चाँदनी हमाल
विदेशी पर्यवेक्षकद्वारा निर्वाचनको प्रशंसा
आइतबार सम्पन्न आमनिर्वाचन शान्तिपूर्ण रूपमा सफल भएको भन्दै विदेशी पर्यवेक्षकले उच्च प्रशंसा गरेका छन्। आमनिर्वाचनको दिन मतदानको अनुगमनमा संलग्न रहनुभएका विदेशी पर्यवेक्षकले नेपालको लोकतान्त्रिक संस्कार राम्रो रहेकाले पनि आमनिर्वाचन शान्तिपूर्ण रूपमा सफल हुन सकेको प्रतिक्रिया दिनुभएको निर्वाचन आयोगले जनाएको छ।
विद्युतीय मतदान होस्
२०१५ मा पुख्र्यौली थलो सोलुखुम्बुमा भएको त्यो पहिलो मतदान ८२ वर्षीय दीर्घबहादुर गुुरुङ अहिले पनि झलझली सम्झनुहुन्छ । बसाइँ सरेपछि काठमाडौँ क्षेत्र नम्बर ३ को बौद्धको पानीट्याङ्की मतदान केन्द्रबाट यस पटक मतदान गर्नुभएका उहाँले अहिलेको मतदान उहिलेको भन्दा निकै व्यवस्थित भएको बताउनुहुन्छ । उहाँजस्तै उमेरले नेटो काट्दै गएका मतदाता अबका निर्वाचनहरूमा विद्युतीय मतदान गर्न पाइयोस् भन्ने चाहना राख्नुहुन्छ ।
सगरमाथासहितका विश्वसम्पदा जोखिममा
विश्वव्यापी तापक्रमको उच्च वृद्धिसँगै हिम गलनको स्थिति बढ्दा नेपालको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा क्षेत्रको सगरमाथा राष्ट्रिय निकुञ्जसहित विश्वका ५० वटा विश्वसम्पदा क्षेत्र सन् २०५० सम्ममा लोप हुने अवस्था पुगेका छन्। संयुक्त राष्ट्रसङ्घीय शैक्षिक, वैज्ञानिक तथा सांस्कृतिक सङ्गठन (युनेस्को)ले कोप–२७ अघि सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनअनुसार विश्वव्यापी तापक्रम वृद्धिको असरले हिमाली क्षेत्रको हिम गलनमा तीव्रता आएकाले ती क्षेत्रमा रहेका विश्वसम्पदा सूचीका प्राकृतिक सम्पदा लोप हुने अवस्थामा पुगेको देखाइएको छ।
पूर्वकम्पन आए पनि राति हुँदा मानवीय क्षति
नेपालमा २०७२ पछि हालसम्मकै ठूलो भूकम्प गएको छ। डोटी केन्द्रबिन्दु भएर ६.६ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको हो। २०७२ वैशाख १२ गते ७.८ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको थियो। सुदूरपश्चिममा जनधनको क्षति गराउने गरी गएको यो भूकम्प ४२ वर्षयताकै ठूलो भएको राष्ट्रिय भूकम्प मापन तथा अनुसन्धान केन्द्रले जनाएको छ। यो भूकम्प दुईवटा पूर्वकम्पनपछि गएको थियो। पहिलो पूर्वकम्पन रातको ९ बजेर ७ मिनेटमा र दोस्रो पूर्वकम्पन ९ बजेर ५६ मिनेटमा गएको थियो। त्यसपछि राति २ बजेर १२ मिनेटमा ६.६ म्याग्निच्युडको भूकम्प गएको हो। वरिष्ठ भूकम्पविद् लोकविजय अधिकारीले भन्नुभयो, “कतिपय भूकम्प आउँदा पूर्वकम्पन आउँछन्, डोटीमा त्यस्तै भयो। अब आउँदैन भनेर रातको समयमा मानिस घरभित्रै निदाउँदा मानवीय क्षति हुन गयो।”
जलवायुसम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन आजदेखि
जलवायु सम्मेलनको २७औँ संस्करण अर्थात् कोप–२७ सम्मेलन आइतबारदेखि इजिप्टमा सुरु हुँदै छ। यसअघिका सफलताको कार्यान्वयन र भविष्यको महत्वाकाङ्क्षाका लागि मार्गप्रशस्त गर्ने दृष्टिकोणका साथ इजिप्ट सरकारको आयोजनामा सम्मेलन हुन लागेको हो।
नियन्त्रणबाहिर जाँदै विश्वको तापक्रम
विश्वको तापक्रम वृद्धि २.८ डिग्री सेल्सियसतर्फ उन्मुख भएको छ। संयुक्त राष्ट्रसङ्घले सार्वजनिक गरेको नयाँ अध्ययन प्रतिवेदनले एक्काइसौँ शताब्दीको अन्त्यसम्ममा विश्वको ताफक्रम २.८ डिग्री सेल्सियसले बढ्ने जनाएको हो।
चार विदेशी संस्था आउँदै,स्वदेशी पर्यवेक्षण संस्थालाई कडाइ
आमनिर्वाचनको पर्यवेक्षण गर्न यस पटक युरोपेली सङ्घ र अमेरिकी संस्था नेपाल नआउने भएका छन् । रुसी पर्यवेक्षक पहिलो पटक नेपाल आउने भएका छन् । विगतका आमनिर्वाचनमा प्रमुख चासोका साथ पर्यवेक्षणमा संलग्न युरो
काठमाडौँमा दूतावास दिल्लीबाट भिसा
विदेशमा दूतावास राख्ने मुलुकले दूतावास राखिएको मुलुकका नागरिकलाई आफ्नो देशको प्रवेशाज्ञा (भिसा) उपलब्ध गराउनुपर्ने हो तर नेपालमा आवासीय दूतावास रहेका पाँच मुलुकले काठमाडौँबाट भिसा जारी गर्दैनन् । ती देशको भिसा लिनका लागि कि नेपाली स्वयं त कि उनीहरूका राहदानी (पासपोर्ट)ले दिल्लीको यात्रा तय गर्नुपर्छ । संयोग नै मान्नुपर्छ नेपालीका लागि दिल्ली जान भने भिसा चाहिँदैन ।
तीन दिनमा पर्ने पानी तीन घण्टामा
दुई दिनदेखिको अविरल वर्षापछि अछामका पाँचवटा पहाडी बस्तीमा शुक्रबार मध्यरात पहिरो खस्यो । सबैभन्दा ठूलो क्षति तुर्माखाँद गाउँमा भएको राष्ट्रिय विपत् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका सहसचिव रामेश्वर मरहठ्ठाले जानकारी दिनुभयो । तुर्माखाँद गाउँपालिका–५, ढकारी गाउँपालिका–५, नाडागाउँ, कमलबाजर नगरपालिका ६ र ८ का गरी पाँच बस्तीमा राति पहिरो खसेको अछाम जिल्ला प्रशासन कार्यालयका प्रशासकीय अधिकृत मीनराज आचार्यले जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “दुई दिनदेखि निरन्तरको वर्षा जारी थियो, शुक्रबार एकैचोटि ठूलो वर्षा भएकाले पहिरो गयो ।”
नागढुङ्गा–नौबिसे सुरुङमार्ग : मुआब्जा अझै बाँकी
नागढुङ्गा–नौबिसे सुरुङमार्गअन्तर्गत पर्ने घर तथा जग्गा अधिग्रहणको काम अझै सकिएको छैन। पूर्ण अधिग्रहणका लागि घरजग्गाको मुआब्जा वितरण र भत्काउने काम जारी रहेको नागढुङ्गा–नौबिसे सुरुङमार्ग आयोजनाले जनाएको छ ।
सेवा अनलाइनको सर्भर १० सेकेन्डमै बन्द
बिहीबार अनलाइन फाराम भर्न खुलेको राहदानी विभागको सर्भर १० सेकेन्ड जति मात्र चल्यो । १० सेकेन्डमा नै तोकिएको कोटा पूरा हुने सङ्ख्यामा आवेदन आएपछि सर्भर बन्द भएको हो । राहदानी लिनका लागि आवेदकले फाराम भर्न अनलाइनको सुविधा छ तर व्यवहारमा भने त्यस्तो अनलाइन दुःख दिने मात्र बनेको छ । विभागले राहदानी फाराम भर्न दैनिक एक हजार सात सय आवेदनको कोटा तोकेको छ । त्यो पनि बिहान ११ बजेभित्र भरिसक्नुपर्छ ।
फेला पर्दै दोहोरो नागरिकता
राहदानी लिने क्रममा दोहोरो नेपाली नागरिकता लिने व्यक्ति धमाधम फेला पर्न थालेका छन् । राहदानी विभागमा राहदानी लिन गएका सेवाग्राहीको व्यक्तिगत तथ्याङ्क विश्लेषण गर्दा दोहोरो नागरिकता लिने व्यक्ति फेला परेका हुन् । विभागका महानिर्देशक सुरेन्द्रकुमार यादवका अनुसार विद्युतीय राहदानी लिनेको विवरण सही वा गलत हो भनेर परीक्षण गर्ने क्रममा दोहोरो नागरिकता लिने व्यक्ति भेटिएका हुन् । हालसम्म करिब एक सय जनाको दोहोरो नागरिकता फेला पारिएको छ ।
एक चीन नीतिप्रति नेपाल प्रतिबद्ध
नेपाल र चीनबीच द्विपक्षीय सम्बन्ध थप प्रगाढ बनाउँदै विविध साझेदारीमा सहकार्य गर्नेे सहमति भएको छ । दुई देशबीच पारस्परिक हितका विविध विषयलाई थप प्रवद्र्धन गर्ने सहमति पनि दुई सरकारबीच भएको छ । चीन भ्रमणमा रहनुभएका परराष्ट्रमन्त्री डा. नारायण खड्कासहितको नेपाली प्रतिनिधिमण्डल र चीनका विदेशमन्त्री वाङ यी नेतृत्वको चिनियाँ प्रतिनिधिमण्डलबीच बुधबार भएको द्विपक्षीय भेटवार्तामा त्यस्तो सहमति भएको हो । समकक्षी वाङको निमन्त्रणामा परराष्ट्रमन्त्री डा. खड्का बुधबार चीनको औपचारिक भ्रमणमा त्यहाँ पुग्नुभएको हो । बेइजिङस्थित नेपाली दूतावासका अनुसार वार्तामा नेपाल–चीन सम्बन्ध र सहयोगका समग्र पक्षको समीक्षा गरिएको छ । चीन सरकारका तर्फबाट नेपाललाई यसै वर्ष ८० करोड चिनियाँ आरएमबी बराबरको अनुदान सहयोग उपलब्ध गराउने घोषणा गरिएको छ ।
‘नदी सम्वन्धी कानुन चाहिन्छ’
नदीमा अतिक्रमण नियन्त्रण गर्ने ठोस कानुनी व्यवस्था नहुँदा नदी अतिक्रमण गर्ने क्रम दिनप्रतिदिन बढेको छ। नेपालको जलस्रोत उपयोगको कुरा जलस्रोत ऐनमा स्पष्ट व्यवस्था गरेको भए पनि अतिक्रमण नियन्त्रणको व्यवस्था ऐेनमा छैन। उपत्यकामा बागमती, विष्णुमती, मनोहरा, हनुमन्ते, टुकुचा, रुद्रमतीलगायतका साना नदी तथा खोला अतिक्रमण भएर साँघुरो कुलोमा परिणत हुँदैछन्। त्यस्तै मानवीय कारणले ठूला नदी पनि आफ्नो पथबाट विचलित हुँदैछन्। राष्ट्रिय विपत् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणका प्रवक्ता डा. डिजन भट्टराईले हरेक बर्खामा नदी किनार आसपासका मानव बस्ती बाढी, डुबानले बढी क्षति पु¥याउने क्रम बढेको बताउनुभयो।
धार परिवर्तन नै मुख्य समस्या
सप्तकोसीले बुधबार बिहान धार परिवर्तन गरेपछि उदयपुरको बेलका नगरपालिकाका एक हजारभन्दा बढी घर डुबानमा परेका छन् तर यो कोसीको मात्र समस्या होइन। नेपालका अन्य ठूला साना नदीमा पनि धार परिवर्तनको समस्या रहेको छ। मध्य नेपाल भएर बग्ने नारायणी नदीले पनि बेलाबेलामा बहाव फेर्न बल गरिरहन्छ। गत वर्ष चितवनको सिसवार पोस्टबाट नारायणीले बहाव फेर्न खोजेको चितवनका प्रमुख जिल्ला अधिकारी अस्मान तामाङले बताउनुभयो। उहाँले भन्नुभयो, “नारायणीको ठूलै भँगालो पसेपछि बस्तीपट्टि नआओस् भनेर चारवटा स्पर तत्काल निर्माण गरियो र नारायणीलाई रोकियो।” पोहोर बस्ती छिर्न खोजेकाले यसपालि पनि त्यो क्षेत्रमा सम्भावित बहाव परिवर्तन हुनसक्ने भएकाले निगरानी बढाइएको उहाँले बताउनुभयो।
