मुक्तक
समस्त काल खण्डको अखण्ड चेत मर्दछ जहाँ सुरम्य देशको कथा विभक्त सड्र्दछ
हाम्रा बलात्कृत झुप्रा (कविता)
एक आङ कपास र एक पेट भातका निम्ति युद्ध लडिरहनुपरेको अवस्थामा जिन्दगीका सम्पूर्ण मानवीय ऊर्जालाई अमानवीय लिलाम गराएर हाम्रा झुप्राका टाटी र पर्खालहरू
पर्खाइमा बसेका आँखा (कविता)
पर्खाइमा बसेका आँखाहरू प्रगाढ मायाको ध्वनि सुन्न आतुर कानहरू मुटुका ढुकढुकीको प्रतीक्षामा टोलाएका मनहरू न त सुसेलीका भाका बुझ्छन् न त गीत नै गुनगुनाउँछन्
मुक्तक
चालामाला सबै हेरी आफैं खिन्न भएको छु पार्टीनेता नियत हेरी म त भिन्न भएको छु ।
निलो आकाश (कविता)
निलो आकाश पानी झम झम
पहाडी जीवन (कविता)
टलल टलल टल्के स्वच्छ सेता हिमाल ! सरर सरर हावा गर्छ रे अङ्कमाल !! खलखल पसिनाले भिज्न पाउन्न ज्यान । गरम जतिसुकै होस् कत्ति चाहिन्न फ्यान
गीत
रुवाई देश नेपाली युवा नजाऊ विदेश । आमाको पुकार सुनेर आऊ सजाऊ स्वदेश । ।
कवि र कविता
कवि कञ्चन होस् मन मन्थन त्यो कविता खँदिला छुट बन्धन त्यो ।
फूल सदृश कविताहरू (कविता)
म फूलका कुरा उठाउन चाहन्छु कवितामा फूलको प्रसङ्ग
प्रतिबन्धित पात्रहरू (नाटक)
मञ्च पूरै अन्धकार छ । दर्शक कक्षतिर थोरै प्रकाश मधुरो । दर्शकको आगमन प्रारम्भ हुन्छ । आआफ्नो सिटमा बस्दा हरेक दर्शकले सुन्न सक्छन्– मञ्चतिरबाट आएका आवाज मधुरो छ, अस्पष्ट छ । आवाजमा केही पीडा मिसिएको छ । विस्तारै दर्शक कक्ष पनि अँध्यारिन्छ । मञ्च
पर्खाइमा बसेका आँखा (कविता)
पर्खाइमा बसेका आँखाहरू प्रगाढ मायाको ध्वनि सुन्न आतुर कानहरू मुटुका ढुकढुकीको प्रतीक्षामा टोलाएका मनहरू न त सुसेलीका भाका बुझ्छन्
जीवनको उद्दाम वेग (निबन्ध)
वेग हानी उडेको चरो हेर्न लोभिन्छु म । चराको त्यस वेगले हृदयमा चारुताको भाव पैदा गर्छ । शिशिर र वसन्तको सङ्गम कालमा सुसेलो हाल्दै आउने आँधीले आकर्षित गर्छ । आँधीको आवेग हेर्न पनि म औधी लोभिन्छु । निलसागरमा बेगिँदै बटारिँदै उर्लिने सामुद्रिक ज्वारभाटाले मनमा आनन्दको ज्वार पलाउँछ । छाँगाबाट वेग हान्दै झर्ने झरनाले हृदय विमोहित गर्छ । प्रकृतिका हर वेगहरूमा आवेगहरूमा आफ्नै जीवनको उद्याम वेग देख्छु म । यी वेगहरूले मभित्र जीवनको उत्कट आशावाद अभिसञ्चार गर्दछन् । भर्खरै गगनपथबाट बेगिँदै बटारिँदै रौद्र गर्जना ओकल्दै आएको कालो बादलले एक झर पानी झा¥यो । खङ्ग्रङ्ग सुकेको धर्तीबिच जीवनका अङ्कुरण पलाउन थाले । वर्षात् छर्नुअघि वेग हेर्न ल्याएको थियो । हुलका हुल बादलहरू एक अविराम वेगमा पूर्वबाट पश्चिम दौडिरहेथे । धुनियाले पल्लामाथि रुवा फिँजाए झैँ छिनभरिमा आकाशको पल्लाभरि मेघजाल फिँजियो र निमेषभरमै पानीका दाना ओइरिन थाले । प्रकृतिका यिनै वेगले मलाई भित्रबाट छुन्छन् । भित्र
मन्दिर परिसर (कविता)
मन्दिर परिसर भरिभराउ छ भक्तहरूको भीड लाइनमा देखिन्छ
युद्ध र मित्रता (कविता)
जतिसुकै ठुलो किन नहोस् युद्धका लागि– रणभूमि त्यसैको कुनामा कतै होओस्
जीवनको उद्दाम वेग
वेग हानी उडेको चरो हेर्न लोभिन्छु म । चराको त्यस वेगले हृदयमा चारुताको भाव पैदा गर्छ । शिशिर र वसन्तको सङ्गम कालमा सुसेलो हाल्दै आउने आँधीले आकर्षित गर्छ । आँधीको आवेग हेर्न पनि म औधी लोभिन्छु ।
साहित्यमा अर्थहीन सदर र आञ्चलिक
नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्वारा प्रकाशित प्रज्ञा नेपाली बृहत् शब्दकोशअनुसार अञ्चल भन्नाले किनार, तीर कुनै मुलुक वा प्रदेशको एक भाग, क्षेत्र, प्रदेश, घाटी, फेदी, सारी, पछ्यौरा आदिको छेउ वा किनारा, सप्को भन्ने बुझिन्छ । यसो भएपछि आञ्चलिक भन्नाले अञ्चल वा क्षेत्रसँग सम्बन्धित विषय हुने भए । सदरको अर्थ देश वा प्रदेशको केन्द्रीय स्थल, राजधानी, प्रधान, मुख्य, उचित हो । नगर वा मुख्य सहरदेखि बाहिरको ठाउँ जिल्ला, राजधानीभन्दा बाहिरको स्थललाई शब्दकोशले मोफसल भनेको छ । यो नै जनसामान्यको बुझाइ पनि हो तर कानुनका किताबमा जसरी ‘विषय र प्रसङ्गले अर्को अर्थ नलागेमा’ भने झैँ साहित्यमा अञ्चल, आञ्चलिकता, सदर र मोफसललाई शब्दकोशले जसरी नै बुझ्नुपर्छ भन्ने छैन ।
कवितामै सहज र सन्तोष
स्वदेश फर्कदा होस् वा स्वदेशबाट विदेश प्रस्थान गर्दा उहाँको मन चसक्क हुने गर्छ । हवाईजहाजको बाक्लो सिसाबाट देखिने मातृभूमिको रमणीय दृश्यले उहाँको भावुक मनले यही प्रश्न बारम्बार सोधिरहन्छ– यति विशाल स्थानमा पनि मैले सानो जमिन पनि पाउन किन सकिनँ ? २६ वर्षको उमेरमा भारतीय नागरिकसँग बिहे गरिसकेपछि पनि उहाँको उही दुखेसो छ– मान्छेहरूको यो विधि भीडमा मलाई माया गर्ने र बिहेको प्रस्ताव राख्ने पनि कोही किन फेला पार्न सकिनँ यो भूमिमा ?
![चिउरीफूल [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/106274/conversions/Untitled-2-original-thumb.jpg)
चिउरीफूल [कथा]
“त्यो कहालीलाग्दो भिर त काटिएछ नि !” चिउरीका रुखमुनि बसेर आसियाले सुनाइन् । छेउमै बसेका प्रशान्त भन्दै थिए, “त्यो भिर काट्न मात्रै ९ लाख लाग्यो, ज्यानमारा भिर त बिदा भयो अब ।” “गाउँ फेरिएछ, बिजुलीका पोलमा इन्टरनेटका तारहरू पनि तुन्द्रुङ्ग झुन्डिएको देख्न पाइयो, पहिला आफन्तलाई फोन गर्न भण्डारा र लोथर जाँदा त्यही भिरमा लडेर मरिएला भन्ने डर हुन्थ्यो ।” “त्यही त त्यो भिरमा लडेर मर्न बन्द भएर के गर्नु, कहिले
अग्रज महाकवि उदयानन्द अर्याल
गोरखाका शाह वंशीय राजाहरूको राज्य सञ्चालन तथा एकीरणमा अर्याल वंशको ठुलो योगदान रहिआएको छ । गोरखा राज्यका संस्थापक राजा द्रव्य शाहको दरबारका गुरु पं. नारायणदास अर्यालले द्रव्य शाहलाई राजा ब
धुप–आघात
इभान बुनिनको जन्म तत्कालीन सोभियत रुसको भोरोनेजमा २२ अक्टोबर १८७० मा भएको थियो । बुनिन् रुसी साहित्यमा नोबेल पुरस्कार प्राप्त गर्ने पहिलो व्यक्ति हुन् । उनलाई यो पुरस्कार १९३३ मा प्रदान गरियो । उनका कथा र उपन्यासमा रुसी ग्रामीण जीवनको चित्रण गरिएको पाइन्छ । उनको निधन ८ नोभेन्बर १९५३ मा पेरिसमा भयो । द मिलेज (१९१०), द जेन्टलमेन फ्रम सनफ्रान्सिस्को (१९२२) द वेल अफ डेज (१९३३) आदि उनका प्रमुख कृति हुन् । धुप आघातलाई समरसेट ममले एउटा उत्कृष्ट कथा मानेका छन् ।
दक्खिनका गावैँगाउँ
“हस्” मात्र भनिरहेँ मैले । “आज ३१ किलोमिटर गुडिन्छ दाजु ।” “दक्षिणका गाउँ धेरै नाघिन्छ ।” “जङ्गल मासिएर अनेक बजार निकै भेटिन्छन् दाजु ।”
चढ्दै र बोक्दै साइकल पुगियो हेलम्बु
साइकल यात्राको हुटहुटी दस वर्षको हुँदा नै भद्रपुर (झापा), राजविराज, सिक्किम, दार्जिलिङ, कालिम्पोङ, गुवाहाटी, सिलिगुडी, काँकडभित्ता, धुलाबारी, बिर्तामोड, विराटनगर आदि ठाउँहरू घुमेको सम्झना छ । आज लगभग ६० वर्ष हाराहारी उमेरको हुँदा पनि त्यस्तै घुम्न जाने कुरामा मन रमाउँछ तर साइकलमा । जे होस् यो उमेरमा यसरी घुम्ने रहर जागेकोमा अनि जोश र बलले अनि खल्तीले पनि साथ दिएकोमा म आफैँ खुसी हुन्छु । कतिपय मेरो उमेरका मानिस अलिकति हिँड्नुपरे खुइय्य गर्ने, बुढो भइयो अब हिँड्न सकिन्न भनिरहेका भेटिन्छन् । मलाई भने साइकलमा हेलम्बु जाने रहर पो जाग्यो त ! यसअघि साइकलमा नै बाग्लुङ, फाप्लु, हेटौँडा, नुवाकोट र धरान घुमिसकेको हुँदा हेलम्बुलाई अर्को गन्तव्य छान्ने आँट आएको थियो ।
समकालीन नेपाली निबन्ध
नेपाली निबन्धको साढे दुई सय वर्षको परम्परामा साहित्यका अन्य विधा जस्तो आत्मपरक निबन्धको इतिहास भने त्यति लामो रहेको देखिँदैन । त्यसमा पनि आत्मपरक निबन्धमा भने स्रष्टाहरूको उपस्थिति कमै देखिएको छ भने अर्कातर्फ आत्मपरक निबन्ध लेख्नु चुनौतीपूर्ण काम पनि हो । आत्मपरक निबन्ध भनेको आफूले आफैँलाई पढ्नु हो । यसभित्र निजात्म
मेरो बिहे (कथा)
मेरो बिहेको दिन बेलुका ओछ्यानमा एक्लै बसिरहेकी थिएँ । ढोका विस्तारै खोलेर मेरो श्रीमान् कोठामा पसे । ढोकाको चक्कुल विस्तारै लगाए । विस्तारै ओछ्यानमा आए र हात अघि बढाउँदै भने “म तिम्रो गाला छुन सक्छु” । मैले उनको हात समातेँ र मेरा गालासम्म पु¥याएँ । उनले मेरो गाला छामे र मलाई सोधे तिमी कस्ती छौ ? मैले उत्तर दिएँ “म एकदमै राम्री छु” । तर म राम्री छैन । मैले उनलाई ढाँटेँ । विवाह अघि हामीले एकअर्कासँग नभेटीकनै बिहे भयो । मेरो भट्ने इच्छा नै भएन र सायद उनको पनि । भनिन्छ श्रीमान् श्रीमतीमा केही कुरा पनि ढाँट्नु हुँदैन । सबै कुरा खुलस्त भयो भने दाम्पत्य जीवन सहजसँग बित्छ । जब शङ्काको सानो ठाउँ रह्यो भने त्यसले भित्रभित्रै जङ्गलमा डडेलो लागे जस्तो सानो झिल्को
चोखो प्रेम (निबन्ध)
‘प्रेम अमर रहेछ । प्रेम दुबोजस्तो हुँदोरहेछ । प्रेम चन्द्रमा जस्तो रहेछ र रहेछ प्रेम समुद्र जस्तो । प्रेमले यो उमेर, त्यो उमेर पनि भन्दो रहेनछ । प्रेम अमूल्य रहेछ रे, अमृत रहेछ प्रेम । प्रेमको कुनै नियम हुँदोरहेनछ र प्रेमको कुनै साँध, सिमाना पनि हुँदोरहेनछ । लाग्छ प्रेम नगरिएको जीवन बाँच्नका लागि केवल बाँच्नका लागि सङ्घर्ष गरिरहेको मेसिन ज
