जुम्ला साबिक पुरानो कर्णाली अञ्चलको प्रशासनिक केन्द्र हो । हिमाली क्षेत्रको प्रमुख प्रशासनिक केन्द्र, ऐतिहासिक चन्दननाथ मन्दिर, डुडुल चैत्य, चेरे चौर र धिमी पार्क, गणेश गुफा, भगवती मन्दिर, कर्णाली प्राविधिक शिक्षालय, कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान शिक्षण अस्पताल चन्दननाथ नगरपालिकाभित्रै पर्छन् । सङ्घीयतापछि यसको विकासको गति अझ बढेको छ । गत स्थानीय तहको निर्वाचनमा स्वतन्त्रबाट नगर प्रमुख पदमा निर्वाचित हुनुभएका राजुसिंह कठायतसँग गोरखापत्रका जुम्ला समाचारदाता नेत्रबहादुर शाहीले गर्नुभएको कुराकानीको सारसङ्क्षेप :
यहाँ निर्वाचित भइसकेपछि हालसम्मका मुख्य उपलब्धि के के हुन् ?
पहिलो कुरा चन्दननाथ नगरपालिकाले जुम्ला सदरमुकामलाई स्वच्छ, हराभरा बनाउनका लागि सघन सहरी तथा भवन निर्माण आयोजनाबाट नगरको मुटुमा रहेको जुगाँडखोला कोरिडोर निर्माण कार्यका लागि काम अगाडि बढाएका छौँ । फोहोर व्यवस्थापनका लागि अल्पकालीन डम्पिङ साइट र दीर्घकालीन समाधानको खोजी गरिरहेका छौँ । नगरपालिकाको पहलमा जुम्ला सदरमुकामको राजासिममा करोडौँको लगानीमा खेलकुद रङ्गशाला निर्माण भइरहेको छ । वडा नं. ५ मा रानीतलाउ निर्माण, ज्येष्ठ नागरिकको आयुर्वेद फार्मेसी तथा उपचार सेवा सुरु, जुम्ला सदरमुकामदेखि चेरे, बजारदेखि दानसाँघु, बजारदेखि विमानस्थलसम्मको सडक कालोपत्रे बनाउने काम भइरहेको छ । नगरपालिकाको वडा नं १० का सहायक मार्ग सडकको कलभर्ड र कालोपत्रे गर्ने कार्य अगाडि बढिरहेको छ । जुम्ला सदरमुकाममा मौलिक ढुङ्गाबाट बाटो निर्माणसमेत भइरहेको छ । कालेखोलादेखि डम्पिङ साइट बाटो स्तरोन्नति तथा कालोपत्रेको काम भइरहेको छ । विद्यालयमा रहेका बालबालिका तथा विद्यार्थीको स्वास्थ्य परीक्षणका लागि विद्यालय नर्स भर्ना, माध्यमिक विद्यालयस्तरमा सेनेटरी प्याड व्यवस्थापन तथा भेन्डर मेसिनको खरिद भइरहेको छ । चन्दननाथ मन्दिरमा नेपाल सरकारको सहयोगमा साढे चार करोडको लागतमा पुरातात्त्विक हिसाबले काम भइरहेको छ । नगरपालिकाले आफ्नो नयाँ भवन निर्माण गरेर आफ्नै भवनबाट काम गरिरहेको छ । नगरपालिकाले दमकल राखेर आगोलागीमा निःशुल्क सहयोग, एम्बुलेन्स र शववाहनबाट सेवासमेत सुचारु गरेको छ । यसै गरी नगरपालिकाको महिला बालबालिका शाखाले नगरपालिकामा ‘म बालविवाह गर्दिनँ’ अभियान चलाएर सामाजिक जागरणको काम सुचारु गरेको छ । स्वास्थ्य क्षेत्रमा स्वास्थ्य संस्थाबाट हुने सेवाको प्राथमिकतासहित विभिन्न खोप अभियान, जनचेतना तथा कर्णाली स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान शिक्षण अस्पतालसँगको सहकार्यमा विभिन्न समयमा चिकित्सकको सहयोग लिई काम भइरहेको छ । चन्दननाथ नगरपालिका–१ र ९ लाई कृषि तरकारी पकेट क्षेत्र र वडा नं. १० लाई कृषि परियोजनाका लागि लिफ्ट सिँचाइ आयोजना कार्यान्वयन तहमा रहेको छ । विभिन्न शाखाले यसका साथै चन्दननाथ नगरपालिकालाई पर्यटकीय र सम्भावनाको सफा सहरको परिकल्पना गरिएको छ ।
यो नगरपालिकाको मुख्य समस्याहरू के के हुन् र कसरी समाधान गर्ने योजना छ ?
सबै प्रकारका आर्थिक सहयोगका लागि नगरपालिकामा माग हुनु, फोहोर व्यवस्थापनमा दीर्घकालीन डम्पिङ क्षेत्रको पहिचान हुन नसक्नु, प्रदेशबाट आउने योजना जिल्लाको मागमा आधारित नहुनुलगायतका समस्या भोग्नु परेको छ । यसका लागि नगरपालिकाले आफ्नो हिसाबले काम गरिरहेको छ । चाँडै यी देखिएका समस्याको समाधान निकाल्ने योजना हामीले बनाइरहेका छौँ ।
आफ्नो पालिकाको विकासका लागि सङ्घीय सरकार र प्रदेश सरकारसँग के कसरी समन्वय गर्नुभएको छ ?
संविधानतः नेपालमा तीन तहका सरकार छन् । हामीले सङ्घीय सरकार र प्रदेश सरकारसँगको सहकार्य पनि उत्तिकै अगाडि बढाएका छौँ । नगरपालिकामा सङ्घीय सरकारको अनुदान आइरहेको छ तर प्रदेश सरकारको बजेटमा थोरै विभेद भइरहेको छ । दुर्गमका स्थानीय तहलाई बजेटमा अझै प्राथमिकता दिन आवश्यक देखिन्छ । भूगोल अनुसार विकास बजेटको न्यायिक वितरण हुन आवश्यक छ तर प्रदेश सरकारले हामीलाई दिने बजेट हाम्रो आवश्यकताका आधारमा दिन आवश्यक रहेको छ । अर्कोतिर हामीले काठमाडौँ महानगरपालिकासँगै पनि विकासको साझेदारीसमेत पहल थालेका छौँ । त्यसैले संविधानले दिएको अधिकार अनुसार स्थानीय तहको अन्य तहसँग हुने समन्वय सहकार्यमा हामी अगाडि छौँ ।
चन्दननाथ हिमाली क्षेत्रको ठुलो प्रशासकीय केन्द्र तथा पर्यटकीय सम्भावनाको नगरपालिका पनि हो । त्यसका लागि हाल के कस्ता काम भइराखेका छन् ?
चन्दननाथ नगरपालिका प्रशासनिक तथा पर्यटकीय केन्द्र नै हो । इतिहासदेखि नै यहाँ पर्यटक आउने जाने क्रम जारी छ । अब यहाँको पर्यटन व्यवसायलाई थप व्यवस्थापन गर्नु आजको आवश्यकता हो । यसैले हामीले आठौँ शताब्दीको प्राचीन चन्दननाथ मन्दिरलाई थप व्यवस्थित बनाउने प्रयास गरेका छौँ । भैरवनाथमा चन्दननाथ मन्दिरकै जस्तो पित्तलले घेरिएको मन्दिर अगाडि बढाइने छ । काठमाडौँ महानगरको आर्थिक सहयोगमा धिमी पार्क निर्माण गरिरहेका छौँ । नयाँ पर्यटकीय गन्तव्य रहेको धिमी पार्क निर्माणसहित ६७ करोड लागतको चेरेदेखि धिमी बन्जी जम्पिङ तथा केबुलकारको डिपिआरसमेत सम्पन्न गरेका छाैँ । चन्दननाथलाई प्लास्टिकरहित सहर बनाउन राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रसँग सम्झौता गरी रिसाइक्लिनिङ गर्ने काम भइरहेको छ । बजारको फोहोर व्यवस्थापनका लागि व्यवस्थित र दीर्घकालीन डम्पिङ साइटको समेत कल्पना गरिएको छ । सदरमुकाममा ढुङ्गा बिछ्याउने काम, जुगाँडखोला हरियाली बनाई साइकल र पैदल हिँड्ने सडक बनाउनेमा जोड दिइने छ ।
यो दुई वर्षको अवधिमा के कस्ता चुनौती भोग्नुभयो ?
बजेट सीमित रहेको छ । सीमित बजेटका बिचमा सबै क्षेत्र समेट्नुपर्ने ठुलो चुनौती हामी देख्छौँ । हरेक वर्ष बजेट अनुदान घट्दै गएको छ । फोहोर व्यवस्थापनका विषयमा आफ्नो फोहोर आफैँ व्यवस्थापन गर्ने विषयमा समस्या भइरहेको छ । आफ्नो फोहोर आफैँ उठाउने, व्यवस्थापन गर्ने विषयमा जनचेतनाका कार्यक्रम गर्न आवश्यक रहेको छ । पहिलेदेखि नै बजार क्षेत्रमा जथाभाबी संरचना बनिरहेका छन् । ती संरचनालाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने विषयमा नक्साङ्कन गर्नेदेखि व्यवस्थित गर्न आवश्यक छ । यस्तै स्थानीय तहमा सामूहिकभन्दा पनि व्यक्तिगत योजना माग्ने विषयमा समस्या भइरहेको छ ।
समृद्ध नगरपालिकाका लागि अबको बाँकी अवधि कसरी सदुपयोग गर्ने योजना बनाउनुभएको छ ?
चन्दननाथ नगरपालिकामा आगामी तीन वर्षमा सफा सहर बनाउने प्रयास हुने छ । यसका लागि वडालाई समेत सक्रिय बनाएर प्लास्टिकमुक्त नगरपालिका, फोहोरमुक्त नगरपालिका बनाउने योजना बनिरहेको छ । नगरको सहरीकरणमा सहरी विकास तथा भवन निर्माण आयोजनाले साथ दिइरहेको छ । यस अन्तर्गत बृहत् रङ्गशाला निर्माण सम्पन्न, सडक सफा र कालोपत्रे, जुगाँड कोरिडोर, धिमी पर्यटकीय स्थल आधार तयारसहित अनेकन विषयमा जोड दिने योजना छ । यसका साथै जुम्लाबाट सहजै डोल्पा, जाजरकोट र मुगु जाने सडकको स्तरोन्नतिमा सहकार्य, समन्वय, पहल तथा जुम्ला विमानस्थलको विस्तारको विषयमा सङ्घीय सरकार र जनप्रतिनिधि र सरोकारवाला निकायसँग सहकार्यको आवश्यकता रहेको छ ।
सुशासन र जनगुनासो व्यवस्थापनको विषयलाई गाउँपालिकाले कसरी व्यवस्था गरिरहेको छ ?
नगरपालिकाप्रति कसैको जनगुनासो भएमा सिधै भेटघाट गर्न सकिने स्थिति रहेको छ । सुशासनको पक्षमा हामीले ज्येष्ठ नागरिक सामाजिक सुरक्षा भत्ता सिधै खातामा हाल्ने, सबै आर्थिक कारोबार इएफटी प्रणालीबाट गर्ने, कर्मचारीको विद्युतीय हाजिरी, सार्वजनिक सुनुवाइ, पत्रपत्रिका, रेडियो र अनलाइनबाट सूचना प्रकाशन, नगरपालिकाको वेबसाइटबाट खरिद तथा प्रशासकीय कार्यको प्रकाशन, प्रसारण गर्दै आएका छौँ ।
