जहाँ सोह्रौँ शताब्दीदेखि दलित र ब्राह्मण पुजारी छन्

बैतडी, फागनु २२ गते। बैतडी जिल्लाको पाटन नगरपालिका–३ गजुरमा रहेको प्रसिद्ध वनारसीधाम विश्वनाथ ज्योतिर्लिङ्ग मन्दिरमा दलित र ब्राह्मण पुजारीहरू सँगसँगै पूजा पाठमा संलग्न हुँदै आएका छन्। 

सोह्रौँ शताब्दीका त्यस क्षेत्रका तत्कालीन महाराजा मानुक चन्द (मनि चन्द) को पालामा राजगुरु राजज्योतिषी बसी पन्त/वीरभद्रलगायत सम्पूर्ण स्वराड क्षेत्रका स्थानीयलाई बोलाएर दलितलाई समेत पुजारी नियुक्त गरेको भनाइ छ। त्यसबेलादेखि हालसम्म त्यस मन्दिरका पुजारीमा दलित र ब्राह्मण पुजारीहरू सँगसँगै पूजा पाठमा संलग्न हुँदै आएका छन्। 

स्कन्द महापुराणको मानस खण्डमा वर्णन भए अनुसार भगवान् शिवले आफ्ना सम्पूर्ण गण, गन्धर्व, यक्ष किन्नर दिक्पाल, लोकपाल आदिलाई निर्देशन गरी रमणीय पुरीको रचनासहित सो क्षेत्रमा ज्योतिर्लिङ्ग स्थापना गराएर पूजा गर्नुभएको हो। 

मन्दिरका पुजारी गणेशप्रसाद पन्तले सबै जात–जातिले श्रद्धापूर्वक पूजा–प्रार्थनासहित मेला भर्ने सो मन्दिरमा शिवरात्रि मेलाको तयारी पूरा भएको जानकारी दिनुभयो। शिवरात्रि मेला फागुन २५ गते शुक्रबार पर्दछ। 

मन्दिरमा चैत शुक्ल प्रतिपदादेखि पूर्णिमासम्म कोटीहोम मेला, वैशाख शुक्ल अक्षय तृतीयाका अक्षय कुम्भमेला, ज्येष्ठ शुक्ल दशमी गङ्गा दशरा स्नान तथा गङ्गा पुजन मेला, साउन महिनाभर साउने मेला, माघ महिनाभरी मकर स्नान मेला लाग्ने गर्दछ। साथै बालाचर्तुदशीका दिन पितृको नाममा सतबीज छर्ने, तीजमा समेत भव्य मेला लाग्ने गर्दछ। 

माघ शुक्ल प्रतिपदादेखि पूर्णिमासम्म विशाल मेलाको साथै शल्य दशमीका दिन २२ ताल सशस्त्र लिङ्ग विशेष गान स्नान गराउने (सुन्दरी, ताल, एकधारे ताल, देवरह ताल र सैनीताललगायत स्थानीय २२ वटा जलाशयबाट पानी सङ्कलन गरी) मुख्य मन्दिरको शिवलिङ्गको स्नान गराउने परम्परा छ।

मेलामा शिव महापुराण, सतचण्डी, चार वेद, अखण्ड रामायणसहित लक्ष्य होम आदि विविध धार्मिक अखण्ड भजन कीर्तनसहित मेला समापन हुन्छ। यस मन्दिरमा हुने विशेष पूजामा दलित÷ब्राह्मण पुजारीले संयुक्तरूपमा पूजा गरेर भक्तजनलाई टिका÷प्रसाद आशीर्वाद दिने प्रचलन छ। 

पूजा सामग्री आउने स्थान

छ हजार स्वराड, जागासौँ पुचुडी, १५ पाला डोटी, पाँच सय बैतडी, नौ लाख निङ्लासैनी, ५६ करोड, रौला, १२  बिसी बरायल, छविसी गड, १३ हजार घटाल, नौखा अछाम, १२ पाट जुम्ला, खप्तान्त कुमाउँ नौ ढुकुरा स्वर २२ पाट लेकमबाट चिनोबानो, सुनचाँदी गरगहना पञ्चेबाजा, नेजाधाजासहित नेपाल र भारतका भक्तजन पूजाका लागि आउने गर्दछ। 

यस मन्दिरको पूजा–अर्चनाको निरन्तरताका लागि राजा र राजगुरुसहित स्थानीयले बैतडी जिल्लाका विभिन्न स्थानमा श्री बनारसीधाम विश्वनाथ गुठीको नाममा ६ सय ६६ रोपनी जग्गा व्यवस्थापन गरिएको छ। 

दैनिक तीन सय जना भन्दा बढी भक्तजन आउने सो मन्दिर जाने बाटोको असुविधाले भीर चढेर जानुपर्ने, टाढाको भक्तजन बास बस्ने स्थानको समेत अभाव रहेकाले मन्दिरका पुजारी पन्तले बाटो र सामान्य सुविधासहितको पाटीपौवाको व्यवस्थापन हुनुपर्ने बताउनुभयो।

साथै सरयू, गोमतीको बिचमा रहेको सो मन्दिर र स्मशान घाट तटबन्धको अभावमा ठुलो बाढीले बगाउने खतरा रहेको जानकारी दिनुभयो।