नारायणी रजौरे
दाङ, माघ ६ गते । तुलसीपुर उपमहानगरपालिका–४ मूलकोटमा अवस्थित सिद्धे चमेरे गुफा प्रचारप्रसार तथा बाटोको असुविधाका कारण ओझेलमा परेको छ । जिल्लाकै पर्यटकको राम्रो सम्भावना बोकेको भएर पनि धेरैलाई जानकारी नहुँदा अवलोकनका लागि न्यून सङ्ख्यामा पर्यटक जाने गर्दछन् ।
चारैतिर जङ्गल, पहाडको फेदमा रहेको सुन्दर प्राकृतिक गुफा देख्दा भने त्यहाँ पुग्ने जो कोही पनि मोहित हुने गर्दछन् गुफा क्षेत्र हरियाली र स्वच्छताले भरिपूर्ण छ । त्यहाँको मनमोहक दृश्यले अवलोकन गर्न पुग्ने सबैलाई लोभ्याउने गरेको छ । गुफा अवलोकन गर्न जानका लागि सडक सुविधा नहुँदा पैदल हिँडेर जानुपर्ने बाध्यता छ । गुफा तुलसीपुर बजारदेखि करिब १२ किलोमिटरको दूरीमा छ ।
करिब साढे दुई दशक पहिले पत्ता लागेको प्राकृतिक गुफाको प्रचारप्रसार र प्रवर्धन गर्नसके बाह्य तथा आन्तरिक पर्यटकको प्रवर्धन हुने स्थानीयवासीको भनाइ छ । तुलसीपुरबाट गुफा अवलोकन गर्न एक साताअघि पुग्नुभएकी व्यावसायी विमला पौडेलले गुफा देख्दा अति आनन्द आएको बताउनुभयो । उहाँ भन्नुहुन्छ, “लामो दूरी पैदल हिँडेर गयाैँ, धेरै थकान लागे पनि त्यहाँ पुगेपछि भने सबै थकान मेटिने रहेछ ।” गुफासम्म पुग्न सामान्य कच्ची बाटो पुगे तापनि मोटर गुड्ने सडक नहुँदा बालबच्चा, ज्येष्ठ नागरिक र अशक्त व्यक्तिहरू जान समस्या रहेको उहाँको भनाइ छ ।
तुलसीपुर उपमहानगरपालिका–५ की ४५ वर्षीया निरा ढुङ्गानाले चमेरे गुफाको विकासमा स्थानीय सरकारले उचित ध्यान नदिँदा अहिलेसम्म सो क्षेत्र ओझेलमा परेको बताउनुहुन्छ । प्राकृतिक रूपमा रहेको गुफाको संरक्षण र यसलाई दिगो विकास गर्नसके जिल्लाकै मुख्य पर्यटकीय क्षेत्रका रूपमा विकास गर्न सकिने हुँदा यस गुफाको विकासमा ध्यान दिन स्थानीय, प्रदेश तथा सङ्घीय सरकारलाई उहाँको आग्रह छ ।
बाहिरबाट हेर्दा पहाड र त्यसभित्र अवस्थित चमेर गुफामा चमेरा बस्ने भएका कारण यसको नाम चमेरे गुफा हुन गएको जानकारहरू बताउँछन् । हाल गुफामा दैनिक रूपमा ६० देखि ७० जनासम्म सर्वसाधारण अवलोकनका लागि जाने गर्दछन् । शनिबार तथा बिदाका दिनमा भने त्यो सङ्ख्यामा केही वृद्धि हुने चमेरे गुफा संरक्षण समितिले जनाएको छ ।
यस गुफासम्म पुग्नका लागि साविकको जिल्ला विकास समिति, तुलसीपुर उपमहानगरपालिका, स्थानीय सामुदायिक वन र पर्यटन विकास कार्यालय भैरहवाको आर्थिक सहयोगमा गुफासम्म पुग्ने कच्ची बाटो, यात्रु प्रतीक्षालय, चमेना गृह तथा अन्य केही संरचनाहरू निर्माण भए पनि पछिल्ला वर्षमा कुनै निकायबाट बजेट उपलब्ध नगराउँदा गुफाको पर्याप्त विकास तथा पक्की सडक निर्माण हुन सकेको छैन । सिद्धे चेमेरे गुफा संरक्षण समितिका अध्यक्ष भूपबहादुर पुनले गुफासम्म पुग्ने बाटो निर्माण गर्नका लागि बजेटको व्यवस्था गरिदिन पटकपटक लुम्बिनी प्रदेश सरकार तथा तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाको ध्यानाकर्षण गराउँदासमेत कुनै सुनुवाइ नभएको बताउनुहुन्छ । हाल संरक्षण समितिले चमेरे गुफा अवलोकनका लागि प्रतिव्यक्ति २० रुपियाँ लिने गरेको छ । त्यसबाट सङ्कलित रकम गुफाको विकासमा लगाउने गरिएको उहाँको भनाइ छ ।
तुलसीपुर उपमहानगरपालिका–४ का वडाध्यक्ष तुल्सी थापामगरले चमेरे गुफा संरक्षण र संवर्धन गर्नका लागि आफूले पहल गरिरहेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “चमेरे गुफालाई आफ्नो वडाको गहनाका रूपमा लिएका छौँ । यसलाई पर्यटकीय गन्तव्य बनाउने योजना रहेको छ तर बजेट अभावका कारण पक्की सडक निर्माण गर्न सकेका छैनौँ ।” सन् २०११ मा चमेरे गुफाको प्रचारप्रसारका लागि भन्दै स्थानीय बासिन्दाले महोत्सवको पनि आयोजना गरेका थिए । त्यतिबेला धैरै सङ्ख्यामा पर्यटकले गुफाको अवलोकन गरेका थिए । सडकको उचित विकास नहुँदा पछिल्ला वर्षमा गुफाको अवलोकन आउनेको सङ्ख्या कमी आउनुका साथै यसको प्रचारप्रसारमा कमी आएको छ ।
राप्ती राजमार्गअन्तर्गत तुलसीपुर सल्यान सडकखण्डको हर्नेटीसम्म बाटो पक्की छ । हर्नेटीबाट करिब चार किलोमिटरको कच्ची साँघुरो बाटो हिँडेपछि गुफासम्म पुग्न सकिन्छ । कच्ची तथा साँघुरो बाटो हुँदा वर्षात्को समयमा यातायातका साधन चल्न नसके पनि हिउँदमा साना सवारीहरू जाने गरेका छन् । ती सवारीमा गए पनि डेढ किलोमिटर पैदल यात्रा हिँड्नुपर्ने बाध्यता छ । गुफाभित्र विभिन्न देवीदेवता, शेषनाग र बाघको स्वरूप पनि देखिने भएकाले गुफाको अवलोकन गर्ने जोकोही पनि चकित पर्ने गर्दछन् । गुफाको बाहिरी भाग र भित्री भागमा ती स्वरूपहरू देख्न सकिन्छ । तीन तहमा रहेको गुफाका प्रत्येक तहका भित्तामा विभिन्न स्वरूप देख्न पाइन्छ । रासस
