‘बालबालिका रङ्गमञ्चमा’
भाइबहिनीहरू ! मुनाको नयाँ अङ्कमा हामी पढ्ने छौँ हामी सबैलाई मन पर्ने रङ्गकर्मी केदार श्रेष्ठका बारेमा । उहाँ थिएटर मलका निर्देशक र संयोजक हुनुहुन्छ । भाइबहिनीहरू तपाईंहरूलाई नाटक र रङ्गमञ्चका बारेमा कत्तिको थाहा छ ? हामीले दिनहुँ टेलिभिजन र मोबाइलमा फिल्म, गीत, टेलिसिरियल, खेललगायत कार्टुन हेर्ने ग¥र्छौं तर यसबाहेक वास्तवमा रङ्गमञ्चमा गरिने नाटक यीभन्दा धेरै नै फरक हुन्छन् ।
मन जितेपछि (कविता)
पढ्नु छ धेरै लेख्नु छ धेरै जान्नु छ धेरै सिक्नु छ धेरै तैपनि के हो ! छक्क म पर्छु चञ्चल धेरै यो मन मेरै ।
चैते दशैँ किन मनाइन्छ
भाइबहिनी हो, तिमीहरू प्रायः सबैलाई दशैँ त थाहा नै होला । बडादशैँ अर्को चैत दशैँ भनेर जान्द छौ । चैतमा पनि दशैँ आउँछ र हामी मनाउँछौ पनि । त्यो दशैँलाई हामी चैते दशैँ भन्छौँ । वर्षमा दुई पटक दशैँआउँछ । अनि हामी प्रत्येक वर्ष दुई पटक नै मनाउँछाैँ पनि । एउटा बडादशैँ र अर्को सानो अर्थात् चैते दशैँ । भाइबहिनीहरू अब चैतै दशैँको सुरुवात कसरी भयो र किन मनाइन्छ भन्नेबारेमा जानकारी राखौँ है त । पुराना कथनका अनुसार पहिले पहिले मुख्य दशैँ चैतमा पर्ने गर्दथ्यो तर उक्त समयमा सुक्खा भएर खडेरी पर्ने, मौसमी बदलीका साथै दशैँको गरिष्ठ भोजन अनि हिँडडुलले धेरै जना बिरामी परेपछि दशैँलाई वर्षको मध्यमा सारिएको मान्यता छ ।
प्रेरक व्यक्तित्त्व म्याक्सिम गोर्की
भाइबहिनी हो ! लेखक बन्ने तिमीहरूको पनि सपना होला । त्यसो भए विश्वविख्यात लेखक म्याक्सिम गोर्कीको जीवन सङ्घर्षबारे जानिराखौँ है त ! गोर्कीको जन्म तत्कालीन रुसको निझ्नी नोभ्गोरोदमा सन् १८६८ मार्च २८ मा गरिब परिवारमा भयो । त्यतिखेर रुसमा जमिनदारहरू दुःख नगरी खेतीको सारा आम्दानी थुपार्थे । किसान र मजदुरलाई कठोर श्रम गर्दा पनि खान पुग्दैनथ्यो ।
रमाइलो संसार
बेलायती अभिनेता रेगे जेन पेजलाई संसारको सबैभन्दा सुन्दर पुरुषको उपाधि दिइएको छ । उनलाई दर्शकको रोजाइका आधारमा नभई एक वैज्ञानिक अनुसन्धानका आधारमा संसारकै सुन्दर पुरुष घोषणा गरिएको हो । ग्रिक गोल्डेन अनुपात समीकरणअनुसार उनलाई संसारको सबैभन्दा सुन्दर पुरुष घोषित गरिएको छ
कत्थककी रानी
सात वर्षीय सानी नानी रोक्सआना श्रेष्ठ सारै राम्रो नृत्य गर्छिन् । सबैलाई चकित पार्ने गरी नै नाच्छिन् । साधारण नृत्य नभएर उनी सबैलाई मोहित पार्ने शास्त्रीय कत्थकमा बढी नृत्य गर्छिन् । थानकोटको पश्चिम बिन्दु माविमा कक्षा २ मा अध्ययनरत रोक्सआना डान्स एकेडेमीमा पनि नियमित अभ्यास गरिरहेकी छिन् । सानै उमेरदेखि उनी कत्थक नृत्य गर्दै आएका कारण नृत्यबाट नै दर्शकलाई मोहित पार्ने गर्छिन् । कत्थक विश्वव्यापी रूपमै प्रसिद्ध शास्त्रीय नृत्य हो । त्यसैले अन्तर्राष्टियस्तरमा पनि कत्थकमा भाग लिने र प्रतिभा देखाउने रहर लागेको रोक्सआनाले बताइन् । धेरै थकाइ लागेको बेला नृत्य ग¥यो भने रमाइलो लाग्छ । नृत्य मेरो लागि औषधि हो दैनिक दुई घण्टा कत्थकको अभ्यास गर्छिन् । ‘विद्यालयबाट फर्केपछि गृहकार्य सकेलगत्तै नृत्य
डेटा सेन्टर इन्टरनेटको घर
विश्वभर हरेक क्षण इन्टरनेटमा नयाँ–नयाँ कन्टेन्टहरू थपिइरहन्छन् । भाइबहिनीले पनि याद गरेकै हुनुपर्छ, हरेक पटक युट्युब चलाउँदा होस् अथवा टिकटक, नयाँ–नयाँ भिडियो आइरहेकै हुन्छन् । फेसबुक, इन्स्टाग्राममा पनि नयाँ फोटो अनि भिडियो उत्तिकै आइरहेका हुन्छन् । यसबाहेक इन्टरनेटमा त्यस्ता करोडौँ साइट छन् जहाँ हरेक पल लाखौँ, करोडौँ नयाँ सामग्री अपलोड भइरहेका हुन्छन् । इन्टरनेटमा हरेक दिन थपिने यी कन्टेन्टहरू कतै न कतै सुरक्षित राखिएका हुन्छन् । त्यसरी सुरक्षित राखिएकै कारण हामीले खोजेको समयमा त्यस्ता कन्टेन्ट इन्टरनेटमा सहजै उपलब्ध हुन्छन् । यसरी इन्टरनेटका कन्टेन्ट सुरक्षित राखिने ठाउँ हो डेटा सेन्टर । इन्टरनेटको अत्यधिक प्रयोग बढेपछि डेटा सेन्टर पनि एकदमै चर्चित हुन थालेको छ ।
युवा–अब जुट अब उठ (कविता)
हे युवा शक्ति अब त उठौँ है, हे युवा शक्ति अब त जुटौँ है । देश बनाउनलाई उठौँ है, नेपाल आमालाई बचाउनलाई उठौँ है ।
शैक्षिक भ्रमण
विजय स्मारक मााध्यमिक विद्यालयबाट फागुन १९ गते कक्षा ४ का हामी सम्पूर्ण विद्यार्थी शैक्षिक भ्रमणमा गोदावरी गएका थियौँ । सबै विद्यार्थी ९:३० मा विद्यालयको प्राङ्गणमा जम्मा भयौँ । कक्षा शिक्षक सुस्मिता राणा म्यामले हाजिरी गराउनुभयो । शिक्षकले लाइनमा उभ्याउनु भयो । सबै जानाको आइडेन्टी चेक गर्नुभयो । १०:५० मा गाडी चढ्यौँ । १ घन्टा ३० मिनेट गाडीको यात्रा गरेपछि गोदावरी पुग्यौँ ।
साइनो कविताहरू
फूल प्रिय साथी हो निःशुल्क बास्ना छर्छ यो बालक सुन्दर सृष्टि हो । असल मेरा साथी घुम्ने पढ्ने बानी जाति
दार्शनिक ब्रुस ली
साथीहरू तपाईहरूले ब्रुस लीको नाम सुन्नुभएकै होला । उहाँ एक उत्कृष्ट खेलाडी, दार्शनिक र हामीजस्ता साना बालबालिकाको जीवनमा प्रेरणाका स्रोत पनि हुन् । उहाँको जन्म संयुक्त राज्य अमेरिकामा भएको थियो । सन् २०२० मा ब्रुस लीलाई समर्पित गर्दै चलचित्र पनि बनाइएको थियो । ब्रुस ली धेरैका लागि प्रेरणा थिए । उहाँको बाल्यकाल अति नै प्रेरणादायी छ । म पनि तेक्वान्दोमा सामेल हुन प्रेरित भएँ ।
प्रख्यात सहर जयपुर
कतिपय साथीहरूलाई NCC का बारेमा थाहा नहुन पनि सक्छ । NCC भनेको ल्बतष्यलबNational Cadet Corps हो । यसलाई नेपालीमा ‘राष्ट्रिय सेवा दल’ भनिन्छ । नेपाल सरकारले यसको सञ्चालनको जिम्मा नेपाली सेनालाई दिएको छ । यसमा सैनिक सेवाको आधारभूत तालिम तथा ज्ञान प्रदान गरिन्छ । यस्तो तालिमको अवसर देशभरिका सबै विद्यालयमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीले पाउँदैनन् । म अध्ययनरत विद्यालय (वागीश्वरी मावि च्याह्मासिंह, भक्तपुर) NCC का लागि छनोट भएको हुँदा मैले गत वर्ष नै आफ्नै विद्यालयको प्राङ्गणमा सञ्चालित ३५ दिने तालिम लिने अवसर पाएको थिएँ ।
मैले बनाएको ‘टेबल ल्याम्प’
साथीहरू, माघ महिनामा मेरो स्कुलमा बृहत् शैक्षिक प्रदर्शनी भयो । कक्षा ४ देखि ९ सम्मका विद्यार्थीले आफूले रुचाएको जानेको विषयमा आफ्ना कला प्रदर्शन गरेका थिए । मैले पनि यस्ता प्रदर्शनीमा पहिलो चोटि भाग लिएको थिएँ । योभन्दा अगाडि हुने प्रदर्शनीमा म सानै त थिएँ नि । म र मेरा साथीहरू मिलेर टेबल ल्याम्प, अनि ब्याट्रीबाट बल्ने बत्ती बनायौँ । थाहा छ, मलाई ब्याट्री र मोटरको प्रयोग गरेर यस्ता विभिन्न नमुना बनाउन औधी मनपर्छ । सबै गरेर डेढ सयभन्दा बढी विभिन्न प्रकारका नमुना प्रदर्शनीमा राखिएका थिए । जसमा मलाई सबैभन्दा मन परेका घास काट्ने मेसिन, बौद्धको नमुना, सोलारबाट बत्ती बलेको, ज्वालामुखी निस्केको, सडक दुर्घटना हुनबाट बचाउने सेन्सरजस्ता थिए । स्मार्ट डस्टबिन त झनै अचम्मको थियो ।
हुरीबतासको सम्झना
चैत मासको सुक्खा खडेरी परेको थियो । जताततै धुलो उडिरहेको थियो । विद्यालयको वार्षिक परीक्षा सकिएपछि बिदाको समय बिताउन म गाउँ गएको थिएँ । तराईका फाँटमा आँपका बोटहरू हाँगा–हाँगा लच्काएर फुलेका थिए । एक दिन साँझको लगभग ५ बजेको समय थियो । ठूलो हुरीबतास आउँछ कि भन्दै डर लाग्न थालेको थियो ।
सानेको जन्मदिन
सानेको जन्मदिन थियो । ऊ हजुर आमाको पर्खाइमा बसेको थियो । “मैले त ठ्याक्कै ५ः०० बजे आउनुहोला भनेर भनेको थिएँ । बिर्सिनुभयो कि ।” उसले मनमनै प्रश्न ग¥यो । केही बेर पर्खंदा पनि हजुरआमा आउने कुनै सङ्केत सानेले देखेन । साने आत्तियो । हजुरआमा बाटैमा हराउनुभयो कि भनेर साने हजुरआमालाई खोज्न गयोे । “ए बाबु, एकैछिन धैर्य गर, आइहाल्नु हुन्छ ।” आमाले पछाडिबाट भन्दा पनि उसले नसुनेको जस्तो ग¥यो । ईश्वरी फुपूले त थाहा भएन भन्नुभयो । प्रकाश दाइले भर्खर सुनीलको घरमा हजुरआमा गएको दाबी ग¥यो । सुनीलले “हजुरआमालाई भेट्न त भेटेको थिए तर उहाँ बुवासँग छोटो कुराकानी गरेर गइहाल्नुभयो” भन्यो ।
टुँडिखेल घोडेजात्राको महिमा
भाइबहिनीहरू, नेपालमा धेरै वर्ष पहिले हरिदेव नाम भएका राजा थिए । उनका केशचन्द्र नाम भएका छोरा थिए । उनी कसैले भनेको केही नमान्ने जिद्दी स्वभावका बालक रहेछन् । उनी बराबर जुवा खेलिरहन्थे । जुवा खेल्ने ठाउँ थँबहिल (हाल ठमेल) थियो । एकदिन जुवा खेल्न जाँदा हारेछन् । रात पनि धेरै बितिसकेका कारण ठमेलमा बस्ने आफ्नो दिदीको घरमै गएर बसेछन् । जुवा खेल्ने लतले गर्दा केशचन्द्रले दिदीको घरबाट आफूले खाएको थाल नै चोरेर जुवा खेल्न हिँडे, त्यो पनि हारे । बेलुका घरमा आउँदा भाइले थाल चोरेर लगेको थाहा पाइन् ।
अब अर्को कक्षा (कविता)
वर्षभरि किताब पढेँ होमवर्क गरें, नट बनाएँ । नजानेका प्रश्न सोधें दिनैपिच्छे पाठ बुझाएँ ।
पुतली (कविता)
आहा कति राम्रो पुतली जहिल्यै उड्छ मेरै वरिपरि घाम होस् वा झरी घुम्छ दिनैभरि ।।
ऋतु (कविता)
छ भाइ ऋतुको नाम सम्झ शरद्पछि आउँछ हेमन्त । वसन्त ऋतु जब तिमी आउँछौ आँकुरा मुना पालुवा पलाउँछौ ।
नेपाली हुँ वीर (कविता)
नेपाल हो घर मेरो हिमाल हो शिर, देशको सान बढाउने नेपाली हुँ वीर । हेर साथी आकाशमा बादलको घेरा, बादलभित्र झिलिमिली चन्द्रमाको डेरा ।
कुकुर (कविता)
हाम्रो घरको पाले यो साहै्र राम्रो खाले यो भुक्छ अरू सबैलाई नचिनेको मान्छेलाई ।।१।।
आमाको माया (कविता)
टन्टलापुर घाममा टुक्र्याइरहन्छौ ढुङ्गा बनाउँछौै पहाड जत्रै गिट्टीको थुप्रो गिट्टीकै आकारमा उठ्ने गरी ठेला । डोकोको पिँधबाट झार्दै साउने झरी बिताइदिन्छौ बर्सात बालुवा ओसारी–ओसारी ।
“...अनि देशकै उत्कृष्ट विद्यालय बन्यो”
भाइबहिनीहरू, यस पटक तपाईंहरूलाई नेपालकै उत्कृष्ट विद्यालयमध्ये एक विद्यालयका बारेमा जानकारी दिँदै छौँ । देशकै मध्यभागमा रहेको भरतपुर महानगरपालिका–१० स्थित नारायणी उच्च माध्यमिक विद्यालय । यो स्कुल अहिले देशकै नमुना विद्यालय हो ।
धावक बन्ने रिकजनाको सपना
‘भविष्यमा राम्रो खेलाडी बनेर चिनिने मेरो लक्ष्य छ । उत्कृष्ट धावक बनेर राष्ट्रिय रूपमा परिचित हुने मेरो सपना हो’ । मुनासँगको कुराकानीमा रिकजना माझीले भनिन । म्याग्दीको मंगला गाउँपालिका–५, पोककी रिकजना मङ्गला माविको कक्षा ८ मा अध्ययनरत छिन । खेलकुदका साथै उनी पढाइमा पनि अब्बल छन् । हामीले कतै देखेका हुन्छौँ भीर पहरामा पनि राम्रो फूल फुलेको हुन्छ । दुई ढुङ्गाको बीचबाट उम्रिएको बिरुवा सङ्घर्ष गरेर उर्किएको हुन्छ । यस्तै उदाहरण हुन रिकजना । उनी लाखौँ बालबालिकाका लागि एउटा प्रेरणाको स्रोत हुन सक्छिन् ।
प्रजातन्त्र दिवस ‘सम्झनै पर्ने साथ’
फागुनको महिना । देश र जनताले सम्झने दिनमा पर्दछ– ७ गते । वि.सं. २००७, फागुन ७ लाई नेपालले ऐतहासिक दिनका रूपमा लिने गरेको छ । यो दिनलाई ऐतिहासिक दिन अर्थात् ‘प्रजातन्त्र दिवस’ भनेर मनाउँदै आएका पनि छौँ । र, यो दिनलाई किन सम्झन्छौँ त ? हामीले सुनेका छौँ– ‘नेपालमा १०४ वर्षसम्म राणा शासन चलेको थियो ।’ हामीले राणा
