पशुलाई लम्पी स्किन रोगबाट बचाउन खोप लगाउन विज्ञको सुझाव

काठमाडौं, जेठ २४ गते । पछिल्लो समय प्रकोपका रूपमा देखिएको लम्पी स्किन रोग लाग्नबाट बचाउन खोप लगाउन पशु विज्ञको सुझाव छ । पशु विज्ञका अनुसार गर्मीयाम सुरु भए लगत्तै देशका विभिन्न जिल्लामाका पशुमा प्रकोपका रूपमा रहेको लम्पी स्किन नामक सङ्क्रमणबाट पशुलाई बचाउन खोप लगाउन भनिएको हो ।

विभागका वरिष्ठ पशु विज्ञ तथा सूचना अधिकारी डा. चन्द्र ढकालले यो रोगको प्रभावकारी उपचार नभएकाले पशुलाई रोग लाग्न बचाउन खोप लगाउन आग्रह गर्नुभयो । वरिष्ठ पशु विज्ञ डा. ढकालका अनुसार पशु बिरामी भएको बेला र एक पटक सङ्क्रमित भई निको भएका पशुलाई खोप दिन आवश्यक पर्दैन ।

उहाँले भन्नुभयो, “पशुलाई यो रोगबाट बचाउन यो विरुद्धको खोप दिनुपर्छ । तर पशु बिरामी भएको बेला र सङ्क्रमित भई निको भइसकेका पशुको यान्टिबडी बनिसकेकाले खोपको आवश्यक पर्दैन ।”

लम्पी स्किन रोग नेपालमा पहिलो पटक २०७७ सालमा पुष्टि भएको थियो । सोही समयमा करिब तीन हजार पशुमा यो रोग पुष्टि भएको थियो ।

हाल करिब ४२ जिल्लाबाट ३५० स्थानीय तहका लगभग चार लाख पशुमा रोग पुष्टि भइसकेको छ । त्यसैगरी, सात हजार पशुहरूको मृत्यु भएको कृषि तथा पशु सेवा विभागको तथ्याङ्क रहेको छ ।

के हो पशुमा देखिने लप्पी स्किन ?

डा.चन्द्र ढकालका अनुसार लम्पी स्किन रोग झिँगा (डाँस), भुसुना, लामखुट्टे, किर्नाको टोकाइबाट पशुमा सर्ने सङ्क्रामक रोग हो । यो रोग पशुबाट पशुमा सरेपनि पशुबाट मानिसमा सर्ने कुनै पनि अध्ययनले पुष्टि नगरेको डा. ढकालको भनाइ छ ।

यो रोग सङ्क्रमित गाईभैंसीको ओसारपसार सामुदायिक चरण क्षेत्र, दाना, पानी खाने साझा ठाउँ, प्राकृतिक वा कृत्रिम गर्भाधानबाट र पशु उपचार गर्ने क्रममा गाईभैंसीमा एउटै सुईको प्रयोगबाट पनि यो रोग सर्ने डा. ढकालले जानकारी दिनुभयो ।

डा. ढकालले यो रोग विशेषगरी गर्मीयाममा लामखुट्टे र किर्ना आदिको सङ्ख्या बढ्ने र ती किरा बढी सक्रिय हुने भएकाले प्रकोपको रूपमा देखा पर्ने बताउनुभयो ।

डा. ढकालका अनुसार गाईभैंसीमा उच्च ज्वरो आउने, छालामा साह्रो गिर्खा देखिने, गिर्खा बिस्तारै टाउको, घाँटी हुँदै शरीरभरीनै फैलने गर्छ, रोगी गाईभैंसीको दूध उत्पादन घट्ने जस्ता यो रोगका प्रमुख लक्षण हुन् ।

उपचार

यो रोगको प्रभावकारी उपचार नभएको डा. ढकाल बताउनुहुन्छ । त्यसैले रोग लाग्नभन्दा नि रोग लाग्दै नदिनु यसको बच्ने उत्तम उपाय हो । यो रोग सामान्यतया १० देखि १५ दिनमा आफैँ निको हुँदै जाने ढकालले बताउनुभयो ।

यो रोग देखिएका पशुमा यदि ज्वरो आएको छ भने ज्वरो घटाउनका लागि पारासिटामोल (वा मेलोक्सिकेम) प्रयोग गर्न डा.ढकालको सुझाव छ । 

डा. ढकालका अनुसार घाउ चिलाउन कम गर्नका लागि प्राविधिकको सल्लाह अनुसार उचित औषधिको प्रयोग गर्नुपर्छ ।

त्यसैगरी, फुटेको तथा आलो घाउ सफा गरी एन्टिसेप्टिक मलमह प्रयोग गर्ने, रोगका कारण सिथिल भएको पशुलाई आवश्यकता अनुसार सलाइन दिनुपर्ने पशु विज्ञको सुझाव छ ।

शरीरमा गिर्खाको सङ्ख्या अत्यधिक भएका गिर्खा घटाउने सुई लगाउने । घाउ पाकेको अवस्थामा प्राविधिकको सल्लाह अनुसार एन्विायोटिक्सको सुई लगाउन ढकालको आग्रह छ ।

रोगी पशुलाई सामूहिक चरन नलैजाने

लम्पी स्किन देखिएमा आफ्नो गोठमा अनावश्यक व्यक्तिलाई आवतजावत गर्न नदिन आग्रह गरेको छ । रोगी पशुलाई सामूहिक चरन, खर्क आहालमा नलैजान डा.ढकालको आग्रह छ ।

त्यसैगरी, गोठमा झिँगा, भुसुना, लामखुट्टे लाग्न नदिन गोठमा र गोठ वरिपरि झाडी तथा बुट्यान सफा गर्ने, गोठ फिनेलको घोलले सफा गर्ने, पशुको वरिपरि किरा तथा भुसुना भगाउने किसिमका स्प्रेको प्रयोग गर्न डा. ढकालको सुझाव छ । 

रोग देखिने बित्तिकै बथानबाट छुटाएर अलग्गै राख्ने, ज्वरो आएको पशुलाई जोत्ने,गाडा ताप्ने काममा नलगाई आराम गराउन ढकालको सुझाव छ ।

त्यस्तै, ढकालका अनुसार बिरामी पशुलाई प्रशस्त मात्रामा सफा पानी खान दिने, पातलो कुँडो वा नरम घाँस दिने, दाना पानी राम्ररी नखाने पशुलाई सख्खर पानी वा गुँड पानी खुवाउने ।

यदि सङ्क्रमित पशुलाई विभिन्न किसिमको औषधि खुवाइने भएकाले दूध सकेसम्म नखान डा.ढकालको सुझाव छ । लम्पी स्किन रोग नियन्त्रणका लागि तीनै तहका सरकारहरूसँग समन्वय गरी अगाडि बढिरहेको जानकारी दिनुभयो ।