महाकालीमा एकतर्फी तटबन्ध निर्माण

कृष्णबहादुर धामी 

खलङ्गा (दार्चुला), मङ्सिर १८ गते । छिमेकी देश भारतले नेपाल–भारतको साझा सीमा नदी महाकाली किनारमा एकतर्फी रूपमा निर्माण गरिरहेको तटबन्धको विषयलाई लिएर दार्चुलामा विरोध हुन थालेको छ । भारतले दार्चुला सदरमुकाम खलङ्गाको पारिपट्टि नदी किनारमा पक्की तटबन्ध निर्माणको काम निरन्तर गरिरहेको छ । 

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी दार्चुलाका संयोजक राजेशसिंह सामन्तले भारतले नेपालतिर प्रवेश गरी सिमाना विस्तार गर्न खोजेको आरोप लगाउनुभयो । 

भारतले नदीको धार परिवर्तन हुने गरेर नदी किनारमा निर्माण गरिरहेको तटबन्धले सिमानाभन्दा वर नेपालतिर नदी प्रवेश गरेकाले सिमाना विस्तार गर्ने प्रयास गरिरहेको उहाँले बताउनुभयो । रास्वपा दार्चुलाले यो विषयमाथि घोर आपत्ति जनाएको छ ।

बर्सातका बेला महाकाली नदीको धार नेपालको भूमि, तटबन्धमाथि नदी पुग्ने सम्भावना रहेकाले बजार क्षेत्र तथा बस्तीमा समेत ठुलो जोखिम रहेको उहाँको ठहर छ । संयोजक सामन्तले नेपाल सरकारले यथाशीघ्र भारतसँग दुईपक्षीय वार्ता गरेर दार्चुलाका बासिन्दाले भविष्यमा भोग्नुपर्ने जोखिम नियन्त्रण गर्न पहल गर्नुपर्ने माग राख्नुभयो । सीमा समस्याबारेमा राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीको केन्द्रीय समितिमा समेत कुरा उठाएको उहाँको भनाइ छ । दुई देशको सीमा नदी आसपास कुनै पनि संरचना निर्माण गर्दा एक देशले अर्को देशसँग आपसी समन्वय र सहकार्य गर्नुपर्ने अन्तर्राष्ट्रिय कानुनी प्रावधान रहेको भए पनि भारतले नेपालसँगको समन्वयबिना एकतर्फी रूपमा तटबन्ध निर्माणको काम गरिरहेको हो ।

नेपाल विद्यार्थी सङ्घ दार्चुलाका विद्यार्थी नेता दीपक खातीले नदी तटीय क्षेत्रमा आफ्नो भूगोल बस्ती जोगाउन तटबन्ध निर्माण गर्नु दुवै देशको आआफ्नो अधिकार भए पनि संरचना निर्माण गर्दा अर्काको भूगोललाई असर पार्ने, सार्वभौमिकतामा आँच आउने, नदीको धार परिवर्तन गरेर क्षति हुने गरी गर्न नहुने बताउनुभयो । अन्तर्राष्ट्रिय कानुन उल्लङ्घन गरी एकतर्फी रूपमा तटबन्ध निर्माण गरेर दुई देशको जनस्तरको सम्बन्ध खलबलिने गरी तटबन्ध निर्माण नगर्न तथा उत्पन्न विवादलाई दुई देशका प्रशासकले आपसी रूपमा कूटनीतिक ढङ्गबाट छलफल गरेर समाधान गर्नुपर्ने उहाँ बताउनुहुन्छ । 

यस्तै नागरिक समाज दार्चुलाका संयोजक महेश भट्टले भारतले सीमा नदीको प्राकृतिक बहाब रोक्ने गरी निर्माण गरिरहेको तटबन्धको नागरिक समाज दार्चुलाले घोर विरोध गर्ने बताउनुभयो । सिमाना मिचेर निर्माण गरिएको तटबन्ध निर्माण यथाशीघ्र रोकेर दुवै देशको सीमाङ्कन गरेर मात्रै कार्य अघि बढाउन उहाँले सरकारसँग माग गर्नुभयो । अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको पालना नगरे पनि नदीको धार परिवर्तन नगरेर कुनै पनि संरचना निर्माण गर्नुपर्ने यहाँका स्थानीय राजनीतिक दलले प्रतिव्रिmया दिएका छन् । भारतले अहिले महाकाली नदीको धार नेपालतिर फर्काएर तटबन्ध निर्माण गरिरहेको छ । तटबन्ध निर्माण भइरहेको स्थानमा दिउँसोभन्दा राति धेरै काम गर्ने गरेको स्थानीयले बताएका छन् । 

दार्चुलाका प्रमुख जिल्ला अधिकारी अनिल पौडेलका अनुसार दुई देशको सीमाक्षेत्रमा भारतले बनाइरहेको संरचनाको निर्माण तत्काल रोक्न यसअघि नै स्थानीय प्रशासनमार्फत भारतीय स्थानीय प्रशासनमा आधिकारिक रूपमा पत्राचार गरिसकिएको छ । नदीको बहाब नेपालतर्फ फर्काएर तटबन्ध नगर्न भारतको धारचुलास्थित एसडिएमको कार्यालयलाई पत्राचार गरिएको उहाँले बताउनुभयो । साथै जिल्लाको सीमाक्षेत्रमा भइरहेको भारतीय गतिविधि र समस्या समाधानका लागि गृह मन्त्रालयलाई समेत पत्राचार गरिएको प्रजिअ पौडेलले बताउनुभयो ।