• २९ माघ २०८१, मङ्गलबार

‘विद्यालयबाट भाग्ने कहिल्यै गरिएन’ : शङ्करप्रसाद कोइराला

भाइबहिनीहरू ! उहाँ हुनुहुन्छ, शङ्करप्रसाद कोइराला । पूर्वअर्थमन्त्री । नेपालको पूर्वी पहाडी जिल्ला भोजपुरमा जन्मेर देशका लागि राम्रो काम गर्न सफल व्यक्ति । बाल्यकालका सबै समय उहाँमै बिताउनुभएका कोइरालाले भोजपुर बहुमुखी क्याम्पसबाट अर्थशास्त्रमा बीए उत्तीर्णलगत्तै गाउँ छाड्नुभयो । उच्च शिक्षा पढ्न काठमाडौं आएर त्रिभुवन विश्वविद्यालय कीर्तिपुरमा एमए पढ्न भर्ना भएलगत्तै उहाँले जागिरका लागि परीक्षा दिँदा पाँचवटा सरकारी संस्थान र लोकसेवा आयोगमा समेत एकै पटक नाम निकाल्न सफल हुनुभयो । भाइबहिनीहरू आखिर मेहनतको फल त

मेहनतको फल (कथा)

अजय सामान्य परिवारमा जन्मिएको थियो । उसका बुवा खेतीपाती गर्थे भने आमा नजिकैको एउटा आधारभूत तहको विद्यालयमा पढाउनु हुन्थ्यो,। खेतीपाती र शिक्षण पेसाबाट आएको आम्दानीले नै घर व्यवहार चलाउन र अजयको विद्यालयको शुल्क तिर्न जेनतेन पुग्दै थियो । नभन्दै अजयको कक्षा ८ को परीक्षाको रिजल्ट पनि आयो । अजयको रिजल्ट देखेर जसरी पनि उसलाई सहर पठाउने कुराको बाबाले सङ्कल्प गरे । भोलि पल्ट बुबाले भने, “छोरा ! तिमीलाई राम्रो वातावरणमा राम्रो शिक्षा दिनलाई एउटा ठूलो विद्यालयमा राखेर पढाउने सोचमा छौँ ।”

संसारकै लामो रेल

भाइबहिनीहरू तिमीहरूले रेल त पक्कै देखेकै होला । हाम्रो देशको राजधानीमा रेल गुडेको छैन । फोटो भिडियोहरूमा त हामीले देखेकै छौँ । विश्वमा भने पहिला पहिला जनकपुरमा रेल थियो । अहिले पनि नयाँ स्वरुपमा छ । कसले के बनाउने भन्ने होड चलिरहेको बेला स्विट्जरल्यान्डले संसारकै लामो यात्रुवाहक रेल गुडाएर नयाँ रेकर्ड कायम गरेको छ । गत महिना स्विस रेलवेको १७५औँ वार्षिकोत्सवका अवसरमा गिनिज बुकमा रेकर्ड राख्न स्विट्जरल्यान्डमा संसारकै लामो यात्रुवाहक रेल गुडेको थियो । उक्त रेलमा यात्रुहरू बस्न मिल्ने एक सय वटा कोच थिए ।

बालबालिका र पौष्टिक आहार

पोषण शरीरका लागि अनिवार्य छ । बालबलिकाका लागि पर्याप्त पौष्टिक आहारा चाहिन्छ । यस्तो पौष्टिक आहारा सामान्यतया दुर्गम क्षेत्रका बच्चामा कमी हुने गरेको छ भनिन्छ । पोषण नपाएका बालबालिका बढी देखिएका छन् पनि । पछिल्लो समय गाउँघर तथा दुर्गम क्षेत्र मात्र होइन राजधानी काठमाडौँका बालबालिकामा पनि देखिएको छ । जसले गर्दा बालबालिकामा मोटोपनाको उच्च जोखिम देखिएको छ ।

विश्वकप फुटबल ‘पहिलो महिला रेफ्री’

विश्वकै सबभन्दा लोकप्रिय खेल फुटबलको महाकुम्भ सुरु भइसक्यो । विश्वका सबै फुटबल समर्थकलाई फुटबलको ज्वरोले च्यापिसक्यो भन्दा हुन्छ । नेपालीहरू फुटबललाई धेरै माया गर्नुहुन्छ । त्यसैले नेपालमा विश्वकपको चर्चा नहुने कुरै भएन । नेपालमा विश्वकपका खेल प्रायः राति हुन्छ तर हामी निद्रा नै मारेर पनि विश्वकप हेर्ने गर्छौं । तिमीहरूलाई पनि निद्रा नै मारेर भए पनि टेलिभिजनमा फुटबल हेर्न मन लाग्छ होला । कतिले निद्रा मारेर फुटबल हेर्ने योजना बनाइरहेको होला तर स्कुल जानुपर्ने विद्यार्थीले राति जाग्राम बस्नु राम्रो पनि हुँदैन । यद्यपि विश्वकपका केही खेल चाँडो पनि हुन्छन् । त्यसैले चाँडै हुने खेल र हाइलाइट्स हेरेर विश्वकपको मज्जा लिन सकिन्छ । अहिले त धेरै स्कुलमा विश्वकप फाइनल हेर्न भोलिपल्ट बिदा दिने चलन पनि आइसक्यो ।

रमाइलो काठमाडौँ फन पार्क

भाइबहिनीहरू फुर्सदको समयमा हामी सबैजनालाई घुम्न जान मन पर्नु स्वाभाविक हो । विद्यालय बिदा वा हप्तामा हुने एक दिन शनिबार पनि घुमेर नै दिन बिताउने गर्छाैं । फुर्सदको समयमा घुम्नका लागि काठमाडौँमा अनेकौँ ठाउँ छन् । तीमध्ये काठमाडौँको फन पार्क नेपालको सबैभन्दा पुरानो फनपार्क हो । हामी जति नै बूढो भए पनि हामीभित्रको मन सधैँ बच्चा नै रहन्छ । त्यसैले काठमाडौँको फन पार्क बालबालिका र वयस्क र वृद्धवृद्धाका लागि घुम्नका लागि एकदमै उत्तम ठाउँ हो ।

बालबालिकामा मोटोपन कसरी ?

हरेक आमाबुवाको चाहना हुन्छ, आफ्नो बालबच्चा रुष्टपुष्ट (मोटो पुक्क परेको) हुन् भन्ने । मोटो बच्चा शारीरिक हिसाबले स्वस्थ हुन्छ भन्ने आम मानिसको बुझाइ छ । बालबालिका पुक्क परेको रुष्टपुष्ट राम्रो हुन्छ भनेर बस्दा कतै तपाईंका बालबालिका मोटोपनको सिकार त भएका छैनन् ? के तपाईंलाई थाहा छ ? मोटोपन एक प्रकारको कुपोषण हो । कुपोषणले दुब्लो मात्र होइन मोटोपनको समस्या निम्त्याउने चिकित्सक बताउँछन् । हाम्रो शरीरमा कार्बाेहाइड्रेड, प्रोटिन फ्याट, भिटामिन सबै प्रकारको प्रोटिन तìव आवश्यक हुन्छ । यदि शरीरमा आवश्यक पर्ने उक्त तìवको सन्तुलन बिग्रिएको खण्डमा बालबालिकामा मोटोपनको समस्या निम्तिन्छ । त्यसका अलवा प्रोटिनको कमीले पनि मोटोपन हुने गर्छ ।

मङ्सिरको धान (कविता)

कात्तिक मैना पार गरी मङ्सिर मैना लायो । किसानले खेतीपाती भिœयाउने दिन आयो ।

सत्यमोहन जोशी एक चिनारी

भाइबहिनीहरू तिमीहरूले पाठ्यपुस्तकमा पनि पढेको अनि चिनेकै व्यक्ति हुनुहुन्छ, सत्यमोहन जोशि । शताब्दी पुरुष उपनाम पाउनुभएका जोशीको यही असोज ३० गते १०३ वर्षको उमेरमा निधन भयो । वि.सं. १९७७ वैशाख ३० गतेका दिन उहाँको जन्म भएको थियो । बाबु शङ्करराज जोशी र आमा नोगलदेवीका सुपुत्रका रूपमा ललितपुरको बखुम्बहालमा जन्मनुभएका जोशी नेपाली साहित्यको इतिहासमा तीन पटक मदन पुरस्कार प्राप्त गर्ने एक मात्र श्र्रष्टा हुनुहुन्छ । ‘हाम्रो लोकसंस्कृति’ नामक कृतिका लागि पहिलो पटक वि.सं. २०१३ मा ‘नेपाली राष्ट्रि

भूकम्प (कथा)

वि.सं २०७२ को घटनाले थुप्रै घर भत्किए, थुप्रै मानिस घाइते भए, थुप्रै बिते । ठूलो आवाज आयो । एकै छिनमा पूरा नेपाल हल्लियो । के भइरहेको छ ? कसरी, हाम्रो घर हल्लिरहेको छ ? बाबाले भन्नुभयो । भूकम्प आयो, भूकम्प आयो छिमेकीहरूले भन्न लागे । बाबा छिटो कुदेर सुनील, मामु, आमालाई लिएर बाहिर भएको खाली मैदानमा लग्नु भयो ।

अनुशासन

भाइबहिनी हो तिमीहरूलाई अनुशासन भनेको के हो ? थाहा छ, धेरैलाई त थाहा छ होला है । आज हामी यही अनुशासनका बारेमा केही जानकारी हासिल गर्ने छौंँ । भाइबहिनी हो अनुशासन भनेको जे गर्नुपर्ने हो त्यो गर्नु र जे नगर्नुपर्ने त्यो नगर्नु हो । मानवजीवनका लागि गाँस, बास र कपासको जति आवश्यकता पर्दछ त्यति नै जीवनलाई सही मार्गमा डो¥याउनका लागि अनुशासनको पनि थप आवश्यकता पर्दछ । जन्मेदेखि नमरुञ्जेलसम्म सबैको जीवनमा अनुशासनले गहन भूमिका खेलेको हुन्छ ।

घमण्ड (कथा)

एउटा ठूलो राज्य थियो मुगल । त्यहाँका जनता खुसीसाथ रहन्थे । त्यस राज्यका राजा निकै नै दयालु र असल स्वभावका थिए । उनी आफ्ना जनतालाई निकै नै माया गर्थे । राज्य चलाउन सहयोगका लागि उनले मन्त्री चयन गर्ने विचार गरे । उनले महिम नामको एक असल मान्छेलाई मन्त्री छाने । असल मानिस मन्त्री छानिएको कुरा सुनेर जनता देशमा केही परिवर्तन हुन्छ कि भन्ने कुरा ठान्थे । दिनहरू बित्दै गए महिम मन्त्री बनेपछि पहिलो २४ महिना राम्रा काम गरे । विस्तारै मन्त्रीको मनमा लोभ लाग्न थाल्यो ।

सुनौलो जीवन (कविता)

रुँदै रुँदै यस धर्तीमा टेक्यौ आफ्नो पाइला दुष्ट पापी धन्दा गरे बस्छ जीवनमा मैला

बाबाको कार्यालय गएको दिन

दिनदिनै म विद्यालय गएर पढेको जस्तै, दिनदिनै मेरी ममीले विद्यालयमा गएर पढाएको जस्तै मेरा बाबा पनि दिनदिनै कार्यालय जानुहुन्छ । म त विद्यालय गएर पढ्छु तर बाबाचाहिँ कार्यालय गएर के के गर्नुहुन्छ होला ? कार्यालय किन जानुहुन्छ होला भन्ने प्रश्न मेरो मनमा बसिरहन्थ्यो । एकदिन त मलाई पनि बाबाको कार्यालयमा जाउँ जाउँ लाग्यो । मेरो विद्यालयमा छुट्टी थियो । मैले बाबा र ममीलाई नै आपूm बाबाको कार्यालयमा जान चाहेको कुरा भनेँ । यस कुरामा बाबा र ममी नै सहमत हुनुभयो तर अब भने मलाई डर पो लाग्न लाग्यो । ‘बाबाको कार्यालयमा के पो होला ? गएर के गर्ने होला ? को कोसँग भेट हुने होला’ यस्तो पो मनमा खेल्न लाग्यो । बाबासँगै बाबाको कार्यालयमा काम गर्ने अङ्कलहरूसँग त कहिलेकाहीँ मैले भेटेको थिएँ । उहाँहरूसँग थोरै थोरै कुरा पनि गरेको

नेपाली (कविता)

स्वतन्त्र थियौँ र छौँ हामी एकताबद्ध भई बाँच्न सिकेका छौँ । नेपालमा जन्मियौँ हामी नेपाली भनेर चिनियौँ ।