काउलीमा फक्रियो रङ्गीन सपना

गोकुल भुजेल

भोजपुर, माघ १४ गते । कोपी अर्थात् काउली भन्नेबित्तिकै हरिया ठुला पातका बिचमा सेतो ठुलो र खँदिलो फूल फुल्ने तरकारीको चित्र आउँछ । सेतोबाहेक रातो, पहेँला रङका काउली पनि हुन्छन् भन्ने कुरा धेरैलाई पत्यार नलाग्न सक्छ । भोजपुरका एक युवकले सुनौलो, बैजनी र खैरोलगायतका रङका काउली उत्पादन गरेर धेरैलाई अचम्ममा पार्नुभएको छ । 

भोजपुरको साल्पासिलिछो गाउँपालिका–३, चौकीडाँडास्थित तालखर्कका युवक सुरेन्द्र सोताङ राईले टनेलमा परम्परागत सेतो काउलीका साथ अरू रङका काउली फुलाउनु/फलाउनुभएको हो । रङ्गीविरङ्गी काउलीको सपना भने उहाँलाई वैदेशिक रोजगारीले देखाएको हो । वैदेशिक रोजगारीको त्यही सपनालाई साकार पार्न उहाँले उता कमाएको सबै सम्पत्ति गाउँ फर्केर लगानी गर्नुभएको छ । 

पाँच वर्षदेखि त रङ्गीन काउलीको सपना आफ्नै बारीमा साकार भयो । छ वर्षदेखि व्यावसायिक तरकारी तथा फलफूल खेतीमा लागेका राईले २०७६ देखि नै रोमानेस प्रजातिको खैरो र हिमाली चुचुराका आकार देखिने आकर्षक काउली फुलाउनुभएको हो । त्यसले मात्र उहाँको चित्त नबुझेर अरू रङका काउलीको खोजी गर्दै जाँदा एक साथीले पहेँलो र बैजनी फुल्ने काउलीको बिउ ल्याएर दिएको उहाँले सुनाउनुभयो । यही वर्ष र यही सिजनमा मात्र लगाएका ती “दुवै रङका काउली साँच्चिकै लोभलाग्दा भए,” उहाँले भन्नुभयो । 

अब उहाँको टनेल खेतीमा रैथाने सेतो, सुनौलो, बैजनी र खैरो रोमानेस र ब्रोकाउली गरी पाँच थरीका काउली फक्रेका छन् । रोमानेसको भने काभ्रेका किसानले लगाएको देखेर आफूले बिउ ल्याई लगाएको बताउनुभयो ।

वैदेशिक रोजगारीको सिलसिलामा मलेसिया र साउदी अरब गएका राई सोचेजस्तो तलब नहुँदा गाउँमै फर्केर केही गर्नु पर्छ भनेर लागेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “धेरै पैसा कमाउने सपना बोकेर वैदेशिक रोजगारीमा गएको थिएँ, विदेशमा धेरै मेहनत गर्दा पनि सोचे जस्तो आम्दानी नभएपछि स्वदेशमै केही गर्छु भनी गाउँ फर्किएँ ।” गाउँ फर्किएसँगै विदेशमा कमाएको १० लाख रुपियाँको लगानीमा सुरु गरेको सुपर चोमोलुङ्गमा एग्रो फार्ममा अहिले धेरै नयाँ प्रजातिका तरकारी र फलफूल लगाइएको छ । 

पाँच सदस्य रहेको परिवारमा आर्थिक अवस्था कमजोर भएसँगै पैसा कमाउन विदेश गएका राई छ वर्षपछि मजदुरी गर्नुपरे गाउँमै केही गर्छु भनी घर फर्किनुभएको हो । उहाँलाई अहिले घरपरिवारले नै सहयोग गरिरहेको छ ।

काउलीका अतिरिक्त सलगम, लेट्युस, फेनल, आलु, मुला, रायो, बकुल्ला, केराउलगायत तरकारी राईको बारीमा छन् । एभोकाडो, स्याउ, किवी, जापानी कटुस, जापानी नास्पाती, जापानी आरु, जापानी हलुवावेद, सिल्भरबेरी, जापानी बखडा, अमेरिकी आरु, कागतीलगायतका फलफूल र ओरीगानो, फाइम, क्यामबाइल, आल्मड, प्याज, लसुनलगायत मसला बाली पनि लोभलाग्दो छ । तिनबाट मह निकाल्न मौरी पनि पालिएको छ । उहाँले भन्नुभयो, “गाउँ फर्किएसँगै आफ्नो दुई रोपनी बारीमा तरकारी तथा मसला र १० रोपनीमा फलफूल खेती र मौरीपालन गर्दै आएको छु । 

बजारको समस्या

रैथाने बालीको संरक्षण र नयाँको प्रयोग नै आफ्नो लक्ष्य रहेको उहाँले बताउनुभयो । दुर्गम जिल्लाको पनि दुर्गम स्थानमा रहेको खेती प्रणालीबाट उत्पादित तरकारी र फलफूलका लागि बजारको भने समस्या रहेको उहाँको गुनासो छ । “बजार नहुँदा धेरै त बाँडेर नै सकेको छु,” उहाँले बताउनुभयो । अरुण पार गर्दै हिले, धनकुटा हुँदै धरानसम्म पुगे आफ्नो लगानी उठ्छ कि भन्ने लागेको सुरेन्द्रले बताउनुभयो । 

उहाँको गुनासोबारे साल्पासिलिछो गाउँपालिका अध्यक्ष दौलथ कुलुङलाई सुनाउँदा सुरेन्द्र मात्र होइन, अरू पनि किसानले अब बजारको चिन्ता लिनु नपर्ने गरी गाउँपालिकाले योजना बनाएको बताउनुभयो । उहाँका अनुसार अब गाउँपालिकाले कोसेलीघरको अवधारणामा काम गरी न्यूनतम समर्थन मूल्यमा स्थानीय कृषकका उत्पादन किनिदिने छ । उहाँले भन्नुभयो, “किसानले अब उत्पादनको मात्र चिन्ता गर्ने हो, बजारीकरण हामी नै गर्छौँ ।” 

उहाँका अनुसार सुरेन्द्र मात्र होइन, अरू पनि किसानले फलफूल खेती गर्दै छन् तर नयाँ तरकारीको प्रयोग भने सुरेन्द्रको मात्र हो । अरू किसानले पकेट क्षेत्रकै रूपमा ओखर, सुन्तला, किवीलगायतका फलफूलको खेती गर्दै छन् । गाउँपालिकाले किवीबाट रक्सी तयार पार्ने योजना बनाएको छ । राईको उत्पादन बजारीकरण गर्न स्थानीय सरकारले आर्थिक र प्राविधिक सहयोग पनि गर्दै आएको छ । हालसम्म राईलाई तीन लाख रुपियाँको सहयोग गरिएको साल्पासिलिछो गाउँपालिका कृषि शाखाका प्रमुख सीता कार्कीले बताउनुभयो ।