छरियो मार्सीको बिउ

नेत्र शाही 

जुम्ला, चैत २२ गते । जुम्लाको प्रमुख बालीका रूपमा रहेको मार्सी धानको बिउ छरिएको छ । मार्सी धान खेतमा छर्ने तालिका अनुसार चैत २० गते बिउ छरिएको हो । जुम्ली मार्सी धानको तालिका अनुसार चैत १२ गते बिउ भिजाउने, १६ गते भिजेको बिउ उतारेर घाममा सुकाउने र २० गते ब्याडमा बिउ छर्ने तालिका अनुसार बिउ छरिएको हो । सोही तालिका अनुसार किसानले बिउ छरेका छन् । 

गुठीचौर गाउँपालिका–५ निवासी किसान जगत भण्डारीले मार्सी धानको बेर्ना राखिएको बताउनुभयो । उहाँले इतिहासदेखि चलिआएको तालिका अनुसार मार्सी धान तालिका अनुसार २० गते खेतमा बिउ छरिएको जनाउनुभयो । 

विश्वको सबैभन्दा उच्च स्थानमा फल्ने मार्सी धान जुम्लामा महत्वपूर्ण खेतीका रूपमा लिइन्छ । भण्डारी जस्तै जुम्ली किसानले चैत २० गते मार्सी धानको बिउ आआफ्नो बेर्नामा छरेर राखेका छन् । किसानले चैत १६ गते सिरौँला कुटेर खाने चलनसमेत रहेको छ । 

जिल्ला कृषि विकास कार्यालयका अनुसार मार्सी धानको खेती विस्तारको क्रम जारी छ । कार्यालय प्रमुख रामभक्त अधिकारीका अनुसार २० गते धानको बेर्नामा बिउ छर्नुका साथै बिसुवा पर्व मनाएका छन् । उहाँका अनुसार दुई हजार ८९० हेक्टर धान खेती रहेकामा २० प्रतिशत रैथाने काली मार्सी धान उत्पादन भइरहेको छ । उहाँका अनुसार मार्सी धानमा ब्लास्टर रोगले हैरान बनाएको समयमा कृषि अनुसन्धान (केन्द्र) विजयनगर नार्कले काली मार्सीको अनुसन्धानसमेत गरेको छ । कार्यालय प्रमुख अधिकारीका अनुसार नार्कले परीक्षण गरेर निकालेको धानको बिउ जिल्लाका चार स्थानमा समूह सहकारीमा बेर्ना राख्नका लागि सुरु गरिएको छ । 

पहिलो पटक मार्सी धान १३ औँ शताब्दीमा जुम्ला तातोपानीको लाक्षु जिउलामा रोपिएको इतिहास पाइन्छ । जुम्ला सदरमुकाम रहेको स्थानमा ठुलो ताल थियो । मानसरोवर हिँडेका चन्दननाथ बाबाले तातोपानीको लाक्षु जिउलामा धान रोपेको इतिहास रहेको छ । 

किसानले तातोपानीमा ‘लक्षालकृति पैकला’ नामक युवा थिए, उनै युवालाई तालिम दिएपछि तातोपानीको गुरुफोक्टोमा मार्सी धान रोपिएको थियो । अत्यन्तै पोसिलो खानाका रूपमा मानिने काली मार्सी धानको अहिले उत्पादनसँगै बजार पनि वृद्धि भइरहेको छ । जुम्लाका सबै जसो होटेलमा अहिले मार्सी धानको खाना ब्रान्डका रूपमा स्थापित भइरहेको छ । 

त्यस्तै काठमाडौँ, पोखरा, विराटनगर, सुर्खेतलगायत देशका ठुला सहरका होटेलमा मार्सी चामलको खाना ब्रान्ड भइरहेको छ । मार्सी धान जेठको पहिलो साताबाट रोप्ने, असार, साउनमा गोड्ने र कात्तिकमा भित्र्याउने चलन पनि रहेको छ ।