एक वर्षमा सवारी दुर्घटनामा ११५ जनाको मृत्यु
चितवनमा एक वर्षको अवधिमा सवारी दुर्घटनामा परी एक सय १५ जनाको मृत्यु भएको छ । विसं २०८० साउनदेखि २०८१ असारसम्म उक्त मानवीय क्षति भएको हो । जिल्लाका भित्री सडकमा भन्दा राजमार्गमा भएका दुर्घटनामा परी बढी मानवीय क्षति भएको हो ।
सामाजिक न्याय भन्नाले के बुझिन्छ ?
१. सामाजिक न्याय भन्नाले के बुझिन्छ ? सामाजिक न्यायका सम्बन्धमा प्रचलित दृष्टिकोणहरू चर्चा गर्नुहोस् । समाजका सबै वर्ग, क्षेत्र र समुदायका मानिसले राज्यमा उपलब्ध स्रोतसाधन, अधिकार, अवसर र लाभको बाँडफाँट तथा सोको उपभोगमा न्याय अनुभूति गरेको अवस्था नै सामाजिक न्याय हो । यस अवधारणाले समाजका हरेक क्षेत्रमा न्यायपूर्ण अवस्था सिर्जना गर्ने कुरामा जोड दिन्छ । समानबिच समान व्यवहार र असमानबिच असमान व्यवहार गरी समाजका सबै वर्ग, क्षेत्र र समुदायको समविकास र समउत्थानमा जोड दिन्छ । समाजका प्रत्येक सदस्यबिच समान व्यवहार, सद्भाव, सम्मान र मर्यादा कायम गरी न्यायपूर्ण समाजको निर्माण गर्न सामाजिक न्यायको महìव रहन्छ । सामाजिक न्यायका प्रचलित दृष्टिकोणहरू ःक) समानतामा आधारित न्याय÷वितरणात्मक न्यायः राज्यमा उपलब्ध स्रोतसाधन, अधिकार, अवसर र लाभको समान रूपमा वितरण गरी प्रत्येक सदस्यलाई आफू विभेदमा नपरेको अनुभूति दिलाउनु नै वितरणात्मक न्याय हो ।ख) समतामा आधारित न्याय÷पुनः वितरणात्मक न्याय ः असमान अवस्थामा रहेकाबिच असमान व्यवहार गरी स्रोतसाधन, अधिकार, अवसर र लाभमा पहुँच दिलाउँदै न्यायको अनुभूति गराउनु नै पुनः वितरणात्मक न्याय हो । प्रगतिशील कर, नगद हस्तान्तरण, कर छुट तथा सहुलियत जस्ता माध्यमबाट पुनः वितरणात्मक न्याय प्रदान गर्न सकिन्छ ।ग) उपचारात्मक न्याय ः कुनै व्यक्ति वा समूहबाट भएको गल्ती वा हानि बापतपीडित पक्षलाई क्षतिपूर्ति भराई न्याय दिलाउने अवधारणा उपचारात्मक न्याय हो । विगत लामो समयदेखि विभेद र उत्पीडनमा परेको समुदायका लागि वर्तमानमा क्षतिपूर्ति स्वरूप आरक्षण वा विशेष अवसर प्रदान गर्दा उपचारात्मक न्याय हासिल हुन सक्छ ।घ) संरक्षणात्मक न्याय ः अशक्त, असहाय, सीमान्तकृत, लोपोन्मुख वा पिछडिएको वर्ग, क्षेत्र र समुदायका लागि विशेष संरक्षणका नीति तथा कार्यव्रmमबाट उत्थान र मूलप्रवाहीकरण गरी न्याय प्रदान गर्ने अवधारणा संरक्षणात्मक न्याय हो । लक्षित वर्ग केन्द्रित कार्यव्रmम, आरक्षण, सकारात्मक विभेद नीति जस्ता उपायबाट संरक्षणात्मक न्याय प्रदान गर्न सकिन्छ ।ङ) पुनस्थार्पित न्याय ः विकृत शासकीय अभ्यास, विभेदकारी सामाजिक संरचना, द्वन्द, हिंसा, प्राकृतिक प्रकोपलगायतका कारणबाट अन्यायमा परेका वर्ग, क्षेत्र र समुदायलाई विशेष नीति तथा कार्यव्रmमबाट समाजमा पुनस्र्थापना गरी न्याय प्रदान गर्ने अवधारणा नै पुनस्र्थापित न्याय हो । सामाजिक विकृति र कुप्रथाको अन्त्य गरी सबैलाई न्याय प्रदान गर्ने कार्य पुनस्थार्पित न्यायको उदाहरण हो । कमैया मुक्त, दास प्रथा अन्त्य, हलिया मुक्ति तथा सम्बद्ध समुदायको पुनस्र्थापनाका लागि कार्यव्रmम लागु गरेर ती समुदायलाई न्याय प्रदान गर्न सकिन्छ । – अन्त्यमा, नेपाली समाजमा विद्यमान वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय, भाषिक, धार्मिक, लैङ्गिकलगायतका विभेद र सबै प्रकारका जातीय छुवाछुतको अन्त्य गरेर मात्र सामाजिक न्याय हासिल गर्ने दिशामा अगाडि बढ्न सकिन्छ । यसका लागि सरकार, संसद्, न्यायालय, संवैधानिक निकाय, निजी क्षेत्र, दातृ निकाय, नागरिक समाजलगायत समाज रूपान्तरणमा व्रिmयाशील सबै पात्रको सकारात्मक पहलकदमी आवश्यक पर्छ ।२. नेपाल सरकारको बजेट कार्यान्वयन सम्बन्धमा प्रचलित कानुनमा रहेको व्यवस्था जानकारी गराउँदै बजेट कार्यान्वयनका सन्दर्भमा कार्यसम्पादन करारलाई कानुनी रूपमा के कसरी व्यवस्थित गरिएको छ ? प्रचलित आर्थिक कार्यविधि तथा वित्तीय उत्तरदायित्व ऐन तथा नियमावलीका आधारमा प्रस्ट पार्नुहोस् । बजेटले लिएका उद्देश्यहरू हासिल गर्न स्रोतसाधन परिचालन गर्ने र वार्षिक योजना तथा कार्यव्रmम कार्यान्वयन गर्ने प्रव्रिmया नै बजेट कार्यान्वयन हो । व्यापक अर्थमा बजेट कार्यान्वयन भन्नाले प्रक्षेपण गरिएबमोजिम आय सङ्कलन, आन्तरिक तथा बाह्य ऋण परिचालन र अपेक्षा गरे अनुसार खर्च गर्ने कार्यलाई जनाउँछ । तथापि बजेट कार्यान्वयनलाई बजेट खर्चको प्रगतिसँग जोडेर बुझ्ने गरिएको पाइन्छ । बजेट कार्यान्वयका सम्बन्धमा आर्थिक कार्यविधि तथा वित्तीय उत्तरदायित्व ऐन तथा नियमावलीले देहायबमोजिम निर्देशित गरेको पाइन्छ । बजेट कार्यान्वयनसम्बन्धी कानुनी व्यवस्था ः– आफ्नो कार्यालय तथा मातहतको कार्यालयका लागि स्वीकृत बजेट लक्ष्य अनुरूप खर्च नभएमा त्यसको जिम्मेवारी लेखा उत्तरदायी अधिकृतको हुने,– स्वीकृत बजेट तथा कार्यव्रmमको अधीनमा रही बजेट कार्यान्वयन गर्ने कर्तव्य र जिम्मेवारी सम्बन्धित लेखा उत्तरदायी अधिकृत र माहतहका जिम्मेवार व्यक्तिको हुने,– सम्बन्धित कार्यालयको नाममा विनियोजन भएको रकम प्रचलित कानुनबमोजिम निकासा प्राप्त गर्ने, लेखा राख्ने, प्रतिवेदन गर्ने, लेखापरीक्षण गर्ने, बेरुजु फस्र्योट गर्ने गराउने जिम्मेवारी सम्बन्धित कार्यालय प्रमुखको हुने,– लेखा उत्तरदायी अधिकृत र मातहतका जिम्मेवार व्यक्तिले अर्थ मन्त्रालय वा तालुक कार्यालयको निर्देशनबमोजिम बजेट कार्यान्वयन कार्ययोजना तयार गरी कार्यान्वयन गर्नु गराउनुपर्ने,– बजेट कार्यान्वयन कार्ययोजनामा वार्षिक खरिद योजना, मासिक नगद प्रवाह विवरण, उपलब्धि मापन सूचक र कार्यान्वयनको समयतालिका समेत समावेश गर्नुपर्ने,– बजेट कार्यान्वयनका लागि विभागीय प्रमुख वा जिम्मेवार व्यक्तिले सचिवसँग र कार्यालय प्रमुख वा जिम्मेवार व्यक्तिले विभागीय प्रमुखसँग प्रतिफल सूचकसहितको कार्यसम्पादन करार गर्नुपर्ने,– कार्यसम्पादनमा उत्कृष्ट नतिजा हासिल गर्ने पदाधिकारी वा जिम्मेवार व्यक्तिलाई पुरस्कृत गर्न सकिने । बजेट कार्यान्वयनमा कार्यसम्पादन करारसम्बन्धी व्यवस्था ः क) आर्थिक कार्यविधि तथा वित्तीय उत्तरदायित्व ऐन, २०७६ ले बजेट तथा कार्यव्रmम कार्यान्वयनका लागि विभागीय प्रमुख वा जिम्मेवार व्यक्तिले सचिवसँग र कार्यालय प्रमुख वा जिम्मेवार व्यक्तिले विभागीय प्रमुखसँग आवश्यक प्रतिफल सूचकसहित कार्यसम्पादन करार गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।ख) आर्थिक कार्यविधि तथा वित्तीय उत्तरदायित्व नियमावली, २०७७ ले उल्लेख गरे अनुसार कार्यसम्पादन करारमा खुलाउनुपर्ने विषय, पुरस्कृत गर्ने मापदण्ड र मूल्याङ्कन ढाँचा यस प्रकार छन् ः– कार्यालयको उद्देश्य,– उद्देश्य प्राप्तिका लागि सम्पादन गर्नुपर्ने कार्य तथा कार्यालयबाट प्रदान गरिने सेवा,– स्वीकृत बजेट तथा कार्यव्रmम र सो अनुसार गरिने व्रिmयाकलाप,– हासिल गर्नुपर्ने उपलब्धि, प्रत्येक उपलब्धिको अङ्कभार र उपलब्धि अनुसारको प्राप्त अङ्क,– कार्यसम्पादनको समय सीमा निर्धारण,– सम्पादिक कामको गुणस्तर तथा अनुगमन सूचक,– कार्यसम्पादन प्रतिवेदन,– कार्यसम्पादन करारबमोजिमको बजेट कार्यान्वयन कार्ययोजना निर्माण र कार्यान्वयन,– कार्यसम्पादन करार कार्यान्वयन अवस्था मूल्याङ्कनको ढाँचा निर्माण गरिने जसमा ८० प्रतिशत वा सोभन्दा माथि अङ्क हासिल गर्नेलाई उत्कृष्ट, ६५ प्रतिशत वा सोभन्दा बढी ८० प्रतिशतभन्दा कम अङ्क प्राप्त गर्नेलाई सन्तोषजनक, ५० प्रतिशत वा सोभन्दा बढी ६५ प्रतिशतभन्दा कम अङ्क प्राप्त गर्नेलाई सामान्य र ५० प्रतिशतभन्दा कम अङ्क प्राप्त गर्नेलाई कमजोर कार्यसम्पादन गरेको मानी मूल्याङ्कन हुने, – उत्कृष्ट कार्यसम्पादन गर्ने कार्यालय प्रमुख तथा निज मातहतका कर्मचारीलाई एकमुष्ट वार्षिक पच्चिस हजारसम्मको रकम पुरस्कार स्वरूप उपलब्ध गराउने,– मनासिब कारण बेगर ५० प्रतिशतभन्दा कम अङ्क प्राप्त गर्ने कार्यालय वा आयोजना प्रमुखलाई कार्यसम्पादन करारको सर्तबमोजिम विभागीय कारबाही गर्न सकिने । – अन्त्यमा, बजेट कार्यान्वयनलाई नतिजामूलक बनाउन तथा कार्यान्वयनमा संलग्न पदाधिकारीको जवाफदेहिता र जिम्मेवारी सुनिश्चित गर्न कार्यसम्पादन करारको महìव उच्च छ । कार्यसम्पादन करारलाई प्रभावकारी बनाएर समयमै बजेट कार्यान्वयन एवं पुँजीगत खर्च गरी अर्थतन्त्रलाई गतिशील बनाउनु आजको आवश्यकता हो । ३. स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ बमोजिम गाउँपालिका र नगरपालिकामा रहेका वडाहरूको सिमाना हेरफेर कसले गर्न सक्छ ? सिमाना हेरफेर गर्दा अवलम्बन गर्नुपर्ने आधारहरू के के हुन् ? उल्लेख गर्नुहोस् । वडाहरू गाउँपालिका र नगरपालिका मातहत रहेका प्रशासनिक एकाइ हुन् । यी एकाइहरू मूलतः सेवा प्रवाहका लागि गठन गरिएका हुन् । राज्य पुनर्संरचनाको व्रmममा साबिकका गाउँ विकास समिति र नगरपालिका आपसमा मिलाई गाउँपालिका र नगरपालिका कायम गरिएको र अधिकांश स्थानमा साबिकका गाउँ विकास समितिलाई नै सिङ्गो वडाको रूपमा कायम गरिएको पाइन्छ । स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन, २०७४ अनुसार गाउँपालिका र नगरपालिका अन्तर्गत रहने वडाको सङ्ख्या र सिमाना हेरफेर गर्न सकिन्छ । वडाको सिमाना हेरफेरसम्बन्धी व्यवस्थाहरू यस प्रकार छन् ः– नेपाल सरकारले आवश्यकता अनुसार वडाको सिमाना हेरफेर गर्न सक्ने,– सिमाना हेरफेर गर्न आवश्यक भएमा गाउँ तथा नगर सभाको तत्काल कायम रहेको सदस्य सङ्ख्याको दुई तिहाई बहुमतबाट पारित गरी प्रदेश सरकारमार्फत नेपाल सरकारमा पठाउनुपर्ने,– प्रस्ताव प्राप्त भएको छ महिनाभित्रमा नेपाल सरकारले वडा सिमाना हेरफेरको काम गर्नु पर्छ,– वडा सिमाना हेरफेर गर्दा गाउँपालिका र नगरपालिकाको निर्वाचन हुनुभन्दा कम्तीमा एक वर्षअगावै गरी सक्नु पर्छ,– नेपाल सरकारले गाउँपालिका वा नगरपालिकाको कुनै वडालाई सिमाना जोडिएको अर्को गाउँपालिका वा नगरपालिकामा समावेश गर्न सक्छ,– एक पालिकाबाट छिमेकी पालिकामा वडा समावेश गर्दा त्यस्तो वडा रहेको र समावेश हुन लागेको पालिकाको सभाको तत्काल कायम रहेको सदस्य सङ्ख्याको दुई तिहाई बहुमतबाट प्रस्ताव पारित गरी प्रदेश सरकारमार्फत नेपाल सरकारमा पठाउनु पर्छ । सिमाना हेरफेरका आधारहरू ः– वडाको केन्द्र निर्धारण गर्दा तथा वडाको सङ्ख्या र सिमाना हेरफेर गर्दा देहायका आधार लिनु पर्छ । – जनसङ्ख्या तथा जनसङ्ख्या वितरणको अवस्था,– भौगोलिक निरन्तरता, अनुकूलता तथा विशिष्टता,– भाषिक, सांस्कृतिक तथा सामाजिक विशिष्टता,– सेवा सुविधा वितरणको अवस्था र सुगमता,– विद्यमान भौतिक पूर्वाधार । – यसरी, सम्बन्धित गाउँपालिका वा नगरपालिकाको दुई तिहाइ बहुमतबाट पारित प्रस्ताव सम्बन्धित प्रदेशमार्फत नेपाल सरकारमा पेस भएपश्चात् नेपाल सरकारले वडाको सिमाना हेरफेर गर्न आवश्यक निर्णय लिन सक्छ ।४. नेपालको सङ्घीय व्यवस्थामा तीन तहबिचको समन्वय र अन्तरसम्बन्ध कायम गर्न राष्ट्रिय समन्वय परिषद्को भूमिका उल्लेख गर्नुहोस् । तहगत सरकारबिच भिन्न भिन्न जिम्मेवारी बाँडफाँट गरी एउटै भूगोल र जनसङ्ख्यालाई शासन गर्ने व्यवस्था सङ्घीय व्यवस्था हो । नेपालको संविधानले तहगत सरकारबिच अन्तरसम्बन्ध कायम गरी सङ्घीयताको उद्देश्य हासिल गर्न सहकारिता, सहअस्तित्व र समन्वयमा आधारित सङ्घीय व्यवस्थाको परिकल्पना गरेको छ । तहगत सरकारबिच समन्वय गर्न सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तह (समन्वय तथा अन्तरसम्बन्ध) ऐन, २०७७ मा राष्ट्रिय समन्वय परिषद् नामको एक उच्चस्तरीय परिषद्को व्यवस्था गरिएको छ । यस परिषद्ले तहगत सरकारका नीति, कानुन, योजना तथा सेवा प्रवाहका सम्बन्धमा अन्तरसम्बन्ध कायम गर्न निर्वाह गर्न सक्ने भूमिका देहाय अनुसार रहेको छ ।– साझा अधिकारका विषयमा कानुन तथा नीति तर्जुमाका लागि सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहबिच समन्वय गर्ने, – प्रदेश तथा स्थानीयस्तरमा कार्यान्वयन हुने राष्ट्रिय हित तथा स्वार्थसँग जोडिएका विषयमा समन्वय गर्ने,– राष्ट्रिय योजना, नीति तथा कानुनहरूको प्रदेश तथा स्थानीय तहमा कार्यान्वयनका सम्बन्धमा रहेका जटिलता समाधान गर्न समन्वय गर्ने,– अन्तरप्रदेश तथा स्थानीय तहलाई प्रभाव पार्ने कानुन, नीति तथा रणनीतिको तर्जुमा सम्बन्धमा समन्वय गर्ने,– अन्तरप्रदेशस्तरमा सञ्चालित विकासका ठुला आयोजनाको कार्यान्वयनको सम्बन्धमा समन्वय गर्ने,– सङ्घीयता कार्यान्वयनका सम्बन्धमा सङ्घ, प्रदेश र स्थानीय तहबाट बनेका नीति, कानुन तथा योजनाको समीक्षा तथा विश्लेषण गर्ने, गराउने,– सेवा प्रवाहको विषयमा सामञ्जस्यता कायम गर्न आवश्यक कार्य गर्ने, – कानुन निर्माण तथा कार्यान्वयनको विषयमा नेपाल सरकार, प्रदेश सरकार तथा स्थानीय सरकारलाई सुझाव दिने, – उच्चस्तरको छलफलका लागि पेस भएका विषयमा आवश्यकता अनुसार छलफल र समन्वय गर्ने,– सङ्घीय व्यवस्थाको सफलताका लागि तहगत सरकारबिचको अन्तरसम्बन्ध सुमधुर हुन आवश्यक छ । यसका लागि राष्ट्रिय समन्वय परिषद् जस्ता समन्वयकारी निकायको सव्रिmयताको आवश्यकता महसुस गरिएको छ ।५. मध्यमकालीन खर्च संरचना भनेको के हो ? स्थानीय तहको मध्यमकालीन खर्च संरचना निर्माणका चरणहरू उल्लेख गर्नुहोस् । सीमित स्रोतसाधनलाई प्राथमिकता प्राप्त क्षेत्रमा विनियोजन गरी वाञ्छित नतिजा हासिल गर्ने उद्देश्यसहित प्रयोगमा ल्याइएको सार्वजनिक वित्त व्यवस्थापनको औजार नै मध्यमकालीन खर्च संरचना हो । यसमा मध्यमकालीन वित्त खाका, खर्च खाका, र नतिजा खाका समावेश गरिन्छ । यसले आवधिक योजनाका लक्ष्यहरू प्राप्त गर्न उपलब्ध स्रोतसाधनलाई दक्षतापूर्वक विनियोजन गर्ने आधार तयार गर्दै योजनाका लक्ष्य प्राप्त गर्ने दिशामा वार्षिक बजेट तथा कार्यव्रmमलाई निर्देशित गर्छ । स्थानीय तहको मध्यमकालीन खर्च संरचना तर्जुमाका प्रव्रिmयागत चरणहरू ः– चालु आवधिक योजना र वार्षिक विकास कार्यव्रmमको समीक्षा,– त्रिवर्षीय खर्चको प्रक्षेपणसहित बजेट आकार र स्रोत आकलन,– बजेट सीमा निर्धारण तथा बाँडफाँट,– बजेट सीमा र मार्गदर्शन स्वीकृति तथा सम्प्रेषण,– विषय क्षेत्रगत मध्यमकालीन खर्च संरचनाको प्रारम्भिक मसौदा तयारी,– विषयगत योजना तर्जुमा समितिहरूमा मध्यमकालीन खर्च संरचनाको मसौदा माथि छलफल,– मध्यमकालीन खर्च संरचनाको अन्तिम मसौदा तयारी,– मध्यमकालीन खर्च संरचनाको स्वीकृति ।– यसरी माथि उल्लेखित प्रव्रिmया अवलम्बन गरी मध्यमकालीन खर्च संरचना तयार गरिन्छ । सालबसाली रूपमा तयार गरिने यस दस्ताबेजलाई वार्षिक बजेटसँगै सभाबाट स्वीकृत गरेपश्चात् वैधानिकता प्राप्त गर्छ ।प्रस्तुतकर्ता : अर्जुन शर्मा
लोक सेवा विशेष वस्तुगत प्रश्नोत्तर
१. नेकपा एमालेका अध्यक्ष एवं प्रतिनिधि सभा सदस्य केपी शर्मा ओली चौँथो पटक प्रधानमन्त्री पदमा कहिले नियुक्त हुनुभएको हो ? विसं २०८१ असार ३०– राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलद्वारा नेपालको संविधानको धारा ७६ को उपधारा २ बमोजिम अध्यक्ष ओलीलाई प्रधानमन्त्री पदमा नियुक्त गरिएको हो । – राष्ट्रपति पौडेलले सङ्घीय संसद्बाट विश्वासको मत नपाएपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड पदमुक्त हुनुभएको पत्र असार २८ मा राष्ट्रपति कार्यालयमा प्राप्त भएपश्चात् उहाँले संविधानको धारा ७६ को उपधारा (२) बमोजिम दुई वा दुईभन्दा बढी दलको समर्थनमा प्रधानमन्त्री पदमा नियुक्तिका लागि दाबी पेस गर्न आह्वान गर्नुभएको थियो । – प्रतिनिधि सभाको पहिलो दल नेपाली कांग्रेसको समर्थनमा सरकारको नेतृत्व गर्ने अवसर प्राप्त गर्नुभएका एमाले अध्यक्ष ओली कांग्रेस र एमालेबिच असार १७ गते भएको सहमति अनुसार चौँथो कार्यकालका लागि प्रधानमन्त्री पदमा नियुक्त हुनुभएको हो । – उहाँले २०८१ असार ३१ मा प्रधानमन्त्री पदको पद तथा गोपनीयताको शपथ लिनुभएको हो ।२. धनकुटा र ओखलढुङ्गा जिल्ला पूर्ण खोप सुनिश्चितता तथा दिगोपना जिल्ला घोषित कहिले भएका हुन् ? विसं २०८१ असार २५३. द मिसेस नेसनल २०२४ को उपाधि कसले जितिन् ? सुजाता सुब्बा (इलाम)– उनले प्रतियोगितामा वेस्ट फिगरको उपाधि पनि चुमेकी छन् । – प्रतियोगितामा मञ्जु आचार्य मस्ट इनरजेटिकसहित फस्ट रनर्सअप तथा मञ्जिल रञ्जितकार मस्ट पपुलर र मस्ट इन्टेलिजेन्ट उपाधिसहित सेकेन्ड रनर्सअप घोषित भएका छन् । ४. नेपालमा कृषि तथा पशु बिमाको सुरुवात कहिलेदेखि भएको हो ? विसं २०६९ माघ५. सम्राट अशोकले निर्माण गरेको लुम्बिनीको अशोक स्तम्भ कसले पत्ता लगाएका हुन् ? डा. फुहरर ६. लामिन यमाल (स्पेन) कुन खेलसँग सम्बन्धित छन् ? फुटबल७. भ्रष्टाचार निवारणका सम्बन्धमा प्रधानमन्त्री जङ्गबहादुर राणाको पालामा स्थापित अड्डाको नाम के हो ? धर्म कचहरी ८. नेपालमा धामी झाव्रmीले गजाले हिर्काएर बजाउने बाजालाई के भनिन्छ ? ढ्याङ्ग्रो ९. संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले महाकवि देवकोटा पुरस्कार–२०८० कसलाई प्रदान ग¥यो ? श्रीहरि फुयाँल (कविता), रोशन थापा ‘नीरव’ (निबन्ध), अविनाश श्रेष्ठ (गद्याख्यान÷नाटक), प्रमोद प्रधान (बालसाहित्य÷लोकसाहित्य) र गोविन्दराज विनोदी (भाषा साहित्य)– गोपालप्रसाद रिमाल राष्ट्रिय पुरस्कार ः स्वप्निल स्मृति र सुनील पोखरेल– बिपी पुरस्कार ः किशोरकुमार अधिकारी (राजनीति), होमनाथ दाहाल, प्राडा हरिप्रसाद पराजुली र प्राडा योगेन्द्रप्रसाद यादव– इतिहास शिरोमणि बाबुराम आचार्य पुरस्कार ः इतिहासकार प्राडा जगदीशचन्द्र रेग्मी– योगमाया पुरस्कार ः प्राडा गोविन्दमान सिंह कार्की– आदिकवि भानुभक्त राष्ट्रिय पुरस्कार ः नारायण शर्मा– युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठ राष्ट्रिय पुरस्कार ः डा. फडिन्द्रराज निरौला– सत्यमोहन जोशी राष्ट्रिय पुरस्कार ः छत्रबहादुर कायस्थ– पुष्पलाल राष्ट्रिय पुरस्कार ः सिद्धिलाल सिंह (राजनीति), चतुर्भुज आत्रेय (साहित्य, संस्कृति र विज्ञान) र डा. विश्वनाथ सिंह (इतिहास)– भगत सर्वजित मानव मर्यादा राष्ट्रिय पुरस्कार ः राजु परियार (सिप, कला, साहित्य र संस्कृति), आनन्दस्वरूप बर्मा (मानव अधिकार) र मञ्जुल (मेघराज नेपाल) र झविन्द्रबहादुर जिसी (समाजसुधार, संयुक्त रूपमा)– मन्त्रालयले भाषा एवं साहित्यतर्फको राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार गण्डकीका वसन्तबहादुर बराकोटीलाई प्रदान ग¥यो । संस्कृतितर्फ केदारप्रसाद पाठक (नुवाकोट), ललितकलामा सन्तकुमार शाक्य (ललितपुर) र सङ्गीत तथा नाट्य विधाको राष्ट्रिय पुरस्कार माइला लामा (काठमाडौँ) लाई प्रदान गरियो । – प्रादेशिक प्रतिभा पुरस्कारतर्फ चार विधामा २८ जनालाई पुरस्कार प्रदान गरियो । १०. लेप्चा भाषाको लिपिलाई रोङ भनिन्छ भने तामाङ भाषाको लिपिलाई के भनिन्छ ? तमहिग११. भलिबलको आविष्कार गर्ने व्यक्ति को हुन् ? विलियम जर्ज मोर्गन (सन् १८९५)– (अमेरिकाको म्यासाच्युसेट्सका मोर्गनले सन् १८९५ अप्रिल १८ मा भलिबल आविष्कार गरेका हुन् ।)१२. प्राथमिक रङ्ग भन्नाले कुन कुन रङलाई बुझिन्छ ? रातो, निलो र हरियो १३. कुन हिमाललाई अफ्रिकाको छानो भनेर पनि सम्बोधन गरिन्छ ? किलिमञ्जरो– अफ्रिकी महादेशको तान्जानियामा अवस्थित यो हिमाल त्यहाँको आकर्षक पर्यटकीय गन्तव्य पनि हो ।– यो अफ्रिकाको सबैभन्दा अग्लो हिमालका रूपमा रहेको छ ।– यो हिमाल आरोहण गर्दा विशेष तयारी र हिमाल चढ्दा चाहिने विशेष उपकरणहरू आवश्यक नपर्ने तर उचाइका कारण हुने ‘अल्टिच्युड सिकनेस’ भने लाग्न सक्ने हुन्छ ।१४. निपा भाइरस पहिलो पटक कहिले र कहाँ फेला परेको हो ? सन् १९९९, मलेसिया– निपा भाइरस पहिलो पटक सन् १९९९ मा मलेसियामा फेला परेको । सन् २००१ देखि भारत र बङ्गलादेशका विभिन्न ठाउँमा यो सङ्व्रmमण बेला बेला देखिँदै आएको । सन् २०१८ अप्रिल÷मे मा भारतको केरलामा फैलिएको सङ्व्रmमणमा एक नर्ससहित १४ जनाको ज्यान गएको ।– यो भाइरसको सङ्व्रmमण भएको ५–१० दिनमा मानिसमा ज्वरो आउने, रिँगटा लाग्ने, बान्ता हुने, घाँटी दुख्ने हुन्छ, र सोपश्चात् रिँगटा लाग्ने, स्मरण शक्ति हराउने, श्वासप्रश्वासमा समस्या एवं मस्तिष्क सुनिने जस्ता समस्या देखा पर्छन् ।– निपा भाइरस फैलाउने जातको चमेरा नेपालमा पनि पाइने साथै भारतबाट सुँगुरहरू आयात हुने हुँदा नेपालमा पनि यस रोगको सङ्व्रmमणको जोखिम उच्च रहेको ।१५. अस्वीकार्य व्यक्ति भन्नाले के बुझिन्छ ? कूटनीतिक शिष्टाचार अन्तर्गत विशेष सुविधा प्रदान गरिएकोमा त्यस्तो सुविधाको दुरुपयोग गर्ने एवं कूटनीतिक मर्यादाको उल्लङ्घन गर्ने व्यक्तिलाई होस्ट कन्ट्रीद्वारा अस्वीकार भनी घोषणा गरिएको व्यक्ति– अस्वीकार भएको व्यक्तिले निर्धारित समयमा त्यस्तो मुलुक छोड्नु पर्छ ।१६. ‘ए हाउस फर मिस्टर विश्वास’ र ‘इन अ फ्री स्टेट’ नामक कृतिका सर्जक को हुन् ? भिएस नायपाल– उत्तर औपनिवेशकालीन परिवर्तनका पीडाका बारेमा प्रखर वक्ताका रूपमा परिचित नायपाल (सर विद्याधर सुरजप्रसाद नायपाल) ले सन् २००१ मा साहित्यतर्फको नोबेल पुरस्कार प्राप्त गरेका हुन् ।– सन् १९३२ मा ट्रिनिडाडमा जन्मेका नायपालले नोबेल पुरस्कार ग्रहणका व्रmममा दिएको मन्तव्यमा आफ्ना पुर्खा नेपालबाट आएको हुन सक्ने वताएका छन् । १७. नेपालका चार धाम भन्नाले कुन कुन धार्मिक क्षेत्रलाई बुझाउँछ ? बराह क्षेत्र, मुक्ति क्षेत्र, रुरु क्षेत्र र हरिहर क्षेत्र १८. नेपालमा भारोपेली परिवार अन्तर्गतका भाषामध्ये सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्याले बोल्ने भाषा कुन हो ? नेपाली १९. विश्वकै अग्लो स्थानमा धान फल्ने ठाउँ कहाँ रहेको छ ? जुम्ला– गुरु चन्दननाथ बाबाले भारतको काश्मिरबाट मार्सी धानको बिउ ल्याई यस स्थानमा रोप्न लगाएको भनाइ रहेको छ ।– कर्णालीको स्थानीय धानका रूपमा रहेको मार्सी धानलाई जुम्ली मार्सी पनि भनिन्छ ।– उच्च पहाडमा मात्र उत्पादन हुने मार्सी धानमा अधिक चिसो सहने क्षमता रहेको छ ।– प्रोटिन र फाइबरलगायतका तìव बढी पाइने मार्सी चामल पोषिलो एवं स्वास्थ्यबर्धक रहेको छ ।२०. “यदि तपाईं बदमास मान्छेको कुरा सुन्नुहुन्छ भने यहीँबाट बदमासी सुरु भइसक्यो भन्ने सम्झनुहोस् ।” भन्ने विचारक को हुन् ? कन्फ्युसियस २१. नेपालमा व्यावसायिक शिक्षाको सुरुवात गर्ने राजा को हुन् ? जयस्थिति मल्ल२२. प्रसिद्ध धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थल सुन्द्रावती सेतीदेवी कुण्ड कहाँ रहेको छ ? दोलखा– सुन्द्रावती सेतीदेवी मन्दिर आसपास रहेको पहराको एउटै ढुङ्गामा सात वटा अद्भूत र आकर्षक कुण्ड रहेका छन् । – सुन्द्रावती सेतीदेवी कुण्डमा एकादशी, रामनवमी, फागु पूर्णिमा जस्ता पर्वमा ठुलो मेला लाग्ने गरेको छ । २३. काठको प्रयोग गरी विभिन्न मूर्ति, भाँडा एवम् झ्यालढोका, टुँडाल, फर्निचर आदि निर्माणसम्बन्धी कलालाई के भनिन्छ ? काष्ठकला२४. ‘समरजङ्ग कम्पनी’ स्थापना गर्ने राजा को हुन् ? रणबहादुर शाह– राणा कालमा यसलाई चप्रासीहरूको कम्पनी भनेर चिनिन्थ्यो ।– भीमसेन थापाले यो कम्पनीलाई जेल र अन्य सार्वजनिक महìवका कार्यालयहरूको सुरक्षाका लागि खटाएका थिए । – चन्द्रशमशेरले यसलाई सडक र राणाहरूको दरबार निर्माण गर्ने काममा लगाएका थिए । २५. ‘पार्लियामेन्ट अफ नेपाल’ नामक मोबाइल एप कहिलेदेखि सञ्चालनमा आएको हो ? विसं २०७४ साउन १२– युएनडीपीको सहयोगमा बनाइएको यो एपमार्फत संसदीय गतिविधि अर्थात् संसदको बैठक प्रत्यक्षरूपमा हेर्न र सुन्न सकिन्छ ।२६. इन्टरपोलको सदस्यता नेपालले कहिले प्राप्त गरेको हो ? सन् १९६७ सेप्टेम्बर २७प्रस्तुतकर्ता : टङ्क केसी
सफा र हरियाली तानसेन बनाउने लक्ष्य
तानसेन नगरपालिकालाई सफा र हरियाली बनाउने लक्ष्य राखेर योजनाहरू ल्याउने तयारी गरेको जनाएको छ । समृद्ध सांस्कृतिक तानसेन सहित संस्कृति र सम्पदाको संरक्षण, संवर्धन र प्रवर्धन गर्ने उद्देश्य राखेको नगरपालिकाका प्रमुख सन्तोषलाल श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
हरियो चुरा, पोते खरिदका क्रममा ग्राहक
काठमाडौँको इन्द्रचोकमा मङ्गलबार चुरा, पोतेलगायत शृङ्गारिक सामग्री खरिदका क्रममा ग्राहक ।
अमेरिकामा चारजनामा बर्डफ्लुको सङ्क्रमण पुष्टि
कोलोराडो राज्यमा चारजनामा एभियन इन्फ्लुएन्जा बर्ड फ्लू सङ्क्रमण फेला परेको रोग नियन्त्रण र रोकथामका लागि अमेरिकी केन्द्र (सीडीसी) ले पुष्टि गरेको छ ।
सिसेक्पा तङ्नाममा शुभकामना आदानप्रदान
साउने सङ्क्रान्तिलाई किराँत लिम्बू समुदायले ‘सिसेक्पा तङ्नाम’ भन्ने गर्दछन्। सिसेक्पा तङ्नाम अर्थात् साउने सङ्क्रान्तिलाई किराँत लिम्बू समुदायले आफ्नो मौलिक पर्वका रूपमा मनाउने गरिएको पाइएको छ। मौलिक पर्वका रूपमा मनाउँदै आएका ताप्लेजुङसहित पूर्वका किराँत लिम्बू समुदायले साउन १ गते मङ्गलबार अर्थात् सङ्क्रान्ति पर्व (सिसेक्पा तङ्नाम) भव्य रूपमा मनाएका छन्।
दुई ठुला दलले सरकार बनाउनु राम्रो हो : सहमहामन्त्री आङदेम्बे
नेपाली कांग्रेसका सहमहामन्त्री भीष्मराज आङदेम्बेले मुलुकका ठुला दुई दल मिलेर सरकार बनाउनु राम्रो भएको बताउनुभएको छ।
एघार दिनदेखि अवरुद्ध कालीगण्डकी कोरिडोर सञ्चालनमा आएन
एघार दिनदेखि अवरुद्ध कालीगण्डकी कोरिडोर सडक अझै सञ्चालनमा आउन सकेको छैन । गत असार २१ गतेको भारी वर्षाका कारण सडक माथिदेखि खसेको पहिरोले सडक अवरुद्ध भएको थियो ।
जग्गा कारोबार बढेसँगै भद्रपुर मालपोतमा राजस्व वृद्धि
भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय भद्रपुरले आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा ८० करोड ५८ लाख १४ हजार पाँच सय ९२ राजश्व सङ्कलन गरेको छ । ३६ हजार आठ सय ७५ थान रजिस्ट्रेसन पारितबाट उक्त आम्दानी भएको हो ।
आर्थिक अनुशासन र अराजकता अन्त्य गर्न राज्यलाई सहयोग गरौँ : लेखा समिति
प्रतिनिधि सभा, सार्वजनिक लेखा समितिले प्राप्त उजुरी अध्ययन र छानबिन गरी निर्णयसहितको प्रस्ताव पेस गर्न सभापति ऋषिकेश पोखरेलको संयोजकत्वमा पाँच सदस्यीय उपसमिति गठन गरेको छ ।
गोरखापत्रकर्मी अधिकारीको बिदाइ
गोरखापत्रका नायब कार्यकारी सम्पादक सरोज अधिकारीलाई उहाँका सहकर्मीले मङ्गलबार बिदाइ गर्नुभएको छ । गोरखापत्र दैनिक, मनोरम अप्सरा, युवामञ्च र गोरखापत्र अनलाइनमा विभिन्न जिम्मेवारीमा रहेर कार्य गर्नुभएका अधिकारी ५८ वर्ष उमेर हदका कारण बुधबारबाट सेवा निवृत्त हुँदै हुनुहुन्छ ।
नागरिक उन्मुक्ति दलको नेता फेरि परिवर्तन
सुदूरपश्चिममा नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका बहुमत प्रदेश सभा सदस्यले दल फेरि दलको नेता हटाएका छन्।
पूर्वसचिवसँग सहकारी संसदीय छानबिन विशेष समितिको छलफल
सहकारी संस्था बचत रकम दुरुपयोग सम्बन्धमा गठित संसदीय छानबिन विशेष समितिले आज पूर्वसचिव र पूर्वमहालेखापरीक्षकहरुसँग छलफल गरेको छ ।
आँबुखैरेनी-मनकामना सडक पाँच दिनदेखि अवरुद्ध
गोरखाको आँबुखैरनी-मनकामना सडकखण्ड ५ दिनदेखि पहिराको कारण अवरुद्ध भएको छ। जिल्लाको प्रसिद्ध धार्मिकस्थल मनकामना मन्दिर जाने सडक खण्ड ढुङ्गा, माटो सहितका पहिरोले सडक नै बगाएपछि सवारी साधन अवरुद्ध भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय गोरखाका प्रहरी नायब उपरीक्षक रमेशकुमार श्रेष्ठले जानकारी दिनुभयो।
रामेश्वर चापागाईँको स्मृतिग्रन्थ प्रकाशित
नेपाली भाषा साहित्यको क्षेत्रमा उल्लेख्य काम गर्नुभएका स्व. रामेश्वर चापागाईँको स्मृतिमा एक ग्रन्थ प्रकाशनमा आएको छ ।
मनसुनी विपदमा चौबिस घण्टामा सात जनाको मृत्यु
गएको चौबिस घण्टामा मनसुनी विपदमा परी सात जनाको मृत्यु भएको छ । मनसुन अवधिमा बाढी, पहिरोलगायतका विपदमा परी हालसम्म एक सय २० जनाको मृत्यु भइसकेको छ । गत जेठ २८ देखि आजसम्ममा उनीहरूको मृत्यु भएको हो ।
सिमलताल दुर्घटना : बेपत्ताको खोजीमा तीन सय सशस्त्र प्रहरी परिचालित
चितवनको भरतपुर महानगरपालिका-२९ अन्तर्गत नारायणगढ-मुग्लिन सडकको सिमलतालमा गत शुक्रबार पहिरामा परी त्रिशूली नदीमा बेपत्ता भएका दुई वटा बसका यात्रीको खोजी गर्न तीन सय एक सशस्त्र प्रहरी परिचालित भएका छन् ।
ताप्लेजुङबाट ४९ करोड बजेट फ्रिज
ताप्लेजुङबाट गत आर्थिक वर्षमा ४९ करोड रुपियाँ बढी रकम फ्रिज भएको छ। कोष तथा लेखा नियन्त्रक कार्यालय ताप्लेजुङका अनुसार समयमा खर्च नभएकाले उक्त रकम केन्द्रीय खातामै फिर्ता भएको अर्थात् फ्रिज भएको हो।
बाढीले ४२ परिवार विस्थापित
रुकुमपश्चिमको आठविसकोट नगरपालिकाका ४२ घर परिवार विस्थापित भएका छन् । बाढीको कारण यहाँका ४२ परिवार विस्थापित भएका हुन् ।
अभ्यास खेलमा श्रीलङ्कामाथि नेपाल २ रनले विजयी
एसीसी महिला एसिया कप क्रिकेट प्रतियोगिताको अन्तिम अभ्यास खेलमा नेपालले श्रीलङ्का डेभलपमेन्टलाई २ रनले पराजित गरेको छ। अघिल्ला दुई खेलमा लगातार पराजित भएको नेपालले अन्तिम खेलमा रोचक जित निकालेको हो।
ट्याक्टर दुर्घटनामा एकको मृत्यु
खोटाङमा ट्याक्टर दुर्घटना हुँदा एक जनाको मृत्यु भएको छ । मंगलबार भोजपुरबाट खोटाङ आउँदै गरेको ट्याक्टर दुर्घटना भएको हो ।
बेपत्ता बालक मृत फेला
बागमती नदीमा नुहाउने क्रममा डुबेर बेपत्ता भएका बालकको शव संयुक्त सुरक्षाकर्मीले फेला पारेको छ । नेपाल प्रहरी सशस्त्र प्रहरी तथा नेपाली सेनाको संयुक्त टोलीले नदीमा नुहाउन क्रममा बागमती नदीमा डुबेर बेपत्ता भएका १० वर्षीय बालक सफर कवाडीको मृत शव मंगलबार बागमती नदीबाट फेला पारेको हो ।
सिमलताल पहिरो : जवाहीरको परिवारमा परेको पीडा
वीरगन्ज महानगरपालिका–१६ नगवास्थित फूलबारी टोलकी प्रतिमा महतो पटक–पटक आफ्नो पति जवाहीर महतोलाई सम्झेर भक्कानिएर रुँदै आइरहनुभएको छ ।