चुनावी राजनीतिले बिथोलियो

काठमाडौँ, पुस २६ गते । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले काठमाडौँको शङ्खरापुर नगरपालिका–३, बोजिनीमा बनाउन लागेको लप्सीफेदी सबस्टेसन निर्माणलाई राजनीतिक दाउपेचको मारमा पार्ने दुष्प्रयास भएको पाइएको छ । सबस्टेसन निर्माणका लागि जग्गा मुआब्जादेखि ठेक्का प्रक्रियासम्मका काम सम्पन्न भइसकेपछि अहिले सबस्टेसन नै सार्न आन्दोलन भइरहेको छ ।  

सबस्टेसनका लागि आवश्यक पर्ने १७० रोपनी जग्गाका ५० जना जग्गाधनीको जग्गा अधिग्रहणका लागि २०७४ जेठमा सार्वजनिक सूचना प्रकाशित गरी सोही वर्षको माघमा मुआब्जा तथा क्षतिपूर्ति रकम निर्धारण गरिएको थियो । 

शङ्खरापुर–३ का तत्कालीन वडाध्यक्ष सन्तबहादुर वाइबाका अनुसार सबै प्रभावितलाई कानुन र विधिसम्मत प्रक्रियाले अधिकतम रकम र सबैको राजीखुसीमा मुआब्जा वितरण गरिएको थियो । एक जना जग्गाधनीबाहेक सबैले मुआब्जा र क्षतिपूर्ति रकम बुझिसकेका छन् । मुआब्जा तथा क्षतिपूर्तिबापत करिब ५० करोड रुपियाँ वितरण गरिएको छ । एक व्यक्तिले भोगचलन गरिरहेको भए पनि पर्ती जग्गाको रूपमा रहेकाले मुआब्जा दिन समस्या भएको हो । 

तर, पछिल्लो समय स्थानीय प्रभावितका नाममा विभिन्न अवरोध सिर्जना गर्ने काम भइरहेको हो । गत वैशाखमा सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा सो सबस्टेसनलाई स्थानान्तरण गराउने भन्दै राजनीतिक एजेन्डा बनाइएको पूर्वअध्यक्ष वाइबाले बताउनुभयो । 

“राज्यको आवश्यकताका लागि सबै मापदण्ड पूरा गरेर निर्माण गर्न लागिएको राष्ट्रिय महत्व राख्ने विकास आयोजना रोक्न जनतालाई गलत तरिकाले उक्साइयो । अहिलेका नगरप्रमुख र वडाध्यक्षले चुनाव जित्न गलत एजेन्डा बोक्दा जनता र सुरक्षाकर्मी बीच दैनिक भिडन्तको अवस्था निम्त्याइएकोे छ,” उहाँले भन्नुभयो ।

शङ्खरापुर नगरपालिकाका प्रमुख रमेश नापितले जनताको जायज माग सम्बोधन गरेर सहमतिमा अगाडि बढ्नुपर्ने बताउनुभयो । “हामी विकास विरोधी होइनौँ तर जनता मर्कामा त पर्नु भएन नि, प्रसारण लाइनको तारले स्थानीयको जग्गा बिग्रेको छ जनताले सुकुम्बासी बन्ने भयौँ भनेका छन् त्यो कुरालाई पनि सुन्नुपर्छ,” उहाँले भन्नुभयो ।

जनताको जायज माग पूरा गर्नुपर्ने धारणा राख्ने नापितसँग त्यो पूरा गर्ने ठोस योजना भने देखिँदैन र सबस्टेसन कहाँ र कसरी सार्ने भन्ने विकल्प पनि दिन सक्ने अवस्थामा उहाँ हुनुहुन्न । 

राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीबाट निर्वाचित नापित र वडा नं. ३ का वडाध्यक्ष सूर्यबहादुर तामाङले सबस्टेसन सार्न पहल गर्ने र प्रसारण लाइन सो गाउँबाट जान नदिने भनेर एजेन्डा बनाएर अहिले पनि उचाल्ने काम गरिरहेको त्यहाँका अन्य राजनीतिक दलका स्थानीय नेताको भनाइ छ । 

विकासको काम बिथोल्ने गरी कतिपय गैरसरकारी संस्था (एनजीओ)ले पनि स्थानीयलाई उचाल्ने काम गरेको पाइएको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले बताउनुभयो । 

“केही व्यक्तिको राजनीतिक स्वार्थ पूरा गर्न र राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्थाको उक्साहटमा अनुचित फाइदा लिन आयोजना नै बन्न नदिने क्रियाकलाप भइरहेका छन्, यस्ता क्रियाकलापले यस आयोजनालाई मात्र नभई राष्ट्रिय रूपमा नै दीर्घकालीन असर पार्नेछ,” उहाँले भन्नुभयो । 

समान नेपाल, अप्पर तामाकोसी जलविद्युत् पीडित सङ्घर्ष समिति, ढुङ्ह्युल तामाङ तोप्तेन छोमछेनजस्ता संस्थाले ‘एमसीसी’को सबस्टेसन स्थानान्तरणका लागि भन्दै आन्दोलनलाई मलजल गरिरहेका छन् । 

सबस्टेसन निर्माणस्थलको जग्गा अधिग्रहण गर्दा सम्बन्धित जग्गाधनीले राजीखुसीले मुआब्जा तथा क्षतिपूर्ति बुझेको, प्रारम्भिक वातावरणीय परीक्षण (आईईई) तथा पूरक आईईईलगायतका सम्पूर्ण कानुनी प्रक्रिया पूरा गरिएको, उपलब्ध विकल्पमध्ये हाल छनोट गरिएको स्थान नै सबैभन्दा उत्तम मानिएको थियो । सोहीअनुसार प्रसारण लाइन र सबस्टेसन निर्माणका लागि बोलपत्र स्वीकृत भई ठेक्का सम्झौता गरी काम भइरहेकाले अहिले आएर सबस्टेसन अन्यत्र सार्न नसकिने प्राधिकरणले प्रस्ट पारेको छ । 

प्रसारण लाइनको मार्गाधिकारमा पर्ने जग्गाको क्षतिपूर्ति निर्धारणमा अधिकतम लचकता अपनाउन पनि प्राधिकरण तयार रहेको घिसिङले बताउनुभयो । यसबाहेक पनि स्थानीयले सडक मर्मत तथा विस्तार, खानेपानी योजना, विद्यालय भवन, गुम्बा निर्माण, स्थानीयलाई रोजगारीलगायतका जायज मागलाई आयोजना निर्माणका क्रममा प्राधिकरणले सम्बोधन गर्दै जाने प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक कुलमान घिसिङले बताउनुभयो । 

पूरा हुन सक्ने र आवश्यकभन्दा पनि व्यक्तिगत लाभका अतिरिक्त माग पनि आएको घिसिङको भनाइ छ । “अहिले केही व्यक्तिबाट अन्यत्र दुई सय रोपनी जग्गा किनिदिनुप-यो हामी मिलाउँछौँ, भन्दै प्रस्ताव आएको छ, यस्तो विषय प्राविधिक र कानुनी रूपले सम्भव छैन,” घिसिङले भन्नुभयो । 

तामाकोसी तथा सुनकोसी नदी र तिनका सहायक खोलामा निर्माण भएका तथा हुने जलविद्युत् आयोजनाको विद्युत् काठमाडौँ उपत्यकामा ल्याउन र स्थानीय रूपमा आपूर्ति लप्सीफेदीमा ४००/२२०/१३२/११ केभी सबस्टेसन निर्माण गर्न लागिएको हो । 

सबस्टेसनमा रामेछापको नयाँ खिम्तीबाट सुरु भई सिन्धुपाल्चोकको बाह्रबिसे हुँदै लप्सीफेदीसम्मको ४०० केभी प्रसारण लाइन जोडिनेछ । नयाँ खिम्ती–बाह्रबिसे–लप्सीफेदी ४०० केभी प्रसारण लाइन निर्माणको अन्तिम चरणमा छ । लम्सीफेदी सबस्टेसनबाट भक्तपुरको चाँगुनारायणसम्मको १३२ केभी प्रसारण लाइन र सबस्टेसन निर्माणाधीन छ । 

नेपाल सरकार तथा विद्युत् प्राधिकरणको लगानी र एसियाली विकास बैङ्क (एडीबी)को ‘विद्युत् प्रसारण विस्तार तथा प्रणाली सुधार आयोजना’मार्फत प्रवाह भएको सहुलितपूर्ण ऋणबाट सबस्टेसन तथा प्रसारण लाइन निर्माण भइरहेको हो ।