रासायनिक मल, व्यापारबारे छलफल हुने
कृषि तथा पशुपन्छी विकासमन्त्री महेन्द्रराय यादव भारत भ्रमणमा जानुभएको छ । खाद्य स्वच्छतासम्बन्धी एक कार्यक्रममा सहभागी हुन भारत जानुभएका कृषिमन्त्री यादवले त्यहाँ रासायनिक मल खरिद तथा कारखाना खोल्ने, व्यापार सहजीकरणलगायतका विषयमा कुरा गर्नुहुने कृषि मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. प्रकाश सञ्जेलले जानकारी दिनुभयो ।
कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान र न्यूफाउन्डल्याण्डबीच समझदारी
कर्णालीमा स्वास्थ्य सेवा, शिक्षा र अनुसन्धानको क्षेत्रमा द्विपक्षीय सहकार्य गर्न कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान (कास) जुम्ला र मेमोरियल विश्वविद्यालय न्यूफाउन्डल्याण्ड क्यानडाबीच समझदारी भएको छ । प्रतिष्ठानका उपकुलपति डा. मङ्गल रावल र मेमोरियल विश्वविद्यालय क्यानडाका प्रोभोष्ट तथा भ्वाइस प्रिसिडेन्ट मार्गेरेट स्टिलले पाँच वर्षका लागि उक्त समझदारीपत्रमा हस्ताक्षर गर्नुभएको हो ।
कृषकलाई सहुलियत दरमा उन्नत जातको धानको बिउँ वितरण
धनुषाको मिथिला नगरपालिकाले नगर क्षेत्रभित्रका किसानलाई सहुलियत दरमा उन्नत जातको धानको बिउँ वितरण शुरु गरेको छ । नगरपालिकाले ५० प्रतिशत अनुदानमा धानको बिउँ वितरण शुरु गरेको हो ।
किसान पानी, मल र बिउ नपाएर समस्या झेल्न बाध्य : सांसद त्रिपाठी
जनता प्रगतिशील पार्टीका अध्यक्ष हृदयेश त्रिपाठीले वर्षेनी किसानहरु पानी, मल र बिउ नपाएर समस्या झेल्न बाध्य भएको बताउनुभएको छ ।
कृषि एम्बुलेन्स सञ्चालन गर्दै भूमे गाउँपालिका
राजु लामिछाने रुकुम पूर्व, जेठ १८ गते । रुकुम पूर्वको भूमे गाउँपालिकाले कृषि एम्बुलेन्स सञ्चालन गर्न एउटा गाडी खरिद गरेको छ । उक्त गाडीलाई कृषि एम्बुलेन्सका लागि प्रयोग गर्नेगरी पहिलो गाउँ कार्यपालिका बैठकले निर्णय समेत गरेको छ । कार्यपालिका बैठकले गाउँपालिकाको स्वीकृत वार्षिक कार्यक्रम बमोजिम स्थानीय कृषि उपज संकलन तथा बजारीकरणका लागि कृषि एम्बुलेन्स सञ्चालन गर्न खरिद गरिएको चारपांग्रे गाडीलाई स्थानीय उपज संकलन तथा बजारीकरणका लागि प्रयोग गर्ने निर्णय गरेको हो । यसका लागि उक्त गाडी भूमे गाउँपालिका २ को मारिङ बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थालाई हस्तान्तरण गर्ने निर्णय भएको गाउँपालिका अध्यक्ष होमप्रकाश श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । गाउँपालिकामा उत्पादन हुने कृषि उपज अव उक्त कृषि एम्बुलेन्सले बजारसम्म पु¥याउने छ । एम्बुलेन्स संचालन गर्ने जिम्मा पाएको मारिङ बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाले भूमे २ को खावाङ बगरमा सहकारी बजार पनि संचालन गर्दै आइरहेको छ । कृषकले उत्पादन गरेका कृषि उपजलाई सहजै बजारसम्म पु¥याउने उद्देश्यले कृषि एम्बुलेन्स संचालन गर्न लागिएको गाउँपालिका अध्यक्ष श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो । त्यस्तै, गाउँकार्यपालिका बैठकले चुनवाङ स्वास्थ्य चौकीका लागि खरिद गरिएको एम्बुलेन्स उक्त स्वास्थ्य चौकीलाई हस्तान्तरण गर्ने पनि निर्णय गरेको छ । एम्बुलेन्स स्वास्थ्य चौकी व्यवस्थापन समितिले नै सञ्चालन तथा व्यवस्थापन गर्ने गरी हस्तान्तरण गर्ने निर्णय भएको अध्यक्ष श्रेष्ठको भनाइ छ । गाउँपालिकाले यसअघि पनि एम्बुलेन्स संचालन गर्दै आइरहेको छ । अव गाउँपालिकामा दुई वटा एम्बुलेन्सहरु रहने भएका छन् । यसले विरामीलाई स्वास्थ्य संस्थाहरुमा पु¥याउन थप सहज हुने विश्वास गरिएको छ ।
-(1)-original-thumb.jpg)
बजारको खोजीमा ४० हजार सुन्तलाका विरुवा
ठाकुरप्रसाद आचार्य म्याग्दी, जेठ १८ गते । मंगला गाउँपालिका ४ बरङ्जाका कृषक रेशम बुढाथोकीको नर्सरीमा ४० हजार सुन्तलाका विरुवा विक्रीका लागि तयारी अवस्थामा रहे पनि आशा गरे अनुसार विक्री नभएको बताइएको छ । अघिल्ला वर्ष विरुवा सहजै विक्री हुनेगरेका थिए यसपाली विक्री नभएकाले परिश्रम खेरजाला जस्तो भएको उहाँले गुनासो गर्नुभयो । साढे एक रोपनीको जग्गामा संचालन भएको नर्सरीमा सुन्तलाका साथै ओखर, कागती र टिमुरका विरुवाहरु पनि उत्पादन भएका छन् । १८ महिनाका २५ हजार र ३२ महिनाका करिव १५ हजार सुन्तलाका विरुवा विक्रीका लागि तयारी अवस्थामा रहेको बुढाथोकीले बताउनुभयो । नर्सरीमा लोकल बाँसखर्क जातको सुन्तलाका विरुवा छन् । नर्सरीमा उत्पादन गरिएका सुन्तलाका विरुवाको परीक्षण (पिसिआर)पनि गरिएको छ । क्षेत्रीय कृषि अनुसन्धान केन्द्र लुम्लेबाट विज्ञको टोली ल्याई परीक्षण गर्दा विरुवामा कुनै प्रकारको रोग नदेखिएको उहाँले बताउनुभयो । एकहजार ६३० मिटरको उचाईमा उत्पादन गरिएको विरुवा भएकाले उत्पादन राम्रो दिने उहाँको भनाइ छ । २०६९ सालदेखि व्यवसायिक कृषि पेशा अंगालेका बुढाथोकीको नर्सरीमा हाल सुन्तला सँगै ओखरका विरुवा १२ सय, कागतीका विरुवा चा हजार, टिमुरका विरुवा चार हजार डालेघाँसलगायतका विरुवाहरु तयारी अवस्थामा रहेका छन् । बरंजा नर्सरी तथा पशुपंक्षीपालन फर्म दर्ता गरी व्यवसायिक कृषि पेशामा लाग्नुभएका बुढाथोकीको नर्सरीमा हालसम्म करिव ४० लाख रुपियाँ लगानी पुगेको छ । गत आर्थिक वर्षमा कृषि ज्ञानकेन्द्र बेनीबाट प्राप्त ५ लाख अनुदानले दुई वटा ग्रीनहाउस निर्माण गरेको बुढाथोकीले बताउनुभयो । त्यस्तै, क्षेत्रीय कृषि अनुसन्धान केन्द्र लुम्लेबाट दुई लाख ५० हजार बराबरको कृषि सामाग्री सहयोग प्राप्त भएको उहाँको भनाइ छ । ‘करिव १५ हजार सुन्तलाका विरुवा गत वर्षकै छन्, यी सबै पोहोर नै विक्री भइसक्नु पर्ने थियो, तर अहिलेसम्म पनि कोही खोज्न आएका छैनन्’, बुढाथोकीले भन्नुभयो, “वडा, पालिका तथा अन्य कार्यालयले जिल्ला बाहिरबाट सस्तोमा विरुवा लिएर वितरण गर्दा मलगायत यहाँका नर्सरी कृषकहरु प्रत्यक्ष मारमा परेका छौँ” । उहाँले नर्सरीबाट वार्षिकक रुपमा पाँच लाख रुपियाँ आम्दानी गर्दै आउनुभएको छ ।
बोटसँगै मकै बिक्री हुँदा किसान उत्साही
ग्रामीण क्षेत्रका मकै किसान यतिबेला उत्साहित छन् । उनीहरुले लगाएको मकैमा दाना लाग्न सुरु भएसँगै खेतबाटै बोटैसँगै मकै बिक्री हुन थालेपछि उनीहरु उत्साही भएका हुन् ।
सिक्टा सिँचाइ आयोजनामा एक अर्ब ८८ करोड रुपियाँ बजेट विनियोजन, ३३ करोड वृद्धि
सिराज खान नेपालगञ्ज, जेठ १६ गते । सरकारले बाँकेमा निर्माणाधीन राष्ट्रिय गौरवको सिक्टा सिँचाइ आयोजनालाई प्रमुख प्राथमिकतामा राखेर बजेट विनियोजन गरेको छ । सो आयोजनाका लागि सरकारले आगामी आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा खर्च गर्ने गरी एक अर्ब ८८ करोड रुपियाँ विनियोजन गरेको हो । अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले संसदमा पेश गर्नुभएको बजेटमा पश्चिम नेपालको बहुप्रतिक्षित सो आयोजनाका लागि उक्त रकम विनियोजन गरिएको सिक्टा सिँचाइ आयोजनाले जनाएको छ । आयोजनाका प्रमुख सन्तोष कैनीले गत आर्थिक वर्षमा सो आयोजनाका लागि एक अर्ब ५५ करोड रुपियाँ विनियोजन गरिएकोमा आगामी आर्थिक वर्षका लागि ३३ करोड रुपियाँ थप गरेर एक अर्ब ८८ करोड रुपियाँ विनियोजन गरिएको बताउनुभयो । उहाँले सरकारले सो आयोजनालाई प्रमुख प्राथमिकतामा राखेर बजेट वृद्धि गरेको जनाउँदै बजेटलाई आयोजनाको निर्माण कार्य पूरा गर्नमा तीव्ररुपमा खर्च गरिने बताउनुभयो । सरकारले विनियोजन गरेको सो बजेट आयोजनाको पश्चिम मूल नहर मर्मत र सञ्चालनलाई निरन्तरता दिनुका साथै पूर्वी मूल नहरको निर्माण र गुरुवा गाउँ शाखा नहरको निर्माण शुरु गर्नमा खर्च गरिने आयोजना प्रमुख कैनीले बताउनुभयो । उहाँले यसका साथै क्रमगत रुपमा सञ्चालन हुँदै आएका आयोजनाका काममा पनि सो बजेट खर्च गरिने जनाउनुभयो । आगामी आर्थिक वर्षमा पूर्वी मूल नहरको नरैनापुरसम्मको ४४ देखि ५३ किलो मिटरको अध्ययनलगायत गुरुवा गाउँ शाखा नहरको निर्माण शुरु गर्ने र पश्चिमी तथा पूर्वी मूल नहरको निर्माण र मरम्मत तथा सिँचित क्षेत्र बचावटलाई प्राथमिकतामा राखिने आयोजनाले जनाएको छ । बजेट बढाइएपछि किसान उत्साहितसरकारले आगामी आर्थिक वर्षका लागि सिक्टा सिँचाइ आयोजनामा गत आर्थिक वर्षभन्दा ३३ करोड रुपियाँ बजेट बढाएपछि राप्तीपारिका किसानहरु उत्साहित भएका छन् । मुख्य बाँधस्थल अगैयादेखि पूर्वी क्षेत्रको ५३ किलोमिटरको पूर्वी शाखा नहरको ५३ किलोमिटर क्षेत्र मध्ये ३८ किलोमिटर क्षेत्रसम्म नहरका स्ट्रक्चरहरु निर्माण भैसकेको र नहर फिनिसिङको काम भैरहकाले बजेट वृद्धिबाट काम छिटो हुने उनीहरुको भनाइ छ । राप्तीसोनारी गाउँपालिकाका किसान नरेश चौधरीले सरकारले सिक्टा सिँचाइको बजेट वृद्धि गरेर आयोजना निर्माणलाई प्रमुख प्राथमिकतामा राखेकाले आफूहरु उत्साहित भएको बताउनुभयो । उहाँले छिट्टै आयोजनाको पानी खेतबारीमा पुग्ने आशा पनि किसानहरुमा पलाएको बताउनुभयो । सिक्टाको बजेट वृद्धि गरेर सरकारले नरैनापुरका किसानलाई ध्यानमा राखेको देखिएको नरैनापुर गाउँपालिकाका नवनिर्वाचित अध्यक्ष ईश्तियाक अहमद शाहले बताउनुभयो । यसअघि नै मुख्य बाँधस्थल अगैयाबाट ४५.३ किलोमिटर पश्चिमी मुख्य नहरको निर्माण पूरा गरेर सो नहरमा पानी बगाइएको छ । उक्त नहरबाट करिब ३० हजार हेक्टरमा सिँचाइ सुविधा पुगेको आयोजनाले जनाएको छ । बाँके जिल्लाको करिब ४३ हजार हेक्टर जमिनमा सिँचाइ सुविधा पुर्याउने उद्देश्यले १५ वर्ष अघि निर्माण सुरु भएको राष्ट्रिय गौरवको सिक्टा सिँचाइ आयोजनामा हालसम्म १५ अर्ब रुपियाँभन्दा बढी खर्च भइसकेको छ ।
गुणस्तरीय बीउ समयमै उपलब्ध गराउन किसिनको माग
बाँके जिल्लाका किसानहरूले गुणस्तरीय बीउबिजन समयमै उपलब्ध गराउन सरकारसँग माग गरेका छन् ।
किसानलाई धानको बीउको पिरोलो
महोत्तरीमा धानको बीउ भएको छ । हिउँदे धानको बीउ राख्ने बेला भएको बेला बजारमा भरपर्दो बीउ नपाएपछि किसानको पिरोलो बढेको हो । मुख्य बाली धान ठीक समयमा रोप्न नसक्ने छाँट देखिएपछि किसान चिन्तित बनेका छन् ।
-original-thumb.jpg)
चन्द्रकोटका कृषकलाई कृषि औजार
रमेश विश्वकर्मागुल्मी, जेठ १४ गते । गुल्मी जिल्लाको चन्द्रकोट गाउँपालिकाका कृषकहरुलाई कृषि औजार वितरण गरिएको छ । गाउँपालिकाका गाउँपालिका अध्यक्ष युवराज केसी, कृषि ज्ञान केन्द्र गुल्मीका प्रमुख नवराज भण्डारीलगायतले एक औपचारिक कार्यक्रमकाबीच उक्त औजारहरु वितरण गर्नुभएको हो । औजारहरु वितरण गर्दै गाउँपालिकाका अध्यक्ष केसीले कृषिको माध्यमबाट नै गाउँपालिकालाई समृद्ध बनाउन सकिने भएकाले आधुनिक कृषितर्फ लाग्नुपर्ने बताउनुभयो । उहाँले कृषिमा आधुनिकीकरण र यान्त्रिकीकरण गरी आर्र्थिक आय–आर्जन वृद्धि गर्ने सकिने उल्लेख गर्नुभयो । आगामी दिनमा पनि सबै कृषकलाई पुग्नेगरी औजार वितरण गर्ने कार्यक्रम रहेको उहाँले बताउनुभयो । गाउँपालिकामा आ.व.२०७७/०७८ देखि शुरु भएको स्मार्ट कृषि गाउँ कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिँदै प्रदेश सरकार र चन्द्रकोट गाउँपालिकाको संयुक्त साझेदारीमा गाउँपालिका भित्रका वडाहरु ३, ४ र ६ मा लागू भइरहेको छ । चक्रेश्वर स्मार्ट कृषि बाख्रा तथा तरकारी पकेट समूह गठन भई समूहमा कार्यक्रम सञ्चालनमा आएकोमा चालू आ.व.को प्रविधि हस्तान्तरण कार्यक्रम अन्तर्गत कृषकहरुलाई मिनी टीलर, च्याप कटर, तौल मेसिन, सिंचाई पाईप, दाना खुवाउने डुडलगायतका औजार उपकरणहरु वितरण गरिएको हो ।
सस्तियो हरियो तरकारी : उपभोक्तालाई राहत
कलैया बजारमा अचेलको दिनदेखि हरियो तरकारी सस्तो भएको छ । हरियो तरकारी सस्तो भएपछि आलु, प्याज छोडेर दैनिक हरियो तरकारी खाने गरेको उपभोक्ताहरुले बताएका छन् ।
धान लगाउने समयमा मलको अभाव
गत वर्षजस्तै यस पटक पनि किसानले धान लगाउने समयमा रासायनिक मलको अभाव झेल्नुपर्ने देखिएको छ । सरकारले छिमेकी देश भारतका साथै विश्वव्यापी टेण्डरबाट समेत मल खरिद गर्ने कार्यलाई अगाडि बढाइरहे पनि मल आयातको विषयमा अझै टुङ्गो नलाग्दा मलको अभाव सृजना हुने देखिएको छ ।
बिक्री हुन छाडेपछि भैसीलाई खुवाउँदै भिण्डी
कृषकले उत्पादन गरेको भिण्डीले मूल्य र बजार नपाएपछि भैँसीलाई खुवाउन सुरु गरेका छन् । उत्पादन गरेको लागत र श्रमको मूल्य नपाएपछि कृषकले बजारमा बिक्री गर्नुको साटो पशु चौपायालाई खुवाउन सुरु गरेका हुन् ।
मकैबालीमा फौजी कीराको प्रकोप, किसान चिन्तित
पाल्पाका किसानले लगाएको मकै बालीमा फौजी कीराले क्षति पु-याएको छ । जिल्लाको रामपुर, गेझा, कसेनी माडी क्षेत्रका किसानले लगाएको मकै बालीमा फौजी किराको प्रकोप बढेको हो ।
खाद्यवस्तुमा आत्म निर्भर बनाउने गरी बजेट ल्याउन सुझाव
दमक, जेठ १० गते । राष्ट्रिय खाद्य बैंक लिमिटेडले गुणस्तरीय खाद्यवस्तुमा नेपाललाई आत्म निर्भर बनाउनेतर्फ सहयोग पुग्ने गरी सरकारले नयाँ बजेट ल्याउनु पर्ने सुझाव दिएको छ । प्रागारिक तथा रैथाने उत्पादन प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले स्थापना भएको भनिएको बैंकले जग्गाजमिनलाई चक्लाबन्दी गरेर देशभर उत्पादनको क्षेत्रमा काम गर्दै आएको छ ।बैंकका कार्यकारी अध्यक्ष शङ्करनाथ उप्रेतीका अनुसार किसानहरूको लागि आर्थिक रूपमा सुरक्षित क्षेत्र कृषि एवं उत्पादनको क्षेत्र बनाउनका लागि सबैको योगदान जरुर रहेको बताउनु भयो । प्रत्येक व्यक्तिको लागि पर्याप्त, पहुँचयोग्य र किफायती खाद्यान्न उत्पादन गर्न हामी सबै लाग्नु पर्छ, उहाँले भन्नुभयो ।दमकमा पत्रकार सम्मेलन गर्दै बैंकले देशभरि बाँझो भएका जग्गा जमिनहरुमा कृषि उत्पादन गर्न चाहने व्यक्ति, संघ संस्था, सरकारी राष्ट्रिय खाद्य बैक लगायतका संस्थाहरुलाई खेती कमाई गर्ने लिजमा लिइ काम गर्ने बातावरण बनाउन र भैरहेको विद्यामान कानुनी जटिलतालाई हटाउन बैंकको माग रहेको उप्रेतीले बताउनुभएको छ । कृषि उपजहरुमा सहज ढंगले विमा गर्ने व्यवस्थापन गर्न पनि माग गरिएको छ । अहिले खेतबारीमा सहज रुपमा बीमा नहुने गरेको अवस्था छ । नेपाल सरकारले दिने अनुदानहरुलाई किसानकोमा पुग्ने गरी व्यवस्था गर्न, कृषि औजारहरु र उत्पादित वस्तुहरुलाई आधार मानेर अनुदान दिने व्यवस्था गर्न माग अघि सारिएको छ । विदेशबाट आउने रेमिटेन्सलाई कम्तीमा २० प्रतिशत कृषि उत्पादनको काममा लगाउने गरि आवश्यक नियम कानुनको व्यवस्था गरि उत्पादनको काममा लगानी गर्ने वातावरण बनाउन आवश्यक छ, उप्रेतीले भन्नुभयो । रैथाने बालीनालीको संरक्षण गर्ने स्पष्ट नीति बनाएर साना किसानहरुलाई विउ विजन उत्पादन गर्न दिने कानुनी आधार तय गर्न पनि माग गरिएको छ ।हालसम्म नेपाली कृषि उपजहरुलाई ल्याब परीक्षण गर्नको लागि भारत लगायतका विभिन्न ठाउँहरुमा लग्ने चलन रहेकाले यसको अन्त्य गरेर नेपालभित्रै अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको ल्यावको स्थापना गर्न माग गरिएको छ । राष्ट्रिय खाद्य बैंकले ल्याब सञ्चालन गर्ने तयारी गरेको र नीति नियमका कारण अहिले सम्भव नरहेको भन्दै यस विषयमा गम्भीर बन्न आग्रह गरिएको छ ।झापामा बैंकले आठ सय बिघाभन्दा बढीमा जग्गामा कृषि व्यवसाय गर्दै आएको छ । दुई वर्ष अघिदेखि झापामा चक्लाबन्दी खेती सुरु गरिएको हो ।
कृषि क्षेत्र निर्वाहमुखी, सेवा क्षेत्र नाफामुखी : सांसद बस्नेत
नेकपा (माओवादी केन्द्र)का सांसद शक्तिबहादुर बस्नेतले कृषि क्षेत्र निर्वाहमुखी रहेको बताउनुभयो ।
कृषिमा नयाँ प्रविधि प्रयोगमा जोड
राष्ट्रिय योजना आयोगका उपाध्यक्ष डा. विश्वनाथ पौडेलले कृषिमा आधुनिकीकरण र उत्पादन वृद्धिका लागि प्रविधि अनुसन्धानमा केन्द्रित हुनुपर्ने बताउनुभएको छ । नेपाल कृषि अनुसन्धान परिषद् (नार्क)को ३१औँ वार्षिकोत्सवका अवसरमा आइतबार राजधानीमा आयोजित कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै उपाध्यक्ष पौडेलले कुन ठाउँमा के उत्पादन हुन्छ, सोहीअनुसारको बाली विकास गर्न
बोडीले मूल्य नपाउँदा किसान चिन्तित
सर्लाहीको कृषि उपज थोक बजार लालबन्दीमा किसानले उत्पादन गरेर ल्याएको बोडीले मूल्य पाउन छाडेको छ ।
सहकारीका सदस्यद्वारा सामूहिक तरकारी खेती
खार्पुनाथ गाउँपालिका–४ को छिप्रा गाउँको दुधकण्ठ कृषि सहकारी संस्थाका अध्यक्ष रंगमित शाहीले आय आर्जनमा वृद्धि गर्न सहकारीका ३५ जना सदस्यहरु मिलेर सामूहिक तरकारी खेती गरिएको बताउनुुभयो ।
किवीले पराई देश विर्सायो मान्मबासीलाई
विशाल सुनारदैलेख (दुल्लू) वैशाख, ८ गते । भैरवीगाउँपालिका–७ मान्म गाउँका बासिन्दा जीवनयापनको लागि गाउँ नै खाली गरेर मान्मबासी भारत जान्थे । भारतमै ६ महिना मजदुरी गरेर परिवारलाई जिउ ढाक्ने एकसरो कपडा र केही रकम ल्याएर गाउँ फर्किन्थे । त्यतिबेला गाउँ पुरुषविहिन हुन्थ्यो । न्वारन, व्रतबन्ध, विवाह, मलामी एवं सामाजिक काम महिलाले गर्नु पर्ने बाध्यता थियो । तीन बर्ष यता मान्मगाउँको दिनचार्य सँगै पहिचान समेत बदलिएको छ । दोलखाको नासो ल्याएको किवीको बोटले मान्मबासीलाई किवी खेतीतिर तानेको छ । जीवनयापनका लागि मुग्लान जाने मान्मबासी आजभोली गाउमै बसी आम्दानी गर्न थालेका छन् । गाउँमा आम्दानी हुन थालेपछि पुरुषले मुग्लान जान छोडेका हुन् । गाउँमै तरकारी र किवी खेतीबाट आम्दानी गर्न थालेका छन् । गहुँबारीले गराहराभरा भएपनि भन्ने जसो उत्पादन हुदैन थियो । जीवनयापनका लागि मान्म बासी मजदुरीका लागि मुग्लान जानु बाहेक अर्को विकल्प थिएन ।चार बर्षअघि मान्म गाउँका विष्णुप्रसाद कँडेल किवीखेतीको तालिम लिन दोलखा पग्नु भयो । पाँच दिनको तालिम सकाएर किवीका ९ बोट सँगै लिएर गाउँ फर्किनु भयो । त्यही किवीको बोटबाट सुरु गरिएको किवी खेती आजभोली गाँउ भरि फैलिएको छ । गहुँबाली लगाउने ठाउँमा किवीखेती गर्न थालेका छन् । किवी खेतीले आम्दानी बढाउनुका साथै मुग्लान जाने मान्मबासीलाई गाउँमै बस्न बाध्यता बनाएको विष्णुप्रसाद कँडेलले बताउनुभयो ।‘पहिले आम्दानी हुदैन भनेर गाउँका पुरुष देश जाने गर्थे । किवीले राम्रो उत्पादन दिएर आम्दानी दिएपछि पराई देश विरानो बन्दै गएको छ’, उहाँले भन्नुभयो । मजदुरीका लागि पराईदेश जाने मात्र होइनन् किवी खेतीले राम्रो उत्पादन दिएपछि शिक्षक पेशा छोडेर सोही ठाउँका राजेश कँडेलले पनि किवी खेती सुरु गर्नुभएको छ । ‘शिक्षक पेशाभन्दा किवी खेती नै राम्रो लागेर मैले जागिर छोडेर फर्ममा किविको वेर्ना बनाएर आम्दानी गरेको छु । सबै किसान सँग भेटघाट हुन्छ,शिक्षक पेशा भन्दा मलाई कृषि पेशा नै राम्रो लागेको छ,’ उहाँले भन्नुभयो । मान्मबासीका लागि नौलो फल बनेको किवी आजभोली आर्कषण मात्र नभएर आम्दानीको राम्रो स्रोत वन्न पुगेको छ । मान्म गाउँमा किवी नलगाएको घर भेट्टाउन अहिले मुस्किल पर्छ । एक जना किसानले बारीमा ५० देखि ६ सय किवीका विरुवा रोपेका छन् । गाँउका २२ घरधुरीहरुले करिव ३ सय रोपनी क्षेत्रफलमा किवी खेती सुरु गरेका छन् । किवी सँगै ओखर, एभोगाडो, कटुस, अलैचीका नर्सरी समेत राखेर व्यवसायमा होमिएका छन् । कृषि विकास कार्यालय दैलेखले दिएको जानकारी अनुसार संघीय सरकारको सशर्त अनुदान कार्यक्रम अन्र्तगत दैलेखका ९ वटा स्थानीय तहका १३ वटा स्थानमा १८ हेक्टर क्षेत्रफलमा किवी खेतीलाई प्रवद्र्धन गरिएको छ । कृषि कार्यालय मार्फत थप अनुदानको कार्यक्रम समेत लागू गरिएको कृषि कार्यालय दैलेखका नरेन्द्रबहादुर थापाले जानकारी दिनुभयो । दैलेखको हावापानी किवी उत्पादनको लागि उपयुक्त मानिन्छ । बजारीकरणको लागि दैलेख बजार, सुर्खेत, नेपालगन्ज हुँदै भारतको लखनाउसम्म किवीको बजार छ । उपयूक्त हावापानी र बजारको सम्भावना भएको किवी खेती गर्ने किसानहरुलाई क्षमताअभिवृद्धिको तालिम सहित स्रोत साधन सम्पन्न गराउन सके आम्दानी र जीवनयापनका लागि थप सहयोग पुग्ने देखिन्छ ।
कटहर मिठाे नेपाली, बजारमा बिक्छ भारतीय
काठमाडाैं, वैशाख ७ गते । काठमाडौँ उपत्यकाका ठूला तरकारी बजारमध्येकाे एक बल्खु तरकारी बजारले काठमाडाैं महानगरकाे दक्षिण भेग, ललितपुर महानगरकाे पश्चिम, उत्तर र मध्य भाग, कीर्तिपुर र चाेभार भेगका स्थानीय जनता लाभान्वित भएका छन् । चाेभार र कीर्तिपुर, ललितपुरका ग्रामिण इलाका, चन्द्रागिरि र दक्षिणकाली नगरपालिकाका कृषककाे उत्पादन पनि साे बजारमा पुग्ने गरेका छन् । बढ्दाे जनसंख्याका कारण साे क्षेत्रका उत्पादन मात्र हाेइन आसपासका जिल्लाका तरकारी उत्पादनले पनि पुग्ने अवस्था छैन । त्यसैले बाहिरबाट नै आयात गर्नुपर्ने अवस्था विद्यमान छ । मौसमी तथा बेमौसमी दुवै तरकारी तथा फलफूल बाहिरबाट आउने गरेको पाइन्छ ।छिमेकी मुलुक भारतबाट आयात गरिएका कटहरले नेपाली भान्छामा एक महिनादेखि छाइसकेको छ ।बल्खु तरकारी बजारमा विगत ६ वर्षदेखि व्यवसाय गर्दै आएका व्यवसायी राजकुमार केशरीले भारतीय कटहर एक महिना पहिलेदेखि बजारमा आइसकेको बताउनुभयो । भारतीय कटहर भन्दा नेपाली कटहरको स्वाद मिठो हुने भएकाले नेपाली कटहरको बढी खोजी हुने गरेको उहाँको भनाइ छ । तर अहिले नेपाली कटहर बजारमा नआइसकेका कारण भारतीय कटहरले ठाउँ लिएको बताउनुभयो ।नेपाली तरकारी बजारमा छिमेकी मुलुकबाट आयातित तरकारी तथा फलफूलले ठूलो हिस्सा ओगटेको छ । अहिले नेपाली बजारमा रुख कटहर तयार भइसकेको छैन । तर बजारमा भने कटहरको तरकारी छ्याप्छ्याप्ती भेट्न सकिन्छ । बजारमा बोक्रा ताछेको कटहर सय रुपैयाँ किलोग्राम र बोक्रा नताछेको कटहर ८० रुपैयाँ किलोग्राममा बिक्री भइरहेको व्यवसायी केशरी बताउनुहुन्छ । उहाँको पसलमा दैनिक ८० देखि २०० किलोग्राम सम्म बिक्री हुने गरेको छ । बल्खु तरकारी बजारकै अर्का व्यवसायी विरेन्द्र पण्डितले होलसेल भन्दा खुद्रा किन्ने ग्राहकहरू बढी आउने गरेको बताउनुभयो । अहिले भारतबाट धेरै कटहर आइरहेकाले मूल्यमा पनि कमी आएको उहाँले बताउनुभयो ।
राजनीतिक दल चुनावी दौडधुपमा, किसान गहुँ काट्न खेतमा
विजयकुमार साह ढल्केवर, वैशाख ६ गते । धनुषामा स्थानीय तहको निर्वाचनले गति लिन थालेको छ । राजनीतिक दलहरु चुनावको तयारीमा जुटेका छन् । चुनावी रणनीति बनाउन बैठक, भेला तथा अन्तरक्रिया कार्यक्रम बाक्लिदैँ गएका छन् । राजनीतिक दलका प्रतिनिधि जनप्रतिनिधि बन्न दौडधुपमा लागेका छन् । तर यहाँका किसान भने गहुँबाली घर भित्र्याउनमा व्यस्त देखिन्छन् । कोही गहुँबाली धमाधम काट्नमा व्यस्त छन् भने कतिपय किसान कटान गरिसकेको गहुँ भित्र्याउने कार्य गरिरहेको अवस्थामा भेटिन्छन् । उहाँहरु पाकिसकेको गहुँ भित्र्याउन बिहानदेखि साँझसम्म खेतमै रहन्छन् । अहिले हावाहुरी असिनापानी पर्ने बेला छ । समयमै गहुँ भित्र्याउन सकिएन भने यति धेरै मिहिनेत गरेर उब्जाएको गहुँ असिना पानीले क्षति पु¥याउन सक्छ । त्यसैले अहिले चुनावी माहौलदेखि टाढै रहेर गहुँ भित्र्याउने काममा लागिपरेको मिथिला नगरपालिका–३, हरिहरपुरका किसान मनोज महतो बताउनुहुन्छ ।उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘गहुँ पाकेकाले अहिले किसानलाई कामैकाम छ । कसैलाई पटक्कै फुर्सद छैन । काममा ध्यान भएकाले चुनाव र दलका कार्यक्रमप्रति चासो छैन । किसानले गहुँ भित्र्याइसकेपछि भने गाउँमा पनि चुनावी रौनकता छाउनेछ ।’ गणेशमान चारनाथ नगरपालिका बरमझियाका किसान रामपुकार यादवले भन्नुभयो, ‘चुनाव भर्खर शुरु भएको छ । चुनावमा कस्तो जनप्रतिनिधिलाई मत दिने विषयमा पछि सोचौँला तर अहिले गहुँ स्याहार्न सकिएन भने भोकै बस्नुपर्ने अवस्था आउँछ । त्यसैले किसानलाई चुनावको रौनकताले छोइसकेको छैन ।’पर्याप्त सिँचाइको सुविधा, मलखादको सहज उपलब्धता र आधुनिक कृषि उपकरण निःशुल्क बाँड्नेजस्ता नारा दिएर थुप्रैले स्थानीय तहदेखि मन्त्रीसम्मकै बागडोर लिए पनि किसानको समस्या ज्यूँकात्यूँ छ । जिल्लामा अघिल्लो वर्ष ३६ हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा लगाइएको गहुँ बालीबाट एक लाख आठ हजार मेट्रिकटन गहुँ उत्पादन भएको थियो । तर यसवर्ष रासायनिक मलको अभाव र हिउँदे वर्षाले गहुँबालीलाई क्षति पु¥याएका कारण घटेर एक लाख दुई हजार मेट्रिकटन गहुँ उत्पादन भएको कृषि ज्ञान केन्द्र, धनुषाका प्रमुख शङ्करप्रसाद साहले बताउनुभयो ।
किसान मतदाताका गुनासा : सिँचाइ छैन, मल बीउ पाइँदैन
स्थानीय तहको चुनाव आउन अब २५ दिन मात्र बाँकी रहँदा म्याग्दीमा चुनावी सरगर्मी बढेको छ । राजनीतिक दल र नेता गाउँगाउँमा पुगेर टोल भेला गर्दैछन् । राजनीतिक दलका कार्यक्रममा मतदाता कम र नेता कार्यकर्ता नै बढी देखिन्छन् ।
सातौँ कृषि गणना मङ्गलबारदेखि : परिणाम आउन ५० दिन लाग्ने
मङ्गलबारदेखि ७७ जिल्लाका ७५३ पालिकाका तीन लाख ५० हजार किसानका घरघरमा पुगी कृषि गणना सुरु गरिने भएको छ । कृषि गणनाका लागि पाँच हजार दुई सय गणक र एक हजार तीन सय सुपरीवेक्षक आआफ्नो कार्यस्थलमा पुगिसकेको केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागका उपमहानिर्देशक हेमराज रेग्मीले जानकारी गराउनुभयो ।
