ज्योति पन्थी
बबई (बर्दिया), भदौ १३ गते । बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज र निकुञ्ज वरपरका वन क्षेत्रमा वन्यजन्तुको सङ्ख्या बढ्दै गएसँगै समस्याग्रस्त वन्यजन्तुलाई नियन्त्रणमा लिने क्रमसमेत बढ्दै गएको छ । वन्यजन्तु बस्तीमा पसेर आक्रमण गर्न थालेपछि त्यस्ता वन्यजन्तुलाई बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज, राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोष र डिभिजन वन कार्यालय बर्दियाले लट्ठ्याएर नियन्त्रणमा लिने डार्ट प्रविधिबाट समस्याग्रस्त वन्यजन्तुलाई नियन्त्रणमा राखेर पालनपोषण गर्ने गरिएको छ ।
बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जका प्रमुख संरक्षण अधिकृत डा. अशोककुमार रामले भन्नुभयो, “वन्यजन्तु बुढो भएर, रोग लागेर, वन्यजन्तु एकापसमा जुद्धा घाइते भएरलगायतका विभिन्न कारणले अशक्त हुने गर्छन् । त्यस्तो बेला प्राकृतिक वासस्थानमा आहार खोज्न नसकेपछि नजिकको बस्तीमा पस्ने गरेकाले त्यस्ता समस्याग्रस्त वन्यजन्तुलाई नियन्त्रणमा लिने गरिएको छ । यो स्वाभाविक प्रक्रिया हो ।”
डा. अशोकले भन्नुभयो, “समस्याग्रस्त वन्यजन्तुलाई उद्धार गरेर केही समयका लागि उद्धार केन्द्रमा राख्ने गरेका छौँ । वन्यजन्तुको स्वास्थ्यको अवस्था हेरेर कतिपय वन्यजन्तुलाई फेरि प्राकृतिक वासस्थानमा छाड्ने गरिएको छ भने कतिपयलाई चिडियाखानामा राख्ने गरिएको छ ।” बर्दियास्थित राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण कोषको कार्यालयका अनुसार बर्दिया जिल्लामा मात्र पाँच आर्थिक वर्षमा २१३ वन्यजन्तुलाई समस्याग्रस्त वन्यजन्तुका रूपमा नियन्त्रणमा लिइएको छ ।
कोषका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा नौ वटा बाघ, १० वटा चितुवा २३ गैँडा, ११२ विषालु सर्प र तीन वटा मगर गोही नियन्त्रणमा लिएको थियो । त्यसै गरी २०७८/७९ मा पाँच वटा पाटे बाघ, चितुवा एक गरी कुल छ वटा समस्याग्रस्त वन्यजन्तुलाई नियन्त्रणमा लिएको देखिन्छ । त्यसै गरी आव २०७९/८० मा चार वटा पाटे बाघ र चार वटा चितुवालाई नियन्त्रणमा लिँदा आव २०८०/८१ मा भने छ वटा पाटे बाघ पाँच वटा चितुवा र एक मगर गोही नियन्त्रणमा लिएको कार्यालयले जनाएको छ ।
पछिल्लो समय मानव वन्यजन्तु द्वन्द्व बढ्दै जाँदा मानव बस्तीमा नै वन्यजन्तुको आक्रमण बढेको छ । आव २०८१/८२ को तथ्याङ्कलाई हर्ने हो भने ११ वटा पाटे बाघ, नौ वटा चितुवा, गैँडा एक, मगर गोही एक र साम्बर एउटालाई नियन्त्रणमा लिएको कार्यालयको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ ।
प्रकृति संरक्षण कोष बर्दियाका प्रमुख अजित तुम्बाहाम्फे बस्तीमा पसेर मानवमाथि आक्रमण गर्ने वन्यजन्तुलाई विभिन्न प्रविधिमार्फत नियन्त्रणमा लिएर सुरक्षित स्थानमा राखिने गरेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “वन्यजन्तु नियन्त्रणमा लिने विभिन्न किसिमका तरिका हुन्छन् । त्यसै अनुरूप समस्याग्रस्त वन्यजन्तुलाई नियन्त्रणमा लिने गरेका छौँ ।”
बर्दियाका विभिन्न स्थानबाट नियन्त्रणमा लिइएको वन्यजन्तुलाई बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जको कार्यालयले पालनपोषण गर्ने गरेको छ भने कार्यालयले कतिपय वन्यजन्तु पालनपोषणका लागि अन्य जिल्लामा पनि पठाउने गरेको छ । बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्जका संरक्षण अधिकृत एवं सूचना अधिकारी सरोजमणि पौडेलले अहिले पनि निकुञ्जको मुख्य कार्यालय र रम्भापुर पोस्टमा आधा दर्जन बाघ खोरमा राखेर पालनपोषण गरिरहेको बताउनुभयो ।
