गोरखापत्र
सावधानीपूर्वक सेयरमा लगानी
आर्थिक तथा सामाजिक विकास एवं व्यापारिक उन्नतिको दृष्टिकोणले सन् १९९० को दशक एक महìवपूर्ण उपलब्धि भएको शताब्दीका रूपमा स्थापित हुन पुग्यो । यसै दशकमा नै प्रजातान्त्रीकरण, उदारीकरण, निजीकरणजस्ता कार्यको थालनी हुन गयो भने विश्व व्यापार सङ्गठनले पनि सन् १९९५ बाटै कार्य प्रारम्भ गर्न सफल रह्यो । यी कार्यको प्रतिविम्ब नेपालमा समेत प-यो ।
परिवर्तनको पहरेदार नेविसङ्घ
विद्यार्थी राजनीतिमा नेपाल विद्यार्थी सङ्घ (नेविसङ्घ)को गौरवशाली इतिहास छ । २०२७ सालयताका हरेक राजनीतिक परिवर्तनमा सङ्घले परिवर्तन र क्रान्तिको सेतुका रूपमा काम गर्दै आएको छ । प्रजातन्त्र प्राप्तिपछि पनि सङ्घ अग्रमोर्चाको सिपाही नै बनेर उभियो ।
नेपालले ३६४ मेगावाट बिजुली भारतलाई बेच्ने
काठमाडौँ, चैत २४ गते । नेपालको भारतीय बजारमा थप ३२५ मेगावाट विद्युत् निर्यात गर्न पाउने भएको छ । प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाको हालै सम्पन्न भारत भ्रमणका क्रममा जारी भएको ऊर्जासम्बन्धी संयुक्त दृष्टिकोणअनुरूप यस्तो अनुमति प्राप्त भएको ऊर्जा जलस्रोत तथा सिँचाइमन्त्री पम्फा भुसालले जानकारी दिनुभयो । यससँगै नेपालको ३६४ मेगावाट विद्युत् भारत निर्यात हुने भएको छ ।संयुक्त दृष्टिकोणको घोषणामा उल्लिखित सहकार्यका तीन क्षेत्रमध्ये नेपाल–भारत विद्युतीय व्यापारलाई व्यावसायिक हिसाबले सहज बनाउने सहमति भएको थियो । सहमतिको एक साता नबित्दै सरकारी स्वामित्वका तीन र एक निजी प्रवद्र्धकको जलविद्युत् आयोजनाको बिजुली भारतीय बजार प्रवेशका लागि त्यहाँको विद्युत् मन्त्रालयमार्पmत केन्द्रीय विद्युत् प्राधिकरण(एनभीभीएन)ले अनुमति दिएको हो ।नेपालले अब जुनसुकै बेला चार जलविद्युत् आयोजनाको बिजुली बेच्ने छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङका अनुसार अनुमति पाएका आयोजनामा कालीगण्डकी ‘ए’को १४० मेगावाट, मध्य मस्र्याङ्दीको ६८ मेगावाट, मस्र्याङ्दीको ६७ मेगावाट र निजी क्षेत्रको लिखु–४ को ४१ मेगावाट छ ।यसअघि गत कात्तिकमा १५ मेगावाटको त्रिशूली र २४ मेगावाटको त्रिशूली जलविद्युत् आयोजनाको विद्युत् भारतीय विद्युत्को खुला बजार ‘डे अहेड मार्केट’मा बिक्री गर्ने अनुमति पाएर बिक्रीसमेत सुरु भएको थियो ।यस अनुमतिसँगै संयुक्त दृष्टिकोण कार्यान्वयनको चरणमा प्रवेश गरेको र यसले नेपालको बिजुलीको प्रतिस्पर्धी बजार सुनिश्चित हुँदै गएको मन्त्री भुसालले बताउनुभयो । नेपालको बिजुलीको बजार थप सुनिश्चित हुँदै गएको छ, यो सकारात्मक कुरा हो,” पत्रकार सम्मेलनमा मन्त्री भुसालले भन्नुभयो, “अब नेपालमा बढी भएको बिजुली निर्यात भई दुई देश बीचको व्यापार घाटामा कमीआई अर्थतन्त्रमा सकारात्मक योगदान पुग्नेछ ।” थप जलविद्युत् आयोजनाको पनि प्रक्रियामा रहेको उहाँले बताउनुभयोे ।जल प्रवाही आयोजनाको पीपीए हुने पत्रकार सम्मेलनमा मन्त्री भुसालले संयुक्त दृष्टिकोण कार्यान्वयन चरणमा प्रवेश गरेसँगै तीन वर्षदेखि रोकिएको विद्युत् खरिद–बिक्री सम्झौता(पीपीए) पनि छिट्टै खोलिने जानकारी दिनुभयो । आन्तरिक खपत विस्तार भइरहेको र विद्युत् निर्यात पनि थप सुनिश्चित हुँदै गएकाले केही जल प्रवाही (आरओआर) का आयोजनासँग प्राधिकरणले पीपीए गर्ने बाटो खोल्न लागिएको उहाँले बताउनुभयो ।सरकारले १० वर्षमा १५ हजार मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्ने लक्ष्यअनुरूप ऊर्जाका विभिन्न स्रोतको वर्गीकरण गरेको छ । २०७५ वैशाखमा ऊर्जा जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयले जारी गरेको श्वेतपत्रअनुसार जल प्रवाहमा आधारित आयोजनाबाट ३० देखि ३५ प्रतिशत, अर्धजलाशयबाट २० देखि २५ प्रतिशत र जलायशयुक्त आयोजनाबाट २५ देखि ३० प्रतिशत र पाँचदेखि १० प्रतिशत वैकल्पिक ऊर्जाबाट विद्युत् प्राप्त गर्ने तोकिएको छ ।यसअनुसार नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले जल प्रवाहका लागि पाँच हजार दुई सय र अर्धजलाशयका लागि चार हजार पाँच सय र बाँकी जलाशययुक्त आयोजनाका लागि पीपीए गर्ने कोटा तोकेको थियो ।सोअनुसार जल प्रवाहीको कोटा पूूरा भएकाले प्राधिकरणले तीन वर्षदेखि यस्ता आयोजनासँग थप पीपीए गरेको छैन । स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था इपानका सदस्य प्रकाश दुलालका अनुसार प्राधिकरणमा १० हजार ३९० मेगावाटका आयोजनाहरू पीपीएका लागि प्रतिक्षारत छन् । दुलालले पूर्ण अवरुद्ध भइरहेको अवस्थामा पीपीए खुल्नु तुलनात्मक रूपले खुसीको कुरा भएको बताउनुभयो ।“सरकारले केही सकारात्मक सञ्चार गरेको छ, तर यो पर्याप्त होइन”, आयोजना निर्माणका लागि तयार भएका सबै आयोजनासँग पीपीए गर्ने वातावरण सरकारले निर्माण गर्नुपर्छ ।ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयका सचिव देवेन्द्र कार्कीका अनुसार सो कोटा संशोधन गरेर आरओआरका लागि अनुमति दिन लागिएको हो । “मन्त्रालयले यो विषयमा कार्यदल बनाएर अध्ययन गरेको छ”, उहाँले भन्नुभयो,“देशभित्र पनि माग बढ्ने र भारत निर्यात पनि सहज बन्ने अवस्था आएकाले मन्त्रालयले त्यसलाई समीक्षा गरेर उपयुक्त आवेदकसँग पीपीए गर्नेछ ।”मन्त्रालयले जलाशयका लागि निर्धारित कोटाबाट १० देखि १५ प्रतिशत जलाशययुक्त आयोजनाको कोटा आरओआरका लागि दिन खोजेको छ । यसअनुसार थप करिब दुई हजार मेगावाट आरओआर आयोजनाको पीपीए गर्नसक्ने देखिएको छ ।
प्रेस काउन्सिलद्वारा आचारसंहिता उल्लङ्घन गर्ने मिडियाको निगरानी
लक्की चौधरीकाठमाडौं, वैशाख ५ गते । प्रेस काउन्सिल नेपालले निर्वाचन आचारसंहिता उल्लङ्घन गर्ने सञ्चार माध्यमलाई स्पष्टीकरण सोध्दै पुनः त्यस्तो गल्ती नगर्न सचेत गराएको छ । देशभरका मिडियाले आचारसंहिता उल्लङ्घन नगरून् भनेर काउन्सिलले निरन्तर निगरानी गरिरहेको जनाएको छ । गत शनिबार जनकपुरमा आयोजित मिडिया अभिमुखीकरण कार्यक्रममा प्रमुख निर्वाचन आयुक्त दिनेशकुमार थपलियाले राख्नुभएको धारणालाई तोडमोड गरी समाचार सम्प्रेषण गरेकोभन्दै काउन्सिल नेपालले स्थानीय इ–जनकपुर टुडे डट कमलाई आइतबार स्पष्टीकरण सोधेको छ । काउन्सिल नेपालका उपप्रशाकीय अधिकृत रामशरण बोहराकाअनुसार सो मिडियाले ‘प्रमुख निर्वाचन आयुक्त नै चुनाव विरोधी अभियानमा’ शीर्षक राखी समाचार सम्प्रेषण गरेको थियो । प्रमुख आयुक्तले राख्नुभएको धारणालाई गलत अर्थ लाग्नेगरी समाचार बनाएकोमा २४ घण्टाभित्र स्पष्टीकरण पेश गर्न भनिएको बोहराले बताउनुभयो । प्रमुख निर्वाचन आयुक्त थपलियाले ‘निर्धारित मितिमै निर्वाचन हुन्छ, निर्वाचन धकेलियो भने मुलुक दुर्घटनामा फस्न सक्छ’ धारणा राख्नुभएको थियो । सो मिडियाले पेश गरेको स्पष्टीकरण चित्तबुझ्दो नभएमा कानुनअनुसार कारवाही गरिने काउन्सिल नेपालले जनाएको छ । त्यस्तै, काउन्सिल नेपालले दैनिकी डट कमलाई शुक्रबार एक पत्र लेखी आचारसंहिता उल्लङ्घन नगर्न निर्देश गरेको छ । काउन्सिलको अनुगमन अधिकृत सुरेन्द्र मल्लले सो मिडियालाई पत्र लेखी आचारसंहिता कार्यान्वयनप्रति सचेत गराएको हो । ‘लाज पचेकाहरुले गठबन्धन गर्ने भन्दै जनतालाई भेँडा नबन्न पशुपति शर्माको आग्रह’ शीर्षकको समाचार सो मिडियाले सम्प्रेषण गरेको थियो । सोहीअनुसार प्रेस काउन्सिल नेपालले गत शुक्रबार हिमालय टेलिभिजनलाई पनि आचारसंहिता उल्लङ्घन नगर्न भन्दै सजग गराएको छ । अनुगमन अधिकृत मल्लले सो मिडियालाई पत्र पठाउनुहुँदै आचारसंहिता कार्यान्वयनमा सजग गराएको हो । सो टेलिभिजनले ‘प्रधानमन्त्री देउवाका ज्योतिषीको भविष्यबाणी ः स्थानीय तह निर्वाचन सर्छ, देउवा झन शक्तिशाली’ शीर्षकमा समाचार सम्प्रेषण गरेको थियो । पुनः त्यस्तो त्रुटी नगर्न नगराउन काउन्सिलले सचेत गराएको अधिकृत मल्लले बताउनुभयो ।त्यस्तै, सोही दिन शुक्रबार काउन्सिलले प्राइम टाइम्स टेलिभिजनलाई पनि आचारसंहिता उल्लङ्घन भएकोप्रति सचेत गराएको छ । सो टेलिभिजनले ‘स्थानीय तहको चुनाव नहुने, देउवाले लोकतन्त्र समाप्त पार्ने, ओली संकटमा पर्ने’ शीर्षकको समाचार सम्प्रेषण गरेको थियो । काउन्सिलका अनुगमन अधिकृत मल्लले सो टेलिभिजनलाई पत्र लेख्नुहुँदै आगामी दिनमा आचारसंहिता कार्यान्वयनमा सजग रहन निर्देश गर्नुभएको छ । सोहीअनुसार शुक्रबार नै काउन्सिल नेपालले सूत्र न्यूज डट कमलाई एक पत्र लेख्दै आचारसंहिता उल्लङ्घन नगर्न सचेत गराएको छ । सो मिडियाले ‘वैशाख ३० मा स्थानीय चुनाव हुँदैन, समय लाग्छः माधव नेपाल’ शीर्षकको समाचार सम्प्रेषण गरेको थियो । सो समाचारले काउन्सिलको ध्यानाकर्षण भएको र पुनः त्यस्तो त्रुटी नगर्न नगराउन सो मिडियालाई निर्देश गरिएको अनुगमन अधिकृत मल्ले जानकारी दिनुभयो । काउन्सिलले निर्वाचन आचारसंहिता कार्यान्वयनमा मिडिया सचेत हुनुपर्ने र निर्वाचनलाई सफल पार्न मिडियाले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिन आफूहरु निरन्तर अनगुमन गरिरहेको उपप्रशासकीय अधिकृत बोहराले बताउनुभयो । उहाँकाअनुसार प्रेस काउन्सिल नेपालले पत्रकार आचारसंहिता र निर्वाचन आचारसंहिता उल्लङ्घन गरे नगरेकोबारे नियमित मिडियाको अनुगमन गरिरहेको छ ।
निर्वाचन निर्धारित समयमा हुनुपर्छ : अध्यक्ष ओली
सन्तोष राउतसोलुखुम्बु, वैशाख ५ गते । नेकपा (एमाले) का अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले तोकिएको समयमा निर्वाचन हुनुपर्ने बताउनुभएको छ । एमाले सोलुखुम्बुले सदरमुकाम सल्लेरीमा सोमबार आयोजना गरेको चुनावी सभा तथा पार्टी प्रवेश कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै उहाँले सो कुरा बताउनुभयो । निर्वाचनमा एमाले र गठबन्धन दलबीच मुख्य प्रतिस्पर्धा हुने उहाँले चर्चा गर्नुभयो । गठबन्धन दलको सामना गर्न एमाले तयार रहेको पनि उहाँले बताउनुभयो । एमाले विजयी भएमात्र मुलुकमा आर्थिक समृद्धि कायम हुने भन्नुहुँदै अध्यक्ष ओलीले सहयोग गर्न आग्रह गर्नुभयो ।प्रदेस १ का पूर्व मुख्यमन्त्रि शेरधन राईले आगामी निर्वाचनमा एमालेले धेरै सिट जित्ने दाबी गर्नुभयो । राईले एमाले विकासको बाहक भएको बताउनुभयो । कार्यक्रममा नेपाली काँग्रेसका महाधिबेशन प्रतिनिधि आङकाजी शेर्पाको नेतृत्वमा विभिन्न पार्टी परित्याग गरेका नेता कार्यकर्ता एमालेमा प्रवेश गरेका थिए । महाधिबेशन प्रतिनिधि शेर्पालाई एमालेबाट मेयरमा टिकट दिने सहमति भएको एमाले स्रोतको बुझाई छ ।
-(1)-original-thumb.jpg)
मकवानपुरमा जेष्ठ नागरिक अस्पतालः मन्त्री खतिवडा
राममणि दाहाल हेटौँडा, वैशाख ५ गते । जनसङ्ख्या तथा स्वास्थ्यमन्त्री विरोध खतिवडाले हेटौँडामा ज्येष्ठ नागरिक अस्पताल स्थापना गरिने बताउनुभएको छ । नेकपा (एकीकृत समाजवादी) मकवानपुरको हेटौँडामा सोमबार बसेको आसन्न स्थानीय तह निर्वाचन केन्द्रित बैठकमा उहाँले काठमाडौँमा सिभिल सर्भिस अस्पताल, चितवनमा शिक्षक अस्पताल भनेजस्तै हेटौँडामा ज्येष्ठ नागरिक अस्पताल स्थापना गर्न सैद्धान्तिक सहमति लिएको जानकारी दिनुभयो ।नेकपा (एस) का स्थायी कमिटी सदस्यसमेत रहनु भएका मन्त्री खतिवडाले मकवानपुरमा जग्गा खोजेर अस्पताल सञ्चालनका लागि सैद्धान्तिक सहमति लिइसकेको बताउँदै आफ्नै पहलमा सहरी विकास मन्त्रालयमार्फत थाहा नगरपालिकालाई ५० करोड रुपियाँ उपलब्ध हुने बताउनुभयो । मन्त्री खतिवडाले पश्चिम मकवानपुरको मनहरीदेखि धादिङको महादेववेशीसम्म जोड्ने मनहरी–राक्सिराङ–डाँडाबास–दामगडे–महादेववेशी सडकका लागि ९९ करोड रुपियाँ राष्ट्रिय योजना आयोगमार्फत उपलब्ध हुने भन्दै बजेट कार्यान्वयन भएपछि जिल्लाको पश्चिमी क्षेत्रको सडक पूर्वाधार विकासमा महत्वपूर्ण योगदान पुग्ने बताउनुभयो ।यसैबीच एकीकृत समाजवादी मकवानपुरले मकवानपुरमा छ स्थानीय तहमा आफ्नो बलियो पकड रहेको दाबी गरेको छ । पार्टीको जिल्ला कमिटी बैठकमा प्रतिवेदन प्रस्तुत गर्दै भूगोलका इञ्चार्जहरुले पार्टी सङ्गठन राम्रो भएको मनहरी, राक्सिराङ, भीमफेदी, कैलाश, ईन्द्रसरोवर र हेटौँडा उपमहानगरपालिकामा अध्यक्ष र प्रमुख पाउनु पर्नेगरी गठबन्धनमा छलफल गर्न सुझाएका थिए ।गठबन्धनले एकीकृत समाजवादीलाई कैलाश र ईन्द्रसरोवर गाउँपालिका अध्यक्ष दिन सहमति जनाएको छ । ती दुई गाउँपालिकामा २०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा विजयी भएका अध्यक्षहरुले एमाले विभाजनसँगै एकीकृत समाजवादी रोजेका थिए । बैठकमा गठबन्धनसँग लिनु पर्दा १०२ वडामध्ये कम्तीमा वडामा ३९ वटा वडा अध्यक्ष लिनुपर्ने सुझाव दिएका थिए ।यसैबीच बैठकले हेटौँडा वडा १ का नेता उत्तम शर्मा न्यौपानेलाई सचिवालय सदस्यमा मनोनयन गरेको छ । न्यौपाने केही दिनअघि एमाले छाडेर समाजवादी पार्टी प्रवेश गर्नुभएको थियो । यस्तै, श्याम ढुङ्गाना र रामबहादुर स्याङ्तानलाई जिल्ला सदस्यमा मनोनयन गरिएको सचिव विष्णु दाहालले बताउनुभयो । बैठकमा नेकपा (एकीकृत समाजवादी) मकवानपुरका अध्यक्ष श्रीधर पोखरेलले मकवानपुरका गठबन्धनका दलहरुसँग भएका बैठकबारे जानकारी गराउँदै गठबन्धनमा सहभागी दलहरुले राखेको अडान, एकीकृत समाजवादीले राखेको अडान र सहमतिका विषयमा पुग्न सकिने आधारहरुबारे जानकारी गराउनुभयो । बैठकमा नेकपा (एस) का स्थायी कमिटी सदस्य तथा मकवानपुर इञ्चार्ज ललित बस्नेतले नेतृत्व पंंक्तिलाई अरु सक्रिय भएर पार्टी निर्माण र उम्मेदवार जिताउने अभियानमा लाग्न निर्देशन दिनुभयो । बैठकमा केन्द्रीय सदस्यहरु धनप्रसाद गौतम, राजाराम स्याङ्तान र सूर्यचन्द्र न्यौपाने लगायतले बोल्नुभएको थियो ।
लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई सशक्त बनाउन सबै राजनीतिक दलले निर्वाचनमा भाग लिनुपर्छ : गृहमन्त्री खाण
गृहमन्त्री बालकृष्ण खाणले संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई अझ सशक्त र प्रभावकारी बनाउन ३० वैशाखमा निर्धारित स्थानीय तह निर्वाचनमा भाग लिन सबै राजनीतिक दलहरूलाई आग्रह गर्नुभएको छ ।
कर्णाली नदीमा डुबेर दुई बालक बेपत्ता
शिवराज ढुंगाना अछाम, वैशाख ५ गते। कर्णाली नदीमा पौडी खेल्ने क्रममा अछामका २ बालक डुबेर बेपत्ता भएका छन्। पन्चदेवल विनायक नगरपालिका-८ बारला निवासी ११ वर्षीय विराज जैसी (सञ्ज्याल) र ६ वर्षीय अभिषेक जैसी (सञ्ज्याल) सोमबार दिउँसोबाट बेपत्ता भएका हुन्। बारलाको कर्णाली नदीमा दिउँसो करिब ३ बजेतिर पौडी खेलिरहेको अवस्थामामा डुबेर बेपत्ता भएको अछाम प्रहरी प्रमुख डीएसपी रविराज थपलियाले जानकारी दिनुभयो। बेपत्ता रहेका बालकको स्थानीय, प्रहरीले खोजीरहेको बताइएको छ।
बोटानिकल आर्ट तालिम सुरु
ललितपुर, वैशाख ५ गते। विज्ञान र कलाको अन्तरसम्बन्ध र महत्वलाई उजागर गर्ने उद्देश्यसहित सोमबारदेखि ‘बोटानिकल आर्ट एन्ड इलस्ट्रेसन’ तालिम सुरु भएको छ।नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञाप्रतिष्ठान (नास्ट) अन्र्तगत महिला वैज्ञानिक फोरमको आयोजनामा नास्टमै सो तालिम सुरु भएको हो। सो तालिमको राष्ट्रिय योजना आयोगका सदस्य डा.पुष्प रमण वाग्लेले उद्घाटन गर्नुभयो। उहाँले नेपाल जैविक विविधताको देश भएकाले वनस्पतिकोको अध्ययन, अनुसन्धान र संरक्षणमा कलाको भूमिका महत्वपूर्ण हुने चर्चा गर्नुभयो।शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयका सचिव प्रमिला देवी बज्राचार्यले अनुसन्धान र प्रविधिलाई जनउपयोगी केन्द्रित गर्नुपर्नेमा जोड दिदै विद्यालयको पाठ्यक्रममा नै दृष्टान्तकला (इलस्ट्रेसन) समावेश गर्नका लागि पहल गर्ने बताउनुभयो।यस्तै, नास्टका उपकूलपति डा.सुनिलबाबु श्रेष्ठले कला र विज्ञानको अध्ययनलाई सँगसँगै लैजानुपर्नेमा जोड दिनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, 'सिक्काको दुई पाटाजस्तै कला र विज्ञान अन्तरसम्बन्धित छन्। यिनलाई सँगसँगै लैजानुपर्छ।'यस्तै, वानस्पतिक विषय केन्द्रित कलाकार नीरा जोशी प्रधानले वानस्पतिक कलाको महत्व, इतिहास र वर्तमान गतिविधिबारे भिडियो सामग्री प्रस्तुत गर्नुभएको थियो। कार्यक्रममा वरिष्ठ वनस्पतिविज्ञ डा.केशरी लष्मी मानन्धर, नेपाल ललितकला प्रज्ञाप्रतिष्ठानका प्राज्ञ रमेश खनाल, महिला वैज्ञानिक फोरमका संयोजक डा.अन्जना सिंहले विज्ञानको अध्ययनमा कलाको महत्वबारे चर्चा गर्नुभएको थियो। दुई दिने सो तालिममा करिव १० विद्यालयका २५ विद्यार्थी सहभागी छन्।
वन्यजन्तु संरक्षणका लागि रणनीतिक योजनाको तयारी
लक्ष्मीप्रसाद उपाध्याय काठमाडौँ, वैशाख ५ गते। विश्वमा दुर्लभ मानिएका वन्यजन्तुको संरक्षणमा चुनौती थपिँदै गएपछि सरकारले दश वर्षे वन्यजन्तु रणनीतिक योजना कार्यान्वयनमा ल्याउन थालेको छ। सन् २०२२ देखि २०३२ सम्मको अवधिका लागि सञ्चालन हुनेगरी सरकारले रणनीतिक योजना ल्याउन थालेको वन तथा वातावरण मन्त्रालयका सचिव डा. पेमनारायण कँडेलले जानकारी दिनुभयो। सो रणनीतिक योजना निर्माणका लागि राष्ट्रिय निकुञ्ज तथा वन्यजन्तु संरक्षण विभागले काम गरिरहेको छ। विभागले तयार पारेको प्रारुप बारे सरोकारवालासँग छलफल गरी सुझाव लिने कार्य भइरहेको छ। विभागले आफ्ना पूर्वमहानिर्देशक, अन्तर्राष्ट्रिय संरक्षण साझेदार संस्थाका प्रतिनिधिसँग राय सल्लाह सुझाव मागिसकेको छ। प्रदेश सरकार, स्थानीय तह र मध्यवर्ती क्षेत्रका समुदाय, राजनीतिक नेतृत्वसँग पनि छलफल गरी सुझाव लिने कार्यक्रम रहेको विभागले जनाएको छ। विश्वमा दुर्लभ मानिएका पाटेबाघ, एकसिङे गैँडा, हिउँ चितुवा, हात्तीलगायतका वन्यजन्तुको संरक्षणमा विशेष कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको नेपालले ती वन्यजन्तुको सङ्ख्या वृद्धि भएसँगै चुनौतीसमेत थपिँदा रणनीतिक योजना निर्माण गर्नुपर्ने बाध्यता भएको जनाइएको छ। विभागका महानिर्देशक डा. रामचन्द्र कँडेलका अनुसार सङ्घीयतामा मुलुक गइसकेपछि प्राकृतिक स्रोतमाथिको अधिकार बाँडफाँट भएसँगै फिल्डस्तरमा काम गर्न केही कठिनाई हुँदै गएका छन्। बासस्थान, आहार प्रजातिको थप व्यवस्थापन र राष्ट्रिय निकुञ्ज वरिपरिका बासिन्दाको जीविकोपार्जन लगायतका विषयमा पनि थप स्पष्ट ढङ्गले कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्ने भएकाले रणनीतिक योजना निर्माण गर्नुपरेको बताइएको छ। रणनीतिक योजनाको प्रारुपमा संरक्षण क्षेत्रको व्यवस्थापन, प्रजातिको संरक्षण र बासस्थानमा सुधार, वन्यजन्तु कानुनको प्रभावकारी कार्यान्वयनलगायतका विषय समेटिएका छन्। विभागका इकोलोजिस्ट गणेश पन्तका अनुसार मानव वन्यजन्तुको सहअस्तित्व, जैविक मार्ग र वन्यजन्तुको भूपरिधिमा सुधार, जैविक विविधिता र जलवायु परिवर्तन, संरक्षण वित्तको व्यवस्थापनलगायतका विषयलाई रणनीतिक योजनामा समेटिने छ। वन्यजन्तु संरक्षणका लागि सरकारले रणनीतिक योजना निर्माण गरेर पछिल्ला दिनमा देखिएका चुनौतीलाई समाधान गर्नु आजको आवश्यकता भएको सरकारका पूर्वसचिव डा. कृष्णप्रसाद आचार्यले बताउनुभयो। निकुञ्ज विभागका पूर्वमहानिर्देशक भएर काम गरिसक्नु भएका डा. आचार्यले भन्नुभयो, ‘‘अब पुरानो नीति नियमले संरक्षण हुने अवस्था रहेन। त्यसैले पछिल्ला दिनमा देखिएका चुनौतीलाई सम्बोधन हुने गरी नीति, रणनीति र कार्यनीति परिवर्तन हुनु जरुरी छ।’’वन तथा वातावरण मन्त्रालयका पूर्व सचिव स्वयम्भुमान अमात्यले ल्याउन लागिएको रणनीतिक योजनाले वन्यजन्तुको संरक्षणमा देखिएका पछिल्ला समस्या सम्बोधन गर्न सक्नुपर्ने बताउनुभयो।
चुनावी तालमेल : गठबन्धनले सहमतिलाई मंगलबार अन्तिम रूप दिने
काठमाडौं, वैशाख ५ गते। पाँच दलीय सत्ता गठबन्धनको बैठक सम्पन्न भएको छ। मंगलबार पुनः बस्नेगरी सोमबारको बैठक सम्पन्न भएको हो।वैशाख ३० गते हुने स्थानीय तहको निर्वाचनका लागि निर्वाचन तयारी, चुनावी तालमेल लगायतका विषयमा गठबन्धनका दलहरु सहमति नजिक पुगेको सरकारका प्रवक्ता तथा सञ्चार तथा सूचना प्रविधिमन्त्री ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्कीले जानकारी दिनुभयो। ‘तालमेलको कुरा छ, यसमा गम्भीरताका साथ छलफल भएको छ। केही विषयमा सहमति भएको छ’, सञ्चारमन्त्री कार्कीले भन्नुभयो, ‘भोलि मंगलबार बिहान पुनः साढे ११ बजे बस्ने बैठकले सहमतिलाई अन्तिम रुप दिनेछ।’ ‘महानगरपालिका, उपमहानगरपालिका लगायत समग्रमा छलफल भयो। सकारात्मक रुपले अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने कुरा छ’, उहाँले भन्नुभयो, ‘हामीले बनाएको मापदण्डको वरीपरी रहेर छलफल गरेका छौं।’ बैठकमा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवासहित नेकपा माअोवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’, नेकपा एकीकृत समाजवादी लगायत सत्ता साझेदार दलका शीर्ष नेताको उपस्थिति रहेको थियो।
सत्ता गठबन्धनको बैठक बालुवाटारमा
पाँच दलीय सत्ता गठबन्धनको बैठक प्रधानमन्त्री निवास बालुवाटारमा जारी छ। प्रधानमन्त्री एवम् काँग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाका प्रेस प्रमुख गोविन्द परियारले आधा घण्टादेखि बैठक चलिरहेको जानकारी दिनुभयो।
सर्वोच्चमा तानिए तीन न्यायाधीश
काठमाडौं, वैशाख ५ गते। विवादास्पद फैसला गरेको विषयमा तीन जिल्ला न्यायाधीशलाई काजमा सर्वोच्च अदालतमा झिकाइएको छ। कायममुकायम प्रधानन्यायाधीश दीपककुमार कार्कीले जिल्ला न्यायाधीश नवीनकुमार जोशीलाई सोमबार सर्वोच्च अदालत काजमा झिकाउनुभएको हो।उहाँले बलात्कारको मुद्दामा पीडित भनिएको पक्षलाई तीन वर्ष कैद हुने फैसला सुनाउनुभएको थियो। मुलुकी फौजदारी कार्यविधिलाई संशोधन गर्न आएको केही नेपाल ऐन अध्यादेशको व्यवस्थाका आधारमा गत चैत १३ गते उहाँले सजायको फैसला सुनाउनुभएको हो। उक्त कानून कार्यान्वयनमा छैन।यसअघि जिल्ला अदालत काठमाडौँका दुई न्यायाधीश अम्बिकाप्रसाद निरौला र सूर्यकुमार अधिकारीलाई सर्वोच्च अदालतमा काजमा तानिएको थियो।रासस
फुटुङ्ग पुस्तकको लोकार्पण
काठमाडौँ, वैशाख ५ गते। काठमाडौँको फुटुङ्ग क्षेत्रको इतिहास, संस्कृति र पछिल्ला चार दशकको विकासका विभिन्न पक्षलाई समेटेर तयार पारिएको पुस्तक ‘फुटुङ्ग’ सार्वजनिक भएको छ। झण्डै दुई दशकदेखि सामाजिक विकास र सञ्चार क्षेत्रमा क्रियाशील श्रीराम फुटुङ्गेले लेख्नुभएको फुटुङ्गः इतिहास, संस्कृति र विकास नामक पुस्तक फुटुङ्गमै आयोजित कार्यक्रममा सार्वजनिक गरिएको हो। पुस्तक विमोचन गर्दै इतिहासकार एवं लेखक प्रा डा राजेश गौतमले फुटुङ्गको इतिहास र परिवर्तनका विभिन्न पक्षलाई सरल भाषामा चित्रण गरिएको बताउनुभयो। पुस्तक साँस्कृतिक लघु विश्वकोष झै लागेको गौतमको भनाइ थियो। कार्यक्रममा अर्थशास्त्री प्रा. डा. केशवराज खड्काले पुस्तकले स्थानीय संस्कृति र विकासको पाटो सरल तवरमा प्रस्तुत गरेको बताउनुभयो। विकास र संस्कृतिलाई परिपूरकको रुपमा लिएर अघि बढ्न प्रेरित गर्ने उल्लेख गर्नुभयो। उहाँले पुस्तक स्थानीय विशिष्ट गन्थ्रको रुपमा आएको र अन्य समुदायलाई पनि यस प्रकारको पुस्तक प्रकाशन गर्न उत्साहित गर्ने बताउनुभयो। कार्यक्रममा साहित्यकार लब गाउँले र डा. घनश्याम पुडासैनी, उद्यमी हरिकृष्ण रावल, संस्कृतिकर्मी भक्तीनारायण महर्जन, तारकेश्वर नगरपालिकाका प्रशासनिक प्रमुख शिव लम्साल लगायतले पुस्तकबारे चर्चा गर्नुभएको थियो। पुस्तकमा फुटुङ्गको इतिहास, संस्कृति र विकासका विविध पक्ष तथा बदलिएको जीवन र आगामी दिन गर्नुपर्ने बिषय समेटिएको लेखक फुटुङ्गको भनाइ छ। उहाँका अनुसार, फुटुङ्गको पहिचानलाई चिनाउने र फुटुङ्गको बारेमा लिखित सामग्रीको अभावलाई पूर्ति गर्ने प्रयास स्वरुप पुस्तक तयार भएको हो। पुस्तकमा फुटुङ्ग गाउँको इतिहास, धार्मिक र साँस्कृतिक पक्ष तथा २०४० को दशकमा गाउँको सामाजिक परिवेश चित्रण गरिएको छ। त्यस्तै, जीविकोपार्जन र फुटुङ्गको आधुनिक विकास, त्यसमा स्थानीय तह र विभिन्न संघसंस्थाको योगदानलाई समेत पुस्तकमा व्याख्या गरिएको छ।
ऊर्जामन्त्री भुसालसँग एडीबीका उपाध्यक्षको भेट
काठमाडौं, वैशाख ५ गते। ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइमन्त्री पम्फा भुसालसँग एसियाली विकास बैंक (एडीबी)का उपाध्यक्ष सिचिन छिनले शिष्टाचार भेट गर्नुभएको छ। मन्त्रालयमा सोमबार भएको भेटमा उहाँहरूबीच एडीबीको लगानी रहेका ऊर्जा तथा सिँचाइ मन्त्रालयसँग सम्बन्धित विभिन्न आयोजनाको कार्यान्वयनको अवस्थाबारे विचारविमर्श भएको थियो। सो अवसरमा मन्त्री भुसालले नेपालको विकासमा एडीबीले पु¥याएको सहयोगप्रति धन्यवाद व्यक्त गर्दै आगामी दिनमा ऊर्जा उत्पादन र वितरणमा महत्वपूर्ण सहयोग हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो। ऊर्जा एवं सिँचाइ क्षेत्रको विकासबाट नेपाललाई समृद्ध बनाउन सकिने भएकाले त्यसमा अन्तरराष्ट्रिय निकायसँग सहयोगको अपेक्षा रहेको उहाँको भनाइ थियो।पछिल्लो समय नेपाल–भारतबीच ऊर्जा क्षेत्रमा महत्वपूर्ण सहकार्य सुरु भई विद्युत् व्यापार सुरु भएको उल्लेख गर्दै मन्त्री भुसालले नेपालका ठूला आयोजना सम्पन्न गरेर अझै क्षेत्रीयस्तरमा व्यापार गर्न सकिने नीतिगत बाटो खुलेको सुनाउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, ‘बङ्गलादेश, भुटान, भारत र नेपालमाझ ऊर्जा व्यापार गर्ने नीतिगत समझदारी जुटेको छ। केही वर्षभित्र नै हामीले ती देशमा विद्युत् निर्यात गर्ने अवस्था आउँछ।’ आगामी दिनमा देशभर बाह्रै महिना गुणस्तरीय विद्युत् उपलब्ध गराउने गरी ऊर्जा मन्त्रालयले तयारी गरिरहेको जानकारी गराउँदै मन्त्री भुसालले जलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजनामा लगानी गर्न एडीबीलाई आग्रह गर्नुभयो। उहाँले पूर्व–पश्चिम प्रशारण लाइन निर्माणमा पनि एडीबीको सहयोग विस्तार हुने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो।त्यस अवसरमा एडीबीका उपाध्यक्ष छिनले नेपालले ऊर्जा क्षेत्रमा महत्वपूर्ण काम गरेको र अन्तरदेशीय विद्युत् व्यापार नेपालका लागि महत्वपूर्ण भएको उल्लेख गर्नुभयो। उहाँले भन्नुभयो, ‘भारतसँग ३६५ मेगावाट विद्युत् व्यापार गर्ने सहमति नेपालका लागि महत्वपूर्ण खुड्कीला हो, यसले आगामी दिनमा फड्को मार्ने मैले विश्वास गरेको छु।’ जलविद्युत् र जलस्रोतका क्षेत्रमा एसियाली विकास बैंकले निरन्तर सहयोग गर्ने विश्वास दिलाउँदै अध्यक्ष छिनले एडिबीको लगानी रहेका महत्वपूर्ण १० आयोजनाको कार्यान्वयन अवस्थालाई आफूहरूले नियालिरहेको बताउनुभयो। उहाँले विद्युतको आन्तरिक खपतमा जोड दिन सुझाव दिँदै कोइलाबाट सञ्चालित उद्योगलाई विद्युत्ले प्रतिस्थापन गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो। भेटमा मन्त्रालयका तर्फबाट सचिव देवेन्द्र कार्की, जलस्रोत तथा सिँचाइ सचिव सागरकुमार राई, नेपाल विद्युत् प्राधिकारणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङ र एडीबीका तर्फबाट नेपालका लागि देशीय निर्देशक आरनौड काउसिसलगायत उच्च अधिकारीको सहभागिता थियो। रासस
