ढोरपाटन (बागलुङ), वैशाख ६ गते । बागलुङ जिल्लाको बागलुङ नगरपालिका–४ कुँडुले फेँदीमा शालीग्राम सङ्ग्रहालयमा सङ्कलन गरिएका शालीग्रामहरु । सङ्ग्रहालयमा सवा लाख शालीग्राम संग्रहित छन् ।
शालिग्राम शिला हिन्दू धर्ममा अत्यन्तै पवित्र र पूजनीय पत्थर मानिन्छ, जुन विशेषगरी भगवान विष्णुको प्रतीकको रूपमा पूजिन्छ। यी शिलाहरू नेपालस्थित कालीगण्डकी नदीको किनार वा नदीको तलबाट पाइन्छन् । विशेष गरी मुक्तिनाथ र दामोदर कुण्ड क्षेत्रहरूमा ।
यी शिलाहरू प्रायः गोलाकार, कालो वा गाढा खैरो रंगका हुन्छन् र तिनीहरूमा प्राकृतिक रूपमा चक्र (चक्रधारी विष्णुको प्रतीक) जस्ता चिन्हहरू देखिन्छन् ।
शालिग्राम शिलालाई भगवान विष्णुको साक्षात रूप मानिन्छ। पद्मपुराण अनुसार, शालिग्राम शिलाको स्पर्शमात्रले पनि करोडौं जन्मका पापहरू नष्ट हुने विश्वास गरिन्छ। यदि यसको विधिपूर्वक पूजा गरियो भने, मोक्ष प्राप्ति सम्भव हुन्छ ।
शालिग्राम शिलाको पूजा तुलसी पात, जल, दूध, चन्दन, फूल, धूप र दीप प्रज्वलन गरेर गरिन्छ। विशेष रूपमा, दक्षिणावर्ती शंखबाट जल अर्पण गरिन्छ। शालिग्राम शिलाको पूजा घरमै गर्न सकिन्छ र यसमा प्राण–प्रतिष्ठा आवश्यक पर्दैन ।
शालिग्रामका प्रकार
शालिग्राम शिलाका विभिन्न प्रकारहरू छन्, जुन भगवान विष्णुका विभिन्न अवतारहरूलाई प्रतिनिधित्व गर्छन्। उदाहरणस्वरूप, चक्रधारी विष्णु शालिग्राम, दामोदर शालिग्राम आदि। प्रत्येक प्रकारको शिलाको आफ्नै धार्मिक महत्त्व छ ।
नेपालको कालीगण्डकी नदी क्षेत्र शालिग्राम शिलाको प्रमुख स्रोत हो। हालै, अयोध्यामा राम मन्दिरको निर्माणका लागि नेपालबाट शालिग्राम शिला लगिएको थियो, जसबाट भगवान राम र सीताको मूर्ति बनाइएको छ ।
