ठाकुर सेनेहाङ
तेह्रथुम, कात्तिक १६ गते । चार दिनदेखि लगातार परिरहेको अविरल वर्षाले तेह्रथुम जिल्लाका किसानहरूलाई ठुलो मार परेको छ । निरन्तरको वर्षातका कारण खेतमा लगाइएका धान, कोदो, मकै, तरकारीदेखि फलफूलसम्मका अधिकांश बालीहरू ढलेर नष्ट भएका छन् । खेतबारी जलमग्न बनेका छन् र केही स्थानमा पहिरो र बाढीले समेत खेतीयोग्य जमिन बगाएको स्थानीयहरूले बताएका छन् ।
तेह्रथुमका किसानहरूले वर्षभरिको परिश्रम र आशामा लगाएको बाली अहिले वर्षाको कारण तहसनहस भएको छ । जिल्लाका अधिकांश गाउँहरू—म्याङलुङ, फेदाप, लालीगुराँस, छथर, मेन्छ्यायेम, आठराईलगायतका क्षेत्रमा निरन्तरको वर्षाका कारण किसानहरूको अनुहारमा निराशा र चिन्ता झल्किएको छ । गत असारमा रोपाइँका बेला खडेरीले धान लगाउन ढिलो भएको र अहिले बाली उठाउने बेला अविरल वर्षाले धान, मकै, कोदो लगायतका अन्नबाली पूर्णरूपमा नोक्सान पुर्याएको किसानहरूको भनाइ छ ।
म्याङलुङ नगरपालिका–९ की किसान शर्मिला तामाङले भन्नुभयो, “खडेरीका कारण रोपाइँ ढिलो ग¥यौँ, अब धान भित्र्याउने बेला आएको थियो, तर तीन दिनको झरीले सबै बाली खेतमै लडायो । बाली उठाउने आशै मरेको छ ।” उहाँले भन्नुभयो, “अब वर्षभरि के खाने भनेर हामी किसानहरू रातभर निदाउन सक्दैनौं ।”
यस्तै, तेह्रथुमकै अर्का कृषक राजकुमार फुदोङले भन्नुभयो, “पहिले पानी नपरेर रोपाइँ गर्न सकिएन, अहिले फेरि बढी पानीले बाली डुबायो । यो प्रकृतिले नै ठगेको जस्तो लाग्छ ।” उहाँले सरकार र स्थानीय तहले तत्काल क्षतिपूर्ति र राहतको व्यवस्था गर्न आग्रह गर्नुभयो ।
वर्षाका कारण किसानहरूको मात्र नभई जिल्लाको समग्र स्थानीय अर्थतन्त्रमा समेत गम्भीर असर पर्ने देखिएको छ । धान र कोदो उत्पादन घटेपछि बजारमा अन्न अभाव र मूल्यवृद्धि हुने चिन्ता व्यापारी र उपभोक्तामाझ देखिएको छ । किसानहरूले उत्पादन गर्न नसकेपछि गाउँका पसलहरूमा दैनिक उपभोगका सामानको कारोबार घट्ने अपेक्षा गरिएको छ । यसले स्थानीय बजार, उपभोग र नगदे प्रवाहमा समेत नकारात्मक असर पार्ने कृषि विज्ञहरूको भनाइ छ ।
कृषि ज्ञान केन्द्र तेह्रथुमका अनुसार, जिल्लामा करिब सात हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा धानखेती हुँदै आएको छ । यस वर्षको असामयिक वर्षा र निरन्तरको झरीले म्याङलुङ, लालीगुराँस, छथर, मेन्छ्यायेम, फेदाप र आठराई गाउँपालिकाका सयौं किसान प्रभावित भएका छन् । केही स्थानमा बाली मात्र होइन, गोठ, पशुधन र सडक संरचनासमेत क्षतिग्रस्त भएको प्रारम्भिक विवरणमा उल्लेख गरिएको छ ।
कृषि प्राविधिकहरूका अनुसार जलवायु परिवर्तनका कारण वर्षा र तापक्रमको ढाँचा असामान्य बन्दै गइरहेको छ, जसले कृषि उत्पादनमा ठुलो असर पारिरहेको छ । उनीहरूको भनाइमा, अब परम्परागत खेती प्रणालीले काम नगर्ने हुँदा जलवायु–अनुकूल कृषि प्रणाली अवलम्बन गर्नुपर्ने आवश्यकता बढ्दै गएको छ । बाली बीमा कार्यक्रमलाई प्रभावकारी बनाउने र किसानलाई प्राविधिक सहयोग पुर्याउनेतर्फ सरकारले ध्यान दिनुपर्ने उनीहरूको सुझाव छ ।
तेह्रथुमका म्याङलुङ नगरपालिका–९ का वडाध्यक्ष राकेश फुदोङले भन्नुभयो, “कृषकहरूको पीडा गम्भीर छ । हामीले तत्काल राहत, बीउ र मल वितरणका विषयमा कार्यपालिकाको बैठकमा छलफल गरिरहेका छौं । क्षति मूल्याङ्कनपछि राहत र पुनःस्थापना कार्यक्रम ल्याइनेछ ।” उहाँले कृषि क्षेत्रमा दीर्घकालीन सुरक्षा नीति बनाउन पनि प्रदेश र सङ्घीय सरकारलाई आग्रह गर्नुभयो ।
यसरी वर्षेनी दोहोरिने प्राकृतिक विपत्तिले किसानहरू थप असुरक्षित र निराश बन्दै गएका छन् । जलवायु परिवर्तन, अनियमित वर्षा, कीराको प्रकोप र बाली नष्ट हुने समस्या बारम्बार दोहोरिँदा तेह्रथुमका कृषकहरूको जीविकोपार्जन सङ्कटमा परेको छ । कृषकहरूले सरकारले अब राहतभन्दा पनि दीर्घकालीन कृषि सुरक्षा नीति, सिँचाइ सञ्जाल र बजार व्यवस्थापनमा ध्यान दिनुपर्ने माग गरेका छन् ।
-(1)-square-thumb.jpg)
-(1)-original-thumb.jpg)
