गहुँ खेती छाडेर तोरी खेतीतिर आकर्षित

अविनाश चौधरी

धनगढी, पुस १९ गते । छाडा चौपायाले हैरान पारेपछि गहुँ, मसुरो खेती छाडेर किसानहरु तोरी खेतीतिर आकर्षित भएका छन् । चौपायाले गहुँभन्दा तोरीलाई कम नोक्सान गर्ने गरेको भन्दै कुषकहरुले गहुँ घटाएर तोरी खेती बढाएका हुन् ।

भारततिरबाट आउने छाडा चौपायाले बर्सेनी हिउँदेबाली नोक्सान गर्न थालेपछि बाध्य भएर यसवर्ष तोरी खेतीमात्र गरेको कैलालीको कैलारी गाउँपालिका –३ भर्रीका कृषक जगदीश चौधरीले बताउनुभयो । 

“पहिले सबै खेतमा गहुँको मात्र खेती गर्दैआएको थिएँ” उहाँले भन्नुभयो, “पछिल्लो केही वर्षदेखि छाडा चौपायाले गहुँ खतमै पार्न थाले । गहुँ बचाउन मुस्किल भएकाले यसवर्ष तोरी खेती चुनें ।” 

कैलालीमा छाडा चौपाया समस्या समाधान हुन सकेको छैन । विभिन्न स्थानीय तहले छाडा चौपाया व्यवस्थापनको नाममा करोडौं खर्च गरिसकेका छन् । तर समस्या अझै पनि न्यूनीकरण भएको छैन । छाडा चौपायाले खेतीपाती नोक्सान गर्ने गरेकाले धेरैजसो किसान हिउँदभरि खेतमै रात बिताउने गरेका छन् । उनीहरु रातभर जाग्राम बसेर चौपाया धपाउने काम गर्दैआएका छन् । 

छाडा चौपायाले किसानलाई हैरान बनाएको कृषक मक्कुराम चौधरीले बताउनुभयो । विकराल रुप लिँदै गइरहेको छाडा चौैपाया समस्या समाधानमा स्थानीय तह उदासिन देखिएको उहाँको गुनासो छ । विगतमा गहुँ खेती बढी गर्दै आउनु भएका चौधरीले यो वर्ष १० कट्ठा जग्गामा तोरी र त्यति नै जग्गामा गहुँ खेती गर्नुभएको छ । 

“पहिले गहुँ खेती बढी गर्ने गरेको थिएँ” उहाँले भन्नुभयो, “छाडा गाईगोरुले हैरान पारेपछि यो वर्ष गहुँ घटाएर तोरी खेती बढाएँ ।” खेतमा गहुँ घटेपछि चौपायाले तोरीलाई नछाडेको किसानको भनाइ छ । उनीहरुका अनुसार कलिलो तोरीलाई खाएका चौपायाले अचेल फूलेको तोरीमा हिडेर नोक्सान गरिरहेका छन् । 

कैलारी गाउँपालिकाको भर्रीसहित भितरिया, निमुवाबोझी, लालपुर, मोहनपुर, के गाउँ, शिवरत्नपुर, बैजपुर, भुइयाँफाँटा, रामपुरलगायतका विभिन्न गाउँका किसान छाडा चौपायाबाट पीडित छन् । उनीहरु खेतमा साना झुपडी बनाएर खेतमै बस्दैआएका छन् । 

गाउँ–गाउँका किसान चौपाया आउने नाकाका साथै आफ्ना खेतमा पनि जाग्राम बस्ने गरेको कैलारी गाउँपालिका –३ लालपुरका कृषक गुरीलाल चौधरीले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार भारततिरबाट चौपाया आउने नाकामा किसानहरु पालोअनुसार रातभरि जाग्राम बस्दै संयुक्त गस्ती गर्दैआएका छन् । त्यसैगरी, नाकामा पालो नपरेका किसान आफ्ना खेतमा जाग्राम बस्ने गर्दछन् । 

छाडा चौपाया समस्या बढेपछि आफूले पौने २ बिघा जग्गामध्ये १० कट्ठामा गहुँ र बाँकी सबै जमिनमा तोरी खेती गरेको चौधरीको भनाइ छ । गहुँ छाडेर किसान तोरी खेतीमा आकर्षित भएपछि कैलारीको विभिन्न गाउँका खेत अहिले पहेँलपुर बनेको छ । खेतैभरि तोरी फुलेको दृश्य लोभलाग्दो देखिने गरेको छ । 

कैलारी गाउँपालिकामा यसवर्ष अत्यधिक खेतमा किसानले तोरी खेती गरेको कृषि शाखा प्रमुख मैँया चौधरीले बताउनुभयो । “वडा नम्बर ४ त तोरी ब्लकजस्तै देखिन्छ” उहाँले भन्नुभयो, “तर, पालिकाको अनुदान छैन । किसान आफैले तोरी खेती बढाएका हुन ।”