विकास र समृद्विका लागि राजनीतिक स्थायीत्व आवश्यक छ : ईश्वर पोखरेल
प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेकपा (एमाले) का वरिष्ठ नेता ईश्वर पोखरेलले आर्थिक विकास र समृद्विका लागि देशमा राजनीतिक स्थायीत्व आवश्यक रहेको बताउनुभएको छ।
ग्रीन हाइड्रोजन उत्पादनमा लगानी गर्दै एनआरएनएका पूर्व अध्यक्ष घले
रमेश लम्सालकाठमाडौं, २५ असोज (रासस)। गैरआवासीय नेपाली सङ्घ (एनआरएनए)का पूर्व अध्यक्ष शेष घलेको कम्पनीले नेपालमा ग्रीन हाइड्रोजनमा लगानी गर्ने भएको छ। सोमबारदेखि राजधानीमा जारी ‘नेपाल ग्रीन हाइड्रोजन समिट–२०२२’ को प्रमुख आयोजकसमेत रहेको घलेको एमआइटी ग्रुपले ग्रीन हाइड्रोजनमा लगानीका लागि तयारी गरेको हो।कार्यक्रम स्थलमा कुराकानी गर्दै व्यवसायी घलेले ऊर्जाको वैकल्पिक स्रोतको रूपमा हाइड्रोजनको प्रयोग संसारभर नै भइरहेको सन्दर्भमा आफूहरूले यसमा लगानी गर्न लागेको जानकारी दिनुभयो। उहाँका अनुसार लगानीका लागि हाल प्रारम्भिक चरणको काम भइरहेको छ। काठमाडौंको दरबारमार्गमा होटल शेराटन निर्माण गरिरहेको घलेको एमआइटी समूहले ऊर्जाका वैकल्पिक स्रोतका रूपमा प्रयोग हुन थालेको हाइड्रोजनका लगानी गर्नका लागि तत्काल नीतिगत अभाव भए पनि क्रमशः त्यसको परिपूर्ति हुने बताउनुभयो। संसारका दुई अर्ब मानिसका मानिसको स्रोतका रूपमा रहेको हिमाल पग्लन थालेको, हिमनदीमा त्यस्तै समस्या देखिएको भन्दै उहाँले सामाजिक दायित्वका साथ आफूहरू यस क्षेत्रमा लगानीका लागि आतुर रहेको बताउनुभयो। पछिल्ला दुई वर्ष कोरोनाका कारण संसारभर नै लकडाउनमा परेको बेला आफू र आफ्नो समूहले ऊर्जाको वैकल्पिक स्रोतमा लगानी गर्ने सोचको विकास गरेको जानकारी दिँदै व्यवसायी घलेले भन्नुभयो, “नेपाल ग्रीन हाइड्रोजनको हब बन्न सक्छ। त्यसका लागि आजैदेखि हामी सबैले पहल गरौँ।”नेपालमा क्रमशः ऊर्जाको उपलब्धतामा वृद्धि हुँदै गएको छ। औपचारिक रूपमा जलविद्युत् आयोजनाको कूल जडित क्षमता दुई हजार तीन सय मेगावाट बराबर पुगेको छ। वर्षायाममा भारतलाई तीन सय ६४ मेगावाट बिजुली बिक्री गरिएको भएपछि पछिल्ला दिनमा चाडबाडको समयमा झण्डै पाँच सय मेगावाट बराबरको बिजुली खेर गएको छ। बिजुलीको प्रयोग गरेर नेपालमा उपलब्ध हुने स्वच्छ पानीबाट ग्रीन हाइड्रोजन उत्पादन गर्ने र त्यसलाई वैकल्पिक ऊर्जाको रूपमा विश्व बजारमा बिक्री गर्ने योजनाका साथ आफूहरू यसमा लागिपरेको उहाँको भनाइ छ। हाल अध्ययनको क्रममा नै रहेको उल्लेख गर्दै उहाँले हाइड्रोजनका अलावा एमोनिया र यूरिया पनि उत्पादन गर्न सकिने बताउनुभयो। कूल ऊर्जाका हिसाबले हाइड्रोजन उपयुक्त रहेको जानकारी आफूले विज्ञबाट पनि पाएको उहाँको भनाइ छ। नेपालका हिम शृङ्खला विश्वव्यापी जलवायु परिवर्तनको उच्च जोखिममा छन्। त्यहाँका हिमाल र हिमतालको हिउँ नै कोसी, गण्डकी, कर्णालीलगायत अन्य नदीको मुहान हुन्। यी नदीहरू नै गंगा नदीको तटमा बसोबास गरिरहेका ५० करोडभन्दा बढी मानिसले पिउने पानीको स्रोत बनिरहेको तर जलवायु परिवर्तनको असर स्वरूप निम्तिएको तापक्रम वृद्धिलगायत अन्य लक्षणका पहिलो प्रहार तिनै हिमालको हिउँ र हिमतालमाथि भइरहेको छ। गत वर्ष कोप–२६ मा सहभागी भएको नेपालले सन् २०४५ सम्ममा कार्बन तटस्थ बन्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ। जलवायु परिवर्तनका कारण बढ्दो जोखिम, विश्वव्यापी रूपमा कार्बन उत्सर्जन कम गर्नुपर्ने आवश्यकताजस्ता विविध समस्यामाथि नेपालले नेतृत्व गरेर समाधान दिन सक्ने अवसर पनि हाइड्रोजनबाट नै देखिन्छ। कार्बनडाइ अक्साइड तथा कार्बन मोनो अक्साइडजस्ता विषालु ग्यासको उत्सर्जन घटाउन पनि स्वच्छ ऊर्जाको प्रयोग बढाउनुपर्ने आवश्यकता छ। नेपालले सक्रिय रूपमा पर्यावरणीय समस्याको दीर्घकालीन समाधानका लागि नवीनतम उपाय पत्ता लगाउन सक्ने जानकारी दिँदै व्यवसायी घलेले सरकारबाट सक्रिय सहयोगको अपेक्षासमेत गर्नुभएको छ। हाइड्रोजनबाट एमोनिया हुँदै रासायनिक मल कारखाना खोल्ने गरी ‘पाइलट प्रोजेक्ट’ निर्माण गर्ने निष्कर्षमा सरकार समेत पुगेको छ। तर, घले अब पाइलट प्रोजेक्टको जरुरी नरहेको बताउनुहुन्छ। विश्व बैङ्क, एसियाली बैङ्कजस्ता बहुपक्षीय दातृ निकायको सहयोगमा नेपालमा छिट्टै ग्रीन हाइड्रोजन उत्पादनको काम सुरु गर्नुपर्ने उहाँको भनाइ छ। एक अध्ययनअनुसार आवश्यक नीतिगत व्यवस्था र अन्य पूर्वसर्त पूरा गर्ने हो भने नेपालमा तीन वर्षभित्रै वार्षिक दुई लाख मेट्रिक टन उत्पादन गर्न सम्भव रहेको काठमाडौं विश्व विद्यालयका सहप्राध्यापक विराज सिंह थापाको भनाइ छ। वातावरणको संरक्षण र प्रवर्द्धनका दृष्टिले हाइड्रोजनको खपत यातायात र औद्योगिक क्षेत्रमा गराउन सक्दा जीवाश्म इन्धनको निर्भरतालाई कम गर्न सकिन्छ। अध्ययनहरूले ठूला पानी जहाज, लरी ट्रकहरू हाइड्रोजन मार्फत सञ्चालन गर्दा आर्थिक र वातावरणीय हिसाबले अत्यन्तै लाभदायी हुने निष्कर्ष निकालिसकेका छन्। युरोपेली मुलुकमा त्यस्ता बस तथा ट्रकको निर्माण सुरु भइसकेको छ। विद्युत्को प्रयोग गरी पानीको विद्युतीय विच्छेदन (इलेक्ट्रोलाइसिस) बाट उत्पादित हरित हाइड्रोजनलाई ‘केमिकल फिडस्टक’को रूपमा रासायनिक मल उद्योग, स्टील उद्योग, यातायातमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। तर ग्रीन हाइड्रोजनको उत्पादनलागत ग्रीन हाइड्रोजनको तुलनामा धेरै छ। हरित हाइड्रोजनको उत्पादन लागत प्रतिकेजी पाँच दशमबल पाँच अमेरिकी डलर रहेको छ भने ग्रीन हाइड्रोजनको उत्पादन लागत दुई अमेरिकी डलर रहेको छ। उत्पादनलागत घटाउन विद्युतीय विच्छेदनमा लागेको लागत र नवीकरणीय ऊर्जा उत्पादनमा लाग्ने लागत कम गर्नुपर्छ। अध्ययनअनुसार इलेक्ट्रोलाइजरको लागत एक हजार अमेरिकी डलर बराबर छ। कोभिड–१९का कारण सिर्जित माग आपूर्तिबीचको असन्तुलन र रुस–युक्रेन युद्धका कारण इन्धनको मूल्य आकासिएको सन्दर्भमा लगानीको उपयुक्त विकल्पका रूपमा हाइड्रोजन नै रहेको व्यवसायी घलेको भनाइ छ। नेपाल जनसम्पदाले भरिपूर्ण भएका कारण पनि जल विद्युत् उत्पादनको सम्भावना उच्च छ। जलविद्युत् उत्पादन बढ्दै गर्दा अरू देशको तुलनामा हरित हाइड्रोजन उत्पादन गर्दा उत्पादनलागत कम हुनेछ। काठमाडौँ विश्वविद्यालयको हाइड्रोजन ल्याबले गरेको अध्ययनअनुसार नेपालमा बढी भएको जलविद्युत् हरित हाइड्रोजन उत्पादनमा प्रयोग गर्ने हो भने उत्पादन खर्च दुई अमेरिकी डलरभन्दा कम पर्ने देखिन्छ। हाइड्रोजन अर्थतन्त्रको उदय हुँदै गर्दा नेपाल त्यसको हब बन्न सक्ने भएकाले विदेशी लगानीकर्ताको चासो समेत बढेको व्यवसायी घलेको भनाइ छ। उहाँले भारतको अडानी समूहले पनि ग्रीन हाइड्रोजनमा लगानी गर्न खोजेको र सो समूहसँग पनि सहकार्य हुन सक्ने जानकारी दिनुभयो।
लगातारको झरीले धानबालीमा क्षति
अघिल्लो हप्ता परेको अविरल वर्षाका कारण सिन्धुपाल्चोकका किसानको धानबालीमा क्षति पुगेको छ । दशैंको अघिल्लो दिनदेखि नै देशभर परेको पानीका कारण घानबालीमा क्षति पुगेको हो ।
सत्ता गठबन्धनको बैठक दिउँसो २ बजे बस्दै
सत्ता गठबन्धनको बैठक दिउँसो २ बजे बस्दैछ । प्रधानमन्त्री एवम् नेपाली कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवासहित बस्ने उक्त बैठकमा आगामी निर्वाचनको उम्मेदवार तथा बागी उम्मेदवार सम्बन्धमा छलफल गरिने देउवाका प्रेस प्रमुख गोविन्द परियारले जानकारी दिनुभयो ।
बस्ती छिरेर सताउने बाघ नियन्त्रणमा
मानवबस्तीमा छिरेर सताउने बाघलाई नियन्त्रणमा लिइएको छ । चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जको प्राविधिकसहितको टोलीले माडी नगरपालिका–२ सितलपुरबाट सोमबार राति १० बजे बाघ नियन्त्रणमा लिएको हो ।
किराँतकालीन ढुङ्गेधारा पुनर्निर्माण
दोलखाको भीमेश्वर नगरपालिका–२ को ऐतिहासिक सहर दोलखाको किराँत कालमा निर्माण भएको भनिएको राइती (ढुङ्गेधारा)को पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको छ। जीर्ण अवस्थामा रहेको यो धारा बागमती प्रदेश सरकारको खानेपानी महाशाखाबाट प्राप्त सहयोग र जनश्रमदानसमेतमा यहाँको खानेपानी तथा सरसफाइ उपभोक्ता समितिमार्फत पुनर्निर्माण सम्पन्न भएको समितिका सचिव अनिल श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो।
पहिचान संरक्षण गर्न सङ्ग्रहालय
करिब दुई करोड रुपियाँको लगानीमा दोलखाकोे तामाकोसी गाउँपालिकाका चारवटा वडामा जातीय पहिचान संरक्षणका लागि सङ्ग्रहालय निर्माण गरिएको छ। गाउँपालिकाको लगानीमा वडा नम्बर १ भीरकोटमा माझी सङ्ग्रहालय, वडा नम्बर ४ मालुमा जनजाति सङ्ग्रहालय, वडा नम्बर ७ हावा देउरालीमा सुनुवार सङ्ग्रहालय र वडा नम्बर २ झुलेमा तामाङ सङ्ग्रहालयको निर्माण भएको पालिकाका इन्जिनियर सुबोध चापागाईंले बताउनुभयो ।
विद्रोही उम्मेदवारद्वारा गठबन्धनलाई चुनौती
सत्ता गठबन्धनबाट उम्मेदवार बनेकाविरुद्ध चितवनमा नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य स्वतन्त्र रूपमा उम्मेदवार बन्नुभएको छ। चितवनको निर्वाचन क्षेत्र नम्बर १ मा कांग्रेसले राष्ट्रिय योजना आयोगका निवर्तमान उपाध्यक्ष विश्वनाथ पौडेललाई उम्मेदवार बनाएको छ। उहाँविरुद्ध कांग्रेस नेता राजेन्द्र बुर्लाकोटीले स्वतन्त्र रूपमा उम्मेदवारी दर्ता गर्नुभएको छ। अवसरको खोजीमा नेकपा एमाले हुँदै दुई वर्षअगाडि कांग्रेस हुनुभएका विश्वनाथलाई टिकट दिएकाले पार्टी जोगाउन स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएको बुर्लाकोटीले बताउनुभयो।
मुग्लिन–नारायणगढ सडक : पहिरो र साँघुरा पुलले सास्ती
राजधानी काठमाडौँलगायत गण्डकी प्रदेशका अधिकांश क्षेत्रलाई तराईसँग जोड्ने ‘लाइफलाइन’का रूपमा रहेको नारायणगढ–मुग्लिन सडकखण्डमा रहेका जीर्ण र साँघुरा पुलका कारण यस क्षेत्रमा यात्रा गर्ने यात्रुले सास्ती खेप्नुपरेको छ। पहिरोको उच्च जोखिमसँगै साँघुरा र जीर्ण पुलका कारण यस क्षेत्रमा सवारी आवागमन कठिन भएको र यात्रुले सास्ती भोग्नुपरेको हो।
काभ्रेमा प्रदेशभन्दा प्रतिनिधिसभामा उम्मेदवारी बढी
आगामी मङ्सिर ४ गते हुने प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा निर्वाचनका लागि प्रतिनिधिसभामा उम्मेदवारी दर्ता गराउनेको सङ्ख्या बढी रहेको छ । आइतबार भएको उम्मेदवारी मनोनयन दर्ता गराउने क्रममा प्रदेश सभाभन्दा प्रतिनिधि सभामा उम्मेदवारी दिनेको सङ्ख्या बढी रहेको छ ।
