सिराज खान
नेपालगन्ज, असोज २७ गते । बाँके र बर्दियाका थारु बाहुल्य गाउँबस्तीमा दसैँको बेला नाचिने ‘सखिया नाच’ को रमझम जारी रहेको छ । दसैँ सुरु हुनुभन्दा पहिले सुरु भएर दसैँ सकिएको केही दिन पछिसम्म पनि नाचिने सो नाचले अहिले दुवै जिल्लाका थारु गाउँबस्तीमा विशेष रौनक छाएको छ ।
दसैँको टीकाको दिनसम्म केटाकेटी मिली गरिने उक्त नाचमा दुष्टात्माको भवितव्यबाट बचाउन एक जना गुरुबाको व्यवस्था गरिएको हुन्छ । गाउँका बरघर र भद्र भलादमी यसका संरक्षक हुन्छन् ।
सखिया नाचिने थारु गाउँमा दसैँ सुरु भएसँगै निकै रौनक हुने गरेको जनाउँदै बाँके बैजापुरका थारु अगुवा विक्रम थारुले दिनभरिको काम भ्याइसकेपछि साँझपख नाचिने यो नाच दसैँको दिन दिनभरि नाच्ने गरिएको बताउनुभयो ।
अगुवा थारुका अनुसार यो नाचमा युवती नाच्ने र युवाले मादल बजाउने गर्छन् । जति धेरै मादल बजे त्यति रौनकता आउँछ । यो नाचका लागि कम्तीमा चार पाँच जना मादल बजाउने युवा हुन्छन् । १५ देखि २० जना सखिया नाच्ने युवतीले सेतो रङ्गको फरिया र रातो रङ्गको चोलिया रातो रङको रिबन लगाउने गर्छन् ।
सखिया नाचमा विशेषतः थारु समुदायको डेमनडौरा, घोटैली, जगनथ्वा, पसिया, कटकटुवा, जिन्गुनी, मदुवा, शिव पार्वती, पाण्डव र कृष्ण लगायत देवी देउतालाई गीतको माध्यमले प्रार्थना गरी शान्ति एवम् रक्षाको माग गर्ने चलन रहिआएको बाँके बनकटुवाका अर्का थारु अगुवा दीपेन्द्र चौधरीले बताउनुभयो ।
उहाँका अनुसार युवाले सेतो रङ्गको धोती र रुचिअनुसारको कमिज लगाएर मादल भिरेका हुन्छन् । सखिया नाचमा विशेषतः युवायुवती र विवाहित सबै उमेर समूहका महिला र पुरुषले नाच्ने गर्छन् । नाचका लागि महिला समूहमा चारजना र पुरुषमा दुई जनालाई जिम्मेवारी दिइन्छ ।
महिलामा एकजना मोहरनिया, एकजना पचगिनिया र दुईजना जेठगोहिया रहेका हुन्छन् । मोहरनियाले गीतको अग्रभागबाट सुरु गर्छ भने पचगिनियाले पश्चय भागको गीत गाउने र जेठ गोहियाले साथ दिने काम गर्दछन् । त्यस्तै, मादल बजाउने अगुवा, पच्छुवा मदरियाले त्रासन मार्ने काम गर्दछन् । सखिया नाचमा ५२ खोट मादलको तालसँगै तीन खण्डमा नाच्ने परम्परा छ ।
थारु पहिरनमा सजिएर नाच्ने गरेका युवतीहरुले फेफी, बुलकी, मगौरी, झुम्का, बिजुलीवाला, कनसेहरी, अैरम, मङ्गौरी, तरिया, पछेला, गटैया, ततैया, कारा, घुङना, कुकरलगौतीजस्ता थारु संस्कृति झल्किने गहना र गोन्या, चोल्या, फरियाजस्ता पहिरन तथा सात रङले सजिएको मञ्जीरा लगाएर नाच्ने गरेको टिटिहिरियाकी मिना चौधरी बताउनुहुन्छ । सखिया नाच नभए गाउँमा चाडपर्व आएको महसुस नहुने उहाँको भनाइ छ ।
गाउँका सबै साथीसङ्गी मिलेर नाचिने भएकाले यो नाचको नाम सखीया रहेको बाँके नौबस्ताका थारु अगुवा शङ्कर थारुको भनाइ छ । सखिया नाचले थारु गाउँको एकताको भावना प्रकट हुने गरेको उहाँ बताउनुहुन्छ ।
