कोभिड–१९ सङ्क्रमणको नयाँ संस्करणको सुरुवातले फेरि विश्वव्यापी महामारी बन्न सक्छ भन्ने आकलन चौतर्फी छ। छिमेकी देश चीन र भारतमा यसको नयाँ संस्करणको सङ्क्रमण दरलाई हेर्दा अवस्था चिन्ताजनक छ। पछिल्लो रिपोर्टअनुसार, कोभिड–१९ को यो संस्करणले छोटो अवधिमा धेरै मानिसको ज्यान लिएको छ। नोभेम्बरको सुरुदेखि नै विश्वभर कोरोना भाइरसको सङ्क्रमण बढ्दै गएको छ। यो अहिले भारतमा नियन्त्रणमा छ, तर चीन यसमा असाधारण रूपमा गाँजिएको छ। केही वैज्ञानिकका अनुसार, पछिल्लो समय कोरोना वृद्धिको कारण, चीनमा लगभग २० लाख व्यक्तिमा पार गर्ने सम्भावनामा छ।
एक रोग विशेषज्ञले वास्तवमा ट्वीट गरेका छन् कि चीनको जनसङ्ख्याको ठूलो प्रतिशत अर्को केही महिनाभित्र प्रभावित हुन सक्छ। चीनमा फैलिएको कोरोनाले धेरै राष्ट्रका लागि चिन्ता बढाएको छ, तर भारतमा कुनै वास्तविक जोखिम छैन अहिलेसम्म। धेरै महिना अघिसम्म चीनमा कोभिडसँग सम्बन्धित प्रतिबन्ध थिए। उक्त कडा व्यवस्थाका कारण चीनको अवस्था झन् खेदजनक बन्दै गएको छ।
कोभिड–१९ को नयाँ स्वरूप बिएफ पोइन्ट ७ का भिन्नताले पनि त्यहाँ अस्वाभाविक प्रभाव पारिरहेको छ। यो भिन्नता केही महिनाअघि भारतमा आइपुगेको भए पनि यहाँ भने त्यसको खासै असर परेको छैन। सङ्क्रमित व्यक्तिमा ज्वरो आउने, खोकी लाग्ने, घाँटी दुख्ने, नाकबाट सिँगान बग्ने, थकान, बान्ता र झाडापखालाको लक्षण देखिन सक्छ। यस रूपले कमजोर प्रतिरक्षा प्रणाली भएका मानिसमा गम्भीर रोग निम्त्याउन सक्छ।
हालसम्म नेपालमा बिएफ पोइन्ट ७ का घटना चिन्ताजनक छैनन्। खुला सिमाना र मानिसको बारम्बार आवतजावतका कारण निरपेक्ष चिन्ता अनिवार्य छन्। रोकथाम र नियन्त्रणका लागि सर्वसाधारण सचेत र सजग हुनुपर्छ। लकडाउन र स्मार्ट लकडाउनका बाबजुद पहिलो र दोस्रो चरणमा फैलिएको घातक कोरोना भाइरसका कारण नेपालमा धेरै मानिसको ज्यान गएको थिएन।
अहिले दैनिक सङ्क्रमितको सङ्ख्या त्यति धेरै छैन। केही नमुना मात्र परीक्षण गरिएका थिए र केही नयाँ केस भर्खरै थपिएका थिए। अहिले सङ्क्रमितको सङ्ख्या कम भए पनि मानिसले पर्याप्त सावधानी अपनाउन सकेनन् भने भोलि बढ्न सक्छ। नयाँ ओमिक्रोन भेरियन्ट पत्ता लागेको छिमेकी देश चीनमा व्यापक सङ्क्रमण फैलिरहेको छ। भारतमा प्रकोप देखा परेको एक हप्तामा, नेपालमा पनि केस केही बढ्न सक्छन्। यस अर्थमा यो सङ्क्रमण नेपालमा नफैलियोस् भनेर सरकारले यसको रोकथाम र नियन्त्रणका लागि पर्याप्त सतर्कता अपनाउन जरुरी छ।
बुस्टरको अभाव
यस बीचमा बुस्टर डोजको कथित अभाव छ। बुस्टर खोपको अभाव तुरुन्तै बेवास्ता गर्न जरुरी छ। छिमेकी मुलुकमा कोभिडको जोखिम बढ्दै गएपछि सरकारले नेपालमा पनि सतर्कता अपनाउन आह्वान गरेको छ। स्वास्थ्य मन्त्रालयले अनिवार्य मास्क लगाउनुका साथै सबै स्वास्थ्य मापदण्ड लागू गर्न सूचना जारी गर्दै सबैलाई आफू सचेत रहन अनुरोध गरेको छ।
यो जोखिमलाई मध्यनजर गर्दै नागरिकले प्रतिरक्षा प्रणाली वृद्धि गर्ने औषधि गर्नुपर्छ। अहिलेको समाधान भनेको बुस्टर खोप हो। तर अपर्याप्त खोपका कारण चारैतिर विरोध भएको छ। सरकारले आवश्यक पूर्वाधार उपलब्ध गराउन नसक्दा जनताले मार खेप्नुपरेको छ। बुस्टर भ्याक्सिन लगाउन आएका सयौँ बिरामी रित्तै हात फर्किएका छन्। सङ्घीय राजधानी काठमाडौँमा रहेका ठूला अस्पतालमा समेत विचित्र दृश्य देखिन्छन्। न त अन्य निजी संस्थासँग आवश्यक खोप छन्।
विशेष बुस्टर खोपहरू पर्याप्त मात्रामा मानिसका लागि रूपमा उपलब्ध छैनन्। भेरोसेलको पूर्ण खोप प्राप्त गर्नेहरूले मात्र बुस्टर लगाउन सक्छन्। त्यसकारण, अन्य खोप प्राप्त गर्नेहरूका लागि बुस्टरको अभाव छ। डाक्टरहरूका अनुसार प्राथमिक खोप जुनसुकै भए तापनि अत्यधिक प्रभावकारी देखिएका खोपलाई बुस्टरको रूपमा दिन सकिन्छ। नेपालसँग चिनियाँ सिनोभ्याक खोपको भण्डार मात्र छ, तर विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले उक्त खोपलाई बुस्टरको रूपमा सिफारिस गरेको छैन।
हालसम्म अधिकांश नेपालीले खोप लगाएका छन्। यद्यपि, बाँकी वा खोप नगरिएका जनसङ्ख्याको सङ्ख्या पनि नगन्य छैन। डाक्टरहरूले नयाँ उप–प्रजातिबाट बच्न बुस्टर डोज आवश्यक पर्ने सुझाव दिन्छन्। खोपको अभावले सम्भावित जोखिमबाट बच्न चाहनेलाई मात्र होइन भविष्यमा विदेश यात्रा गर्न चाहनेलाई पनि असर गर्छ। विज्ञहरूका अनुसार नेपाललाई अहिले लाखौँ खोप खरिद गर्नुपर्ने आवश्यकता तुरुन्त छ।
नयाँ भेरियन्टसँग काम गर्ने द्विभ्यालेन्ट भ्याक्सिनको ब्याचको सङ्ख्या प्राप्त गर्ने प्रक्रिया औषधि विभाग र सरकारी प्राधिकरणको सहयोगमा स्वास्थ्य मन्त्रालयले सुरु गर्नुपर्छ। अनुमोदनको निर्णयमा राम्रो समन्वयको अभाव टड्कारो देखिन्छ। त्यसैले सरकारले तुरुन्तै यो प्रक्रिया अगाडि बढाउनुपर्छ र कुनै पनि हालतमा समयमै खोपको व्यवस्था गर्नुपर्छ।
भविष्यका योजना
कोभिड–१९ विरुद्ध लड्न ठूलो सङ्ख्यामा स्वास्थ्यकर्मी परिचालन गर्नु आवश्यक छ। विमानस्थलबाट नेपाल प्रवेश गर्ने यात्रुको ज्वरो नाप्ने र शङ्कास्पद सिक्वेन्सिङ गरी कोभिड–१९ को पहिचान, रोकथाम, नियन्त्रण र उपचार गर्नुपर्छ। पहिलेका भिन्नतासँग कोभिड–१९ पोजिटिभ भएका र लक्षण भएका व्यक्तिलाई देशभर स्वास्थ्य आइसोलेसन र अस्पताल भर्नामा उपचार गरिहाल्नुपर्छ। क्रिश्चियनका महान् चाडको क्रिसमस र अङ्ग्रेजी नयाँ वर्षमा भएका जमघटले फैलावट बढेको छ। यसबाहेक, चिनियाँ नयाँ वर्ष पनि नजिक छ र यसले आगामी भविष्यमा अभूतपूर्व घटना सल्किन सक्छ।
त्यसकारण सरकारले यस्तो अवस्थाबाट बच्नका लागि सबै सम्भावित उपाय अवलम्बन गर्नुपर्छ। बुस्टर खोपको प्रबन्ध गर्नुका साथै सरकारले विशेषगरी विदेशबाट नेपाल प्रवेश गर्ने बिन्दुमा स्वास्थ्य काउन्टर स्थापना गरी आवश्यक निगरानी र परीक्षणको व्यवस्था तत्काल गर्नुपर्छ।
परिस्थितिलाई ध्यानमा राख्दै कोभिड–१९ को सङ्क्रमणबाट बच्न र जोगाउन मास्क लगाउने, साबुन पानीले हात धुने वा सेनिटाइजरको नियमित प्रयोग गर्ने, साथै कोभिड–१९ (बुस्टर) को थप डोज प्रयोग गर्ने र स्थानीय स्वास्थ्य संस्थामा सम्पर्क गरेर खोप लगाउने। नयाँ लहरको अवधिमा बिरामीसँग प्रभावकारी सञ्चार गर्नु स्वास्थ्यकर्मीलाई प्रोत्साहनदायी प्याकेज ल्याउनु आवश्यक छ।
