरै रहेको बताउनुभयो ।पोखरा महानगरपालिकामा सत्ता गठबन्धनका तर्फबाट साझा उम्मेदवार उठाउन अहिले उत्तिकै सकस भएको छ । स्थानीय तहको निर्वाचनमा पहिलो पटक नेकपा (एकीकृत समाजवादी)ले सहभागी जनाउँदै छ । पहिलो पटक चुनावमा होमिएको समाजवादीले पोखरा महानगरपालिका आफ्नो पक्षमा हुनुपर्ने दाबी गरेको छ ।कास्की काँग्रेस सभापति बरालले पोखरा महानगरपालिका समाजवादीले पाए कार्यकर्तामा आएको विग्रहका कारण परिणाम उल्टो आउने भएकाले नेतृत्वलाई सजग गराउन आवश्यक रहेको बताउनुभयो । गठबन्धन दलबीच सहकार्य गरेर जाँदा पनि पोखरा महानगरमा काँग्रेसलाई जित्न सहज हुने उहाँले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘‘गठबन्धनका कारणले काँग्रेसले पोखरामा मेयर पद गुमाउनु हुँदैन ।’’पोखरा महानगर मेयरको नेतृत्व कुनै पनि हालतमा काँग्रेसले पाउनुपर्छ भन्दै कास्कीका नेताहरू काठमाडौं पुगेका छन् । डेलिगेसन टिमको नेतृत्व काँग्रेस कास्कीका पूर्वसभापति यज्ञबहादुर थापाले गर्नुभएको छ । एकीकृत समाजवादी पार्टी कास्कीका अध्यक्ष धनराज आचार्यले जिल्लाको गठबन्धन बैठकमा पनि कास्कीमा आफ्ना सङ्गठित सदस्य मात्रै छ हजार र मत सङ्ख्या १७ हजारभन्दा बढी रहेको बताउनुभएको थियो । समाजवादीबाट नगरप्रमुखमा आचार्यको नाम चर्चामा छ । गठबन्धनको नेकपा माओवादीले पनि पोखरा महानगरको मेयर आफूहरूले पाउनुपर्ने दाबी गरेको छ । माओवादीबाट मेयरका दाबेदार विश्वप्रकाश लामिछानेले यसअघि काँग्रेसका मेयर उम्मेदवार रामजी कुँवरलाई समर्थन गरेर उम्मेदवारी फिर्ता लिनुभएको थियो । यसपालि त्यसको पैँचो स्वरूपमा मेयरमा काँग्रेसले समर्थन गर्नुपर्ने लामिछानेले बताउनुभयो । अघिल्लो स्थानीय तहको निर्वाचनमा नगरप्रमुख एमालेका मानबहादुर जिसीलाई ६० हजार एक सय १८ मत परेको थियो । काँग्रेसका रामजी कुँवरलाई ४६ हजार चार सय १६ मत परेको थियो । अहिले थपिएका ३९ हजार छ सय मतमध्ये करिब आधा मतदाता आफ्ना रहेको एमालेको दाबी छ । सङ्गठन बलियो भएकाले आफूहरूको जित सुनिश्चित रहेको कास्की एमालेका अध्यक्ष मनबहादुर गुरुङले बताउनुभयो । एमालेले महानगरपालिकाको उम्मेदवारको टुङ्गो पार्टी केन्द्रबाटै लगाउने उहाँले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘‘जुनसुकै दल आए पनि एमाले बलियो पार्टी हो । अघिल्लो पटक पनि गठबन्धन थियो तर हामीले जित्यौंँ । अहिले पनि विकल्प छैन ।’’गण्डकी प्रदेश निर्वाचन कार्यालय पोखराका अनुसार यस पटक पोखरा महानगरमा ३९ हजार छ सय ४५ जना नयाँ मतदाता थपिएका छन् । अघिल्लो स्थानीय तहको निर्वाचनमा पोखरा महानगरपालिकामा एक लाख ६८ हजार ६७ जना मतदाता थिए । अहिले थपिएका मतदातासहित दुई लाख सात हजार सात सय १२ जना मतदाता छन् ।
सिरहा सलहेसमय
सन्तोष सुवेदी / जिवछ यादवसिरहा, वैशाख १ गते । प्रत्येक वर्ष झैँ यस वर्ष पनि नयाँ वर्षको आगमनसँगै सिरहा जिल्ला सलहेसमय भएको छ । लोकनायकका रूपमा चिनिने चौधौँ शताब्दीका प्रतापी राजा सलहेसको गाथाको सम्झनामा सिरहाको विभिन्न स्थानमा नयाँ वर्षको आगमनसँगै विशाल मेला र महोत्सव आयोजना हुँदै आएको छ ।सलहेस गाथाको सम्झनामा नयाँ वर्ष २०७९ को पहिलो दिनदेखि नै लहानस्थित सलहेस फूलबारी, पकडियागढ, सिरहा सदरमुकामस्थित महिसोथागढ, लक्ष्मीपुर पतारीस्थित पतारी पोखरीमा विशाल मेला महोत्सव लाग्ने गरेको छ । तीसबै मेला महोत्सवमध्ये मधेस प्रदेशको मुख्य सहर लहान नगरपालिका–१२, मा रहेको सलहेस फूलबारीमा फुल्ने मालाकार फूल सबैको आकर्षणको केन्द्र बन्दै आएको छ ।पूर्व, पश्चिम लोकमार्गको लहानको मुख्य चोकदेखि चार किलोमिटर पश्चिममा रहेको सलहेस फूलबारीका दुईवटा रुखमा प्रत्येक वर्षको पहिलो दिन फुल्ने उक्त मालाकार फूललाई राजा सलहेस र उहाँकी प्रेमिका मालिनीबीचको प्रेमको प्रतिरूप मानिँदै आएको छ । करिब नौ बिघा क्षेत्रफलमा फैलिएको पुरानो तथा रमणीय वनमा रहेका सयौँ वर्ष पुराना रुखहरूमध्येका दुईवटा ‘हारम’ जातको रुखमा ती फूलहरू फुलेपछि बल्ल नयाँ वर्ष आएको महसुस हुन्छ स्थानीयवासीलाई । स्थानीय भाषामा हारम भनिने ती दुईवटा रुखमा फुलेका फूलका माला चौधौँ शताब्दीका लोकनायक सलहेसलाई उहाँकी प्रेमिका मालिनीले लगाइदिने फूलको माला मानिन्छन् । सलहेस गाथाका अनुसार, राजा सलहेस प्रत्येक दिन सिरहा सदरमुकामस्थित आफ्नो राजधानी महिसोथा गढबाट कमल दहमा स्नान गरी फूलबारीमा आफ्ना साथीसँग कुस्ती लडेपछि प्रेमिका मालिनीसँग वनविहार गर्ने गरेका विश्वास छ । सलहेसले एकै दिनमा मानिक दहमा नुहाउने, फूलबारीमा फूल टिप्ने, सिल्हट अखाडामा कुस्ती खेल्ने, सलहेसगढमा कुलदेवीको पूजा गर्ने र प्रजाका पीरमर्का सुन्ने गरेको किम्वदन्ती छ । वि. सं. १३२५ मा महिसोथा राज्यका राजा सलहेस र उहाँकी प्रियसी मालिनीबीचको प्रेम सम्बन्ध प्रगाढ भएपछि मालिनीलाई भेट्न उक्त फूलबारीमा आउने भएकाले नै उक्त फूलबारी सलहेसका नामले प्रसिद्ध हुन पुगेको कथन छ । वनविहारका लागि प्रेमिका मालिनीसँग भेट्न आउँदा मालिनीले राजा सलहेसलाई स्वागतका निम्ति फूलको माला लगाइदिने गर्दथिन् । सलहेस र मालिनीबीचको प्रेमकै प्रतिरूप स्वरूप प्रत्येक वर्षको वैशाख १ गते मालिनीको मन्दिर (गहबर) छेउको रुखमा फुल्ने फूलका मालाहरू उहाँहरूकै प्रेमको प्रतीक हो भन्ने जनविश्वास छ । फूलबारीमा अनेकौँ रुखहरू भए पनि माला आकारको ती फूलहरू मालिनीको गहबर छेउमा एउटै जराबाट निस्केको दुईवटा रुखमा मात्र देखिने गरेको छ । माला आकारको फूल फुल्ने रुखमुनि रहेको मन्दिर (गहबर)भित्र हात्तीमा चढेका सलहेस र उहाँका प्रेमिका दिना मालिनीको मूर्ति छ । मन्दिरको पछाडि कहिल्यै नसुक्ने दलदले खोला पनि छ ।मालिनीको गहबर छेउको एउटै जराबाट निस्केको दुईवटा रुखमा देखिने माला आकारको फूलको रूपमा सलहेस र मालिनी प्रत्येक वैशाख १ गते स्वयं प्रकट हुने गरेको विश्वास गरिन्छ । ती माला हेर्न सिरहा, सप्तरी, उदयपुर, सिन्धुली, धनुषा, महोत्तरी, सर्लाही तथा भारतका निकटवर्ती गाउँहरूबाट सर्वसाधारणहरू घुँइचो लाग्ने गरेको छ । मिथिलाको हावापानी, खेतखलो, गाउँघर, वनजङ्गल सर्वत्र लोकप्रिय पात्र हुन् राजा सहलेस । राजर्षी राजा जनकपछि मिथिलामा प्रादुर्भाव भएको दोस्रो व्यक्तित्वको रूपमा सलहेसलाई मानिन्छ । महिसोथागढ जसलाई हालको सिरहा सदरमुकामको रूपमा लिइन्छ, राजा सलहेसको गाथालाई चीरस्थायी बनाउन गत आर्थिक वर्षदेखि सुरु गरिएको ठूलो मन्दिरको निर्माण अहिले अन्तिम चरणमा छ । उहाँको वास्तविक नाम भने राजा जयवर्धन सैलेश रहेको थियो ।सलहेसलाई मिथिला क्षेत्रमा अन्याय र अत्याचार विरुद्ध लडेका विद्रोही पात्रका रूपमा चिनिन्छ । उहाँलाई तराईंको दुसाध समुदायले अहिले पनि भगवान्का रूपमा पूजा गर्ने गर्छन् ।पराक्रमी राजा सलहेसको गाथासँग जोडिएको हुनाले सलहेस फूलबारी र सिरहा सदरमुकामस्थित महिसोथागढको साथै लहान नगरपालिका–१८, स्थित पकडिया गढ, २० नम्बर वडास्थित ब्राह्मण गोर्छारी, २४ नम्बर वडास्थित मानिक दह र लक्ष्मीपुरपतारी गाउँपालिकास्थित पतारी पोखरीमा सँगसँगै मेला आयोजना हुने गरेको छ । ती स्थानहरूमा राजा सलहेसलगायत उहाँको गाथासँग जोडिएका पात्रहरूको हात्तीमा सवार मूर्तिहरू देख्न पाइन्छ । मेलामा कतिपयले आफ्नो मनोकामना पूरा गराउन अनेक किसिमका भाकलसमेत राख्ने गरेको पाइन्छ । भाकल पूरा भएपछि सलहेसलाई बोका, पाठीको बलि दिने र कागजको छाता चढाउने परम्परा छ । यो फूलबारीमा सलहेसलाई साक्षी राखेर विवाह गर्दा दाम्पत्य जीवन सफल हुने जनविश्वास छ । धार्मिक पर्यटकको आगमन लहानस्थित सलहेस फूलबारी मेलामा दुई दिनअघिदेखि भारतीय पर्यटकहरू आउन थालेका छन् । विगत दुई वर्ष कोरोना कहरको कारण भारतको बिहार, उत्तर प्रदेश, पश्चिम बङगालबाट आउन नपाएकोले यसवर्ष दुई दिनअघिदेखि नै भारतीय पर्यटक आउन सुरु गरेको सलहेस फूलबारी मेला समितिका सदस्य तथा लहान–२२, का अध्यक्ष बिन्देश्वर यादवले बताउनुभयो । यस वर्ष मौसम पनि अनुकूल रहेको र कोरोनाको कहरसमेत नरहेकाले निकै बढी भीड हुने सम्भावनालाई ध्यानमा राखेर मेलाको सुरक्षा र मेला भर्न आउनेहरूलाई सहयोग पु¥याउन लहानको नगर प्रहरी, इलाका प्रहरी कार्यालय लहान, स्थानीय स्वयं सेवक र सरसफाइको लागि स्वीपर, स्वास्थ्यकर्मीलाई परिचालनको विशेष तयारी भइरहेको लहान नगरप्रमुख मुनि साहले बताउनुभयो ।
