हरि कोइराला
उर्लाबारी, असार २५ गते । मोरङको बेलबारी नगरपालिकाका प्रथम नागरिकको सम्मानमा नगरपालिकाले नगरको वडा नं. १० स्थित माटीगाउँमा धिमाल जीवित सङ्ग्रहालय र होमस्टे (घरवास) निर्माण गर्ने भएको छ ।
मोरङ र झापाको तराई क्षेत्रमा मात्र बसोबास गर्दै आएको धिमाल जातिलाई पूर्वका बेलबारी सहित पथरीशनिश्चरे र दमक नगरपालिकाले प्रथम नागरिक घोषणा गरेका छन् । धिमाल समुदायको रीतिरिवाज, परम्परा, भेषभुषा, खानपान र संस्कृति देख्न सकिने गरी धिमाल जीवित सङ्ग्रहालय निर्माण गर्न लागिएको हो ।
बेलबारी-१० को माटीगाउँ धिमाल समुदायको राजधानी मानिन्छ । एक सय १६ घरधुरी एउटै बस्तीमा रहेको धिमाल गाउँ अन्यत्र कतै पनि नरहेको माटीगाउँ टोल विकास समितिका अध्यक्ष जोगेन्द्र धिमालले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार माटी गाउँका दश घर होमस्टेका लागि छनौट भएका छन् । होमस्टे, धिमाल जीवित सङ्ग्रहालय र सामुदायिक भवन निर्माणका लागि बेलबारी नगरपालिकाले आर्थिक वर्ष ०८०-०८१ मा २० लाख रुपियाँ विनियोजन गरेको थियो । उक्त रकमले डिपीआर निर्माण र देशका प्रमुख जातीय होमस्टेको स्थलगत अध्ययन भ्रमण भएको जोगेन्द्रले बताउनुभयो ।
उहाँले भन्नुभयो, "मेघौली चितवनको थारु होमस्टे, लमजुङको घलेगाउँ होमस्टेको अध्ययन भ्रमणपछि हामीले पनि केही कुरा सिकेर आएका छौं । होमस्टे सञ्चालनले धिमाल जातिको सांस्कृतिक परिचय देशभर फैलिने मात्र होइन, चुल्होचौकामा काम गरिरहेका आमा, दिदीबहिनीका लागि रोजगार सिर्जना हुने रहेछ ।"
कुनै समय झापा र मोरङका भूमिपति धिमालहरू अहिले भूमिहीन बनेका छन् । धिमालहरूले आफ्नो समुदायलाई आर्थिक रुपमा परिचालन गर्न नसक्दा भूमिहीन भएको ७५ वर्षीय पदम धिमालले बताउनुभयो । धिमालले भन्नुभयो, मेरो ३ बिघा जग्गा थियो । अहिले भूमिहीन भएको छु । छाप्रो हाल्नेसम्म घडेरी छ ।
धिमाल संस्कृति र परम्परालाई एउटै आँगनमा हेर्न मिल्ने गरी धिमाल सङ्ग्रहालय निर्माण गरिने जोगिन्द्र धिमालले बताउनुभयो । बेलबारी-१० माटीगाउँको राजाज्वाला धिमाल महाराजथानले चर्चेको ९ कट्ठा जग्गामा सङ्ग्रहालय र सामूदायिक भवन निर्माण हुनेछ । बेलबारी नगरपालिकाका नगरप्रमुख दिलप्रसाद राईले देश मै पहिलो पटक धिमाल जातिको जिवित सङ्ग्रहालय निर्माण गर्न लागेका बताउनुभयो । एउटा जातिलाई एकै ठाउँमा बसेर चिन्न, बुझ्न र पढ्न सकियोस भनेर यो कार्यक्रम ल्याएका हौं । उहाँले भन्नुभयो, "धिमाल समुदायमा सामाजिक र आर्थिक चेतना भर्ने मात्र होइन । स्वरोजगार र आत्मनिर्भर बनाउन पनि सहयोग पुग्नेछ ।"
आर्थिक वर्ष ०८१-०८२ मा पनि यो कार्यक्रमका लागि बजेटको सुनिश्चितता गरिएको नगर प्रमुख राईले बताउनुभयो ।
स्थानीय लक्ष्मीमाया, सूर्यमाया, पदम, नगेन्द्र र शोभा धिमालले होमस्टे सञ्चालन गर्ने जिम्मा लिनु भएको छ । यस्तै, मेघनाथ, सकेन्द्र, ताराबहादुर, सुशीला र उषा धिमालले हामेस्टे सञ्चालन गर्नुहुनेछ । होमस्टेमा धिमाल संस्कृतिका खानाहरू चिचिरीभात, बगिया,गेन्द्रो, चुदुर, तोये, केयाम खान पाइनेछ ।
