शेरबहादुर सार्की
बाजुरा, कात्तिक १२ गते । बाजुरामा छाउगोठ भत्काउने अभियान सुस्ताएसँगै छाउप्रथा पुनः ब्युँतिन थालेको छ । करिब पाँच वर्षअघि सुरु गरिएको छाउगोठ भत्काउने र महिनावारी भएका महिलालाई छाउगोठमा बस्न नदिने अभियान सुस्ताउन थालेको छ । अचेल यहाँका महिला पुनः छाउगोठमा बस्न थालेका छन् । भत्काइएका छाउगोठ पुनर्निर्माण गरिएका छन् ।
बूढीगङ्गा नगरपालिका–१० का स्थानीय पद्मा विकले भन्नुभयो, “महिनावारी भएको बेलामा घरभित्र बस्दा धामीझाँक्री (देउता) रिसाउन थालेपछि गाउँमा फेरि छाउप्रथा ब्युँतिँदै गएको छ ।”
छाउप्रथाविरुद्ध विगतमा सञ्चालन गरिएका अभियानले छाउगोठ भत्काएपछि महिनावारी भएका महिला घरको एक कोठामै बस्ने गरेका थिए । तर अहिले घरभित्र बस्दा धामीझाँक्री रिसाउन थालेको भन्दै फेरि छाउगोठमै सुत्ने गरेको उहाँले बताउनुभयो । महिनावारी भएको समय पाँच दिनसम्म महिला छाउगोठमा सुत्ने गरेको पाइएको छ । उहाँले भन्नुभयो, “कानुनभन्दा पनि गाउँका धामीझाँक्री ठूला भएका छन् । महिलाले उनीहरूले भनेको कुरा मान्नुपर्ने बाध्यता छ । महिनावारी भएको बेला फेरि छाउगोठमा सुत्नैपर्ने भएको छ र भत्काइएका छाउगोठ धमाधम निर्माण हुँदै छन् ।”
छाउगोठमा सुत्ने गरेका यहाँका अधिकांश महिला विभिन्न स्वास्थ्य समस्याबाट ग्रस्त हुँदै गएका छन् । चिसो गोठमा सुत्ने गरेका महिलामा दम लाग्ने, शरीर सुन्निने, हात, खुट्टा दुख्नेलगायतका समस्या देखिएको छ । महिनावारी भएको बेलामा दुध, मही दहीलगायत झोलिलो र पोषिलो खाने कुरासमेत खान प्रतिबन्ध लगाइएको छ । धामीझाँक्रीले महिनावारी भएका महिलालाई दही, दुध, घिउ दिएमा भैँसी नब्याउने भन्दै रिसाउने गरेका छन् ।
शिक्षित तथा लेखपढ गरेका महिलासमेत छाउप्रथा गलत हो भन्नुको सट्टा उल्टै उनीहरूसमेत धामीझाँक्रीको डरले छाउगोठमा सुत्ने गर्छन् । त्यसबेला जिल्ला प्रशासन कार्यालय बाजुराको पहलमा प्रहरी जनप्रतिनिधिले सुरु गरेको छाउगोठ भत्काउने अभियानका क्रममा करिब ५११ वटा छाउगोठ भत्काइएका थिए ।
सबैभन्दा बढी छाउप्रथा बूढीगङ्गा नगरपालिकामा रहेको छ । यहाँका अधिकांश महिला पछिल्लो समय धामीझाँक्रीका डरले फेरि छाउगोठमा सुत्न थालेका छन् । बूढीगङ्गा नगरपालिका–१० की पूजा रावतले महिनावारी भएको बेला चिसो गोठमा सुत्दा बिरामी भएको बताउनुभयो । उहाँले गाउँमा अभियान सुरु भएको बेला घरको कोठामा सुत्दा केही आराम भएको तर अहिले फेरि छाउगोठमा सुत्नुपर्दा दम बढेको गुनासो गर्नुभयो ।
