जलवायु परिवर्तनको प्रत्यक्ष जोखिममा करिब ९० करोड गरिब मानिस

संयुक्त राष्ट्रसङ्घ, असोज ३१ गते । विश्वका करिब ८० प्रतिशत गरिब अर्थात् झण्डै ९० करोड मानिस अहिले जलवायु परिवर्तनका आघातको प्रत्यक्ष जोखिममा रहेको संयुक्त राष्ट्रसङ्घले चेतावनी दिएको छ । 

संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय विकास कार्यक्रम (युएनडिपी) का कार्यवाहक प्रशासक हाओल्याङ जुका अनुसार खडेरी, बाढी, तातो लहर र वायु प्रदूषण जस्ता बढ्दो र गहिरिँदै गएका जलवायु प्रभावबाट कोही पनि सुरक्षित छैन, तर ती प्रभावको सबैभन्दा कडा चोट गरिब वर्गले बेहोर्नु परेको छ ।

उहाँले आगामी नोभेम्बरमा ब्राजिलमा आयोजना हुने संयुक्त राष्ट्र जलवायु शिखर सम्मेलन (कोप)३०० लाई विश्व नेताले ‘जलवायु कार्यलाई गरिबी विरुद्धको कार्यका रूपमा हेर्ने अवसर’ बनाउन आग्रह गर्नुभयो । युएनडिपी र अक्सफोर्ड पोभर्टी एन्ड ह्युमन डेभलपमेन्ट इनिसिएटिभले संयुक्तरूपमा प्रकाशन गरेको वार्षिक प्रतिवेदन अनुसार विश्वका १०९ देशमा रहेका एक अर्ब १० करोड मानिस अर्थात् करिब १८ प्रतिशत जनसङ्ख्या, ‘तीव्र बहुआयामिक गरिबी’ मा बाँचिरहेका छन् । 

यो गरिबी शिशु मृत्युदर, आवास, सरसफाइ, बिजुली र शिक्षामा पहुँचजस्ता मापदण्डका आधारमा नापिएको हो । तीमध्ये आधा बालबालिका रहेका छन् । प्रतिवेदनमा बोलिभियाको सान्ता क्रुज डे ला सिएरा बाहिर बसोबास गर्ने गुआरानी आदिवासी समुदायका रिकार्डोको उदाहरण दिइएको छ । उनले आफ्नो परिवारका १८ सदस्यसँग सानो घर साझा गर्नु परेको छ । 

घरमा एउटा मात्र शौचालय, काठ र कोइलाबाट चल्ने भान्सा छ र कुनै पनि बालबालिका विद्यालय जाने अवस्था छैन । प्रतिवेदनले यो अवस्थालाई ‘बहुआयामिक गरिबीको यथार्थ प्रतिबिम्ब’ भएको बताएको छ । विश्वका सबैभन्दा बढी प्रभावित क्षेत्र उप-सहारा अफ्रिका र दक्षिण एसिया रहेका छन् । यी दुवै क्षेत्र जलवायु परिवर्तनको प्रभावबाट अत्यधिक जोखिममा छन् । 

प्रतिवेदनले गरिबी र चार प्रमुख वातावरणीय जोखिम-चरम गर्मी, खडेरी, बाढी र वायु प्रदूषण-बिचको सम्बन्धलाई स्पष्ट पारेको छ । गरिब परिवार विशेष गरी असुरक्षित क्षेत्रमा निर्भर भएकाले जलवायु आघातप्रति बढी संवेदनशील हुने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । कृषि र अनौपचारिक श्रममा निर्भर जनजीवनमा जब बारम्बार जलवायु विपद आउँछ त्यसले विद्यमान अभाव झनै गहिरो बनाउँछ ।

विश्वव्यापी रूपमा ८८ करोड ७० लाख मानिस अर्थात् ७९ प्रतिशत गरिब जनसङ्ख्या कम्तीमा एउटा जलवायु जोखिमको प्रत्यक्ष असरमा परेका छन् । तीमध्ये ६० करोड ८० लाख मानिस चरम गर्मी, ५७ करोड ७० लाख वायु प्रदूषण, ४६ करोड ५० लाख बाढी र २० करोड ७० लाख खडेरीबाट पीडित छन् । 

करिब ६५ करोड १० लाख मानिस कम्तीमा दुई जोखिममा, ३० करोड ९० लाख तीन वा चार जोखिममा र एक करोड १० लाख मानिसले एउटै वर्षमा सबै चार जोखिम भोगेका छन् । दक्षिण एसियाले गरिबी घटाउने प्रगतिका बाबजुद पनि यसको ९९.१ प्रतिशत गरिब जनसङ्ख्या कम्तीमा एउटा जलवायु जोखिममा परेको छ । प्रतिवेदनले भनेको छ, “यस क्षेत्रले फेरि नयाँ मार्ग तय गर्न आवश्यक छ, जसले गरिबी न्यूनीकरण र जलवायु कार्यबिच सन्तुलन कायम गरोस् ।”

विज्ञका अनुसार पृथ्वीको सतह तीव्र गतिमा तात्दै गएकोले स्थिति अझ जटिल हुन सक्छ र हालका सबैभन्दा गरिब देश नै यसको सबैभन्दा ठूलो मारमा पर्न सक्छन् । प्रतिवेदनले निष्कर्षमा भनेको छ, “ओभरल्यापिङ जोखिमको सामना गर्न मानव जीवन र पृथ्वी दुवैलाई प्राथमिकता दिन अपरिहार्य छ । सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा भनेको पहिचानबाट तत्काल कार्यतर्फ अघि बढ्नु हो ।” रासस/एएफपी