ध्रुव ढकाल
इटहरी (सुनसरी), मङ्सिर ७ गते । जेनजी पुस्ताको आन्दोलनमा मृत्यु भएर सहिद हुनुभएका इटहरी–१४ का मोहन सरदार घर बनाउने मिस्त्रीको काम गर्नुहुन्थ्यो । गत भदौ २३ गते जेनजी पुस्ताको आन्दोलनबारे उहाँलाई खासै जानकारी थिएन । गाउँकै श्रवण सरदारसँग बजार जाने निधो गर्नुभयो । उहाँ घर बनाउने काम गर्दा खुट्टामा चोट लागेर केही दिनदेखि घरमै आराम गरेर बस्नुभएको थियो । ।
एकछिन बजार पनि पुगेर आउने अनि खुट्टा पनि सामुदायिक स्वास्थ्य केन्द्रमा देखाएर आउँछु भनेर श्रीमती मञ्जुसँग कुरा गरेर उहाँ घरबाट निस्किनुभएको थियो तर कहिल्यै नआउने गरी बिदा भएर जानुभयो । साँझ अबेरसम्म पनि नफर्किएपछि श्रीमती मञ्जुले श्रवणलाई सोध्दा दिउँसै छुटिएको र पछि खोज्दा आफूले फेला नपारेको श्रवणले भन्नुभयो, “खै मोहन त कता जानुभयो, बजारमा आन्दोलन रहेछ, त्यो भिडभाडमा हामी छुट्टियौँ, पछि सम्पर्क हुन सकेन ।” श्रवणका कुराले मञ्जुको मनमा चिसो पस्यो ।
अनि फोन लगाउन थाल्नुभयो । फोन ‘स्वीच अफ’ थियो । आफन्त र गाउँका सबैलाई हारगुहार गर्नुभयो । तर, सबैले आइहाल्नुहुन्छ नि भन्ने जवाफ दिए । नभन्दै उहाँले पनि बेलुकासम्म त आउनुहुन्छ होला भनेर सोच्नुभयो । तैपनि मन बेचैन भइरह्यो । फेसबुक खोलेर बेलाबेलामा हेर्नुहुन्थ्यो । त्यही फेसबुकमा गोली लागेर ढलेको भनेर आफ्नै श्रीमान्को भिडियो देखेपछि मञ्जु बेहोस् हुनुभयो । त्यसपछि उहाँलाई आफन्तले सम्हालेर केही समयपछि होसमा आएको याद छ । अनि, गाउँका सबै जना मोहनको खोजतलासमा लागे । पछि बिपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको शव गृहमा राखेको सूचना प्राप्त भयो । आफन्त लिएर भोलिपल्ट मञ्जु हेर्न जानुभयो ।
उहाँको आठ वर्षअघि विवाह भएको थियो । उहाँले सुनसरी रामधुनी–८ कै मञ्जुसँग विवाह गर्नुभएको थियो । मञ्जुले यति चाँडै श्रीमान् गुमाउँदाको पीडाले उहाँलाई सम्हालिन धेरै दिनसम्म कुर्नुपर्याे । अहिले पनि उहाँ श्रीमानकाे नाम लिनासाथ आँखाबाट आँसु झार्नुहुन्छ, अरु केही बोल्न सक्नुहुन्न । ४० वर्ष पुग्नुभएका मोहन र मञ्जुबीच प्रेम विवाह भएको थियो । उनीहरुको एउटी पाँच वर्षकी र अर्की सात वर्षकी छोरी छिन् । घर बनाउने क्रममै उहाँहरुबीच चिनजान भयो, अनि मन्दिरमा विवाह भएको थियो । “सँगै मर्ने अनि सँगै बाँच्ने कसम खाएर प्रेम सम्बन्धमा बाँधिएका थियौँ, तर श्रीमानकाे अल्पायुमै मृत्यु हुँदा सारै गाह्रो भएको छ”, २७ वर्षे मञ्जुले भन्नुभयो, “सानी छोरी आकृतिले बारम्बार बाको कुरा निकाल्छिन् । उनले बाबाको कुरा निकाल्दा कसरी सम्झाउन गाह्रो हुन्छ ।”
छोरीलाई मोहन विदेश गएको भनेर ढाँटिएको छ । अब कतिञ्जेलसम्म ढाँट्ने ? उहाँले भन्नुभयो, “छोरी आकृतिले पनि विश्वास गरेकी छन् । कुनै दिन वास्तविकता थाहा पाउँदा छोरीलाई कस्तो पीडा होला ?” मञ्जु पनि दुई वर्षसम्म कुबेत बसेर फर्किनुभएको हो । “छोरीलाई ममी आउनु भो, अनि बाबा जानु भो, भन्ने विश्वास छ”, मञ्जुले भन्नुभयो । सात वर्षे जेठी छोरी आरबीलाई पनि बाबुको निधन भएको ज्ञान छ ।
मञ्जुको कुबेत गएर कमाएको र मोहनले मिस्त्री गरेर जोहो गरेको पैसाले ऐलानी जग्गामा एउटा सामान्य घर बनाइएको छ । उहाँहरुको जसोतसो घर व्यवहार सामान्य ढङ्गले चलेको थियो । अब भने समस्या निम्तिएको छ । “अब मैले छोरीहरुलाई कसरी पाल्नु ? मलाई जहिल्यै यही कुराले पिरोल्ने गर्छ”, मञ्जुले भन्नुभयो ।
उहाँ अहिले प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीले जागिर दिने वचन दिएकाले त्यही आशमा हुनुहुन्छ । तिहारअघि जेनजी पुस्ताको काठमाडौँमा भेला भएको र त्यो भेलामा झापाबाट जेनजी पुस्ताको अगुवा अञ्जु राईले मञ्जुलाई पनि लिएर जानुभएको थियो । त्यो भेलामा सकेर जेनजीकै अगुवाइमा प्रधानमन्त्री सुशीला कार्कीसमक्ष जेनजी आन्दोलनका क्रममा मृत्यु भएका मृतकका परिवारसहित घाइतेका आफन्तलाई भेट गराइएको थियो । त्यहीबेला प्रधानमन्त्री कार्कीले योग्यताअनुसारको जागिर लगाइदिने वचन दिएको मञ्जुले बताउनुभयो ।
“प्रधानमन्त्रीले जागिर लगाइदिन्छु भन्नुभएको छ, अहिलेसम्म आश गरेर बसेको छु”, मञ्जुले भन्नुभयो, “अहिलेसम्म त काम खोज्न पनि गएको छैन, प्रधानमन्त्रीकै आशमा पर्खेको हो ।” काम नगरिकन छोरीहरुका लागि बिहान बेलुकाको गर्जो टार्न नै समस्या हुने भएकाले आफ्नो क्षमताअनुसारको काम जेसुकै पाए पनि गर्ने उहाँले बताउनुभयो । महिला भए पनि उहाँ सानैदेखि कामकाजी भएकाले गर्दा कुनै समस्या छैन । कुबेतमा पनि दुःखै गरेर आएको हो, काम गर्न कुनै समस्या छैन”, उहाँले उद्योगी तथा व्यवसायीलाई आग्रह गर्दै भन्नुभयो, “मेरा छोरीहरुका लागि मलाई सानोतिनो भए पनि काम दिनुहोस् ।”
उहाँलाई सरकारले रु. १५ लाख उपलब्ध गराइसकेको छ । सरकारले गृह मन्त्रालयमार्फत क्षतिपूर्तिबापत रु. १० लाख र काजकिरिया तथा अन्य खर्चका लागि रु. पाँच लाख उपलब्ध गराएको हो । जेनजी आन्दोलनका क्रममा मृत्यु भएका परिवारलाई कोशी प्रदेश सरकार र इटहरी उपमहानगरपालिकाले पनि राहत रकम दिने निर्णय गरेको छ । यद्यपि अहिलेसम्म उपलब्ध गराएको छैन ।
सरकारले दिएको पैसा काजकिरिया खर्च गरेर बचेको सबै पैसा छोरीहरुको भविष्यका लागि बचत गरेर राखेको उहाँले बताउनुभयो । उहाँ भन्नुहुन्छ, “जस्तोसुकै कठिन सङ्घर्ष गर्न परे पनि छोरीहरुलाई कुनै अभाव हुन दिनेछैन ।” छोरीहरुलाई आफ्नो आर्थिक अवस्था कमजोर भएकैले गर्दा घटनापछि दाताकै सहयोगमा इटहरीकै मेरिल्याण्ड बोर्डिङ् स्कुलमा पढाइरहेको उहाँले बताउनुभयो । जेनजीको आन्दोलनको पहिलो भदौ २३ गते नै इटहरीमा दुई जनाको मृत्यु भएको थियो । मोहनसँगै प्रहरीको गोली लागेर इनरुवा–६ घर भई आफन्तको घरमा इटहरी बस्दै आउनुभएका १६ वर्षे अभिषेक श्रेष्ठको पनि मृत्यु भएको थियो । रासस
