विडम्बना (कविता)
यथार्थको सङ्लो नदी कहिल्यै आफ्नै गतिमा बग्न सक्दैन र, धर्मराउँदै अस्तित्वको खोजमा सत्य पनि उज्यालोकै प्रतीक्षामा हुन्छ भो नगर्नुहोस् सवाल बत्तीमुनि किन अँध्यारो हुन्छ ?
घामछाया
विश्वविख्यात रुसी साहित्यकार लियो टोल्सटोयले एक पटक भनेका रहेछन्, ‘जीवनको सौन्दर्य घाम र छायाबाट बनेको हुन्छ ।’ टोल्सटोयको कथनलाई मनन गर्दा निस्कने सर्वजनीन निष्कर्ष हो– जीवनको क्यान्भास घामछायाबाटै पोतिएका हुन्छन् अनि जीवनलाई सुन्दर तुल्याउने आधारभूत तथ्य पनि सुखदुःख रूपी घामछाया नै हुन् । मानव जीवन साँचो अर्थमा घामछायामय छ । हरेक बिहान झलमलिने उदयाचलको आलोक र साँझपख अस्ताचलमा पोखिने अन्धकारमय परिवेशले हरेक मनमस्तिष्कलाई घामछायाको साँचो अनुभूतिमा डुबाइदिन्छ । जगजाहेर नै छ, हाम्रो साझा घर पृथ्वीका दुई गोलाद्र्धमध्ये एउटामा घाम र अर्कोमा छायाको राज छ । सिङ्गो पृथ्वी कहिल्यै पनि घामले एकैचोटि झलमल हुन पाएको छैन । यसले पनि मानव जीवन घामछायायुक्त छ भन्ने तथ्य स्मरण गराउँछ ।
निबन्धमा अभिवन्दना
नेपाली साहित्यको फराकिलो फाँटमा २०४५ सालमा ‘ललिता’ कवितासङ्ग्रह लिएर प्रवेश गर्नुभएका श्रीओम श्रेष्ठ ‘रोदन’ मूलतः निबन्ध र लघुकथा विधामा अग्रणी मानिनुहुन्छ । मधुपर्क साहित्यिक मासिकको सम्पादकपछि गोरखापत्र दैनिकको निमित्त प्रधानसम्पादक भएर सेवानिवृत्त हुनुभए पनि पत्रकार, साहित्यकार र साहित्यिक अभियन्ताको परिचयले उहाँलाई अग्ल्याइरहेको छ । पछिल्लो चरणमा उहाँको लेखन खासगरी निजात्मक निबन्ध र लघुकथामा केन्द्रित देखिन्छ । त्यसो त नियात्राका क्षेत्रमा पनि उहाँको कलम चलिरहेकै छ र पनि प्रकाशित एक दर्जन कृतिमध्ये निबन्धकृतिकै सङ्ख्या बढी देखिन्छ । यसै सन्दर्भमा पछिल्लो कृति पनि निबन्धकै प्रकाशित छ– अभिवन्द्य ।
मनकामनाका सिद्ध
जसरी मनकामना एउटा तीर्थस्थलका रूपमा प्रसिद्ध छ, उसैगरी मनकामनामा नित्य पूजा सुरु गर्ने गोरखाली राजा राम शाहकालीन सिद्ध लखन थापामगर पनि प्रसिद्ध छन् । खास नाम लक्ष्मण भए पनि लखन थापाबाट परिचित उनी एक चामत्कारिक सिद्ध थिए । उनले त्यस बेला राम शाह र उनकी रानीको विश्वास जितेका थिए ।
कला विज्ञानका डाक्टर
नेपाली स्कुलिङमा कला विद्यार्थी तयार नपारिएसम्म नेपाली कलामा मौलिकता ल्याउन सकिँदैन।” कला विज्ञानका डाक्टर रामकुमार भौकाजीका जीवन भोगाइ, सिकाइ, प्रयोग, अध्ययन र अनुसन्धानका निष्कर्ष थिए यी। तत्कालीन शोभियत सङ्घमा कलाको विद्यावारिधिपछि नेपाल फर्केर डा. भौकाजीले नेपाली कलाको जग खोतल्न, खोज्न थाल्नुभयो। त्यही जगको आडमा नेपाली कला शैलीको विकासे गोरेटो खन्न तल्लिन हुनुभयो। यद्यपि त्यो गोरेटोमा पूर्णविराम लगाएर साउन ५ गते हामीबाट बिदा हुनुभएको छ, डा. रामकुमार भौकाजी।
ड्रागन खेतीको मोह
एक वर्षअघि देश कोरोनाको चपेटामा थियो। कोरोनाको रोकथाम र न्यूनीकरणका लागि गरिएका निषेधाज्ञा र बन्दाबन्दीले घरमै थुनिएर बस्नुको विकल्प थिएन। त्यस बेला कतिपय व्यक्ति सामाजिक सञ्जालमा भुले भने कतिपयले फुर्सदको समयको सदुपयोग गरे। पेसाले स्वास्थ्यकर्मी रहेका सुर्खेतका ३२ वर्षीय हीराबहादुर मगर पनि कोरोनाको बेला क्वारेन्टाइनमा बस्दा मोबाइलमै व्यस्त रहनुभयो। क्वारेन्टाइनमा बस्दा धेरै जना टिकटक, फेसबुकमा रमाए। हीराले भने फेसबुक, टिकटकमा भुल्नुभन्दा युट्युबमा ड्रागन फ्रुट खेतीका बारेमा जानकारी लिन थाल्नुभयो। ड्रागन खेती उहाँको रुचिको विषय पनि थियो। त्यसैले उहाँले खेती कसरी गर्ने ? कस्तो ठाउँमा फस्टाउँछ ? आदिबारे जानकारी युट्युबबाटै लिनुभयो।
बीपी अग्रमनका ऊर्जा
बीपी कोइरालाका दुई वटा भनाइ, जो सधैँ चर्चामा पनि रहे र जसलाई सधैँ विवादित बनाउन एउटा पक्ष लागिरह्यो, ती भनाइ आज पनि अत्यन्त सान्दर्भिक रहेका छन् । ‘राजा र मेरो घाँटी जोडिएको छ’ भन्ने भनाइ र ‘पञ्चहरू काँग्रेससँग नतर्स, काँग्रेसहरू पञ्चहरूसँग नझस्क’ भन्ने बीपीको तत्कालीन समयलाई दिशाबोध गर्ने भनाइहरू अहिलेको अवस्थामा पनि मननीय छन् । समकालीन राजनीतिको विश्लेषणका आधारमा बीपीले व्यक्त गरेका यी भनाइहरूको मर्म बुझ्दै त्यसको गहनतामा पुगेर आत्मबोध गर्न सक्यौँ भने हामीलाई समाजको समकालीन अवस्थाको विश्लेषण गर्दै समस्याको पहिचान गर्न र ती समस्यालाई सम्बोधन गर्नका लागि राष्ट्रिय एकता निर्माण गर्न मद्दत पुग्ने छ ।
तिमी अर्थात् उज्यालो (कविता )
तिमीले चिनाएको देशको झण्डा हातमा उठाएर म आज नागरिक बनेको छु तिमीले रचेको इतिहास पढेर खोल्सा, खोँच र गोरेटाहरू अनि आफ्नै अनुहार चिन्ने भएको छु
आमाको आशा (कविता )
बालक छोरा सोध्छ – “आमा ! मैले धेरै पढेर के गर्ने ?” “बाबुु, ठूलो ज्ञानी मान्छे बन्ने” तर विडम्बना छोरो ठूलो भयो, पढेर ज्ञानी बनेन पैसा कमायो घमण्डी पो बन्यो ।