अनिल पराजुली
हेटौँडा, कात्तिक ११ गते । नेपाली सेनाको व्यवस्थापनमा निर्माणाधीन राष्ट्रिय गौरवको आयोजना काठमाडौँ–तराई–मधेस द्रुतमार्गको प्रगति सुस्त देखिएको छ । द्रुतमार्गको प्रगति सात वर्षको अवधिमा ३६.४२ प्रतिशतमा सीमित भएको हो ।
आयोजना निर्माणको काम चालु आर्थिक वर्ष २०८१–८२ को त्रैमासिक अर्थात् असोज मसान्तसम्म भौतिक प्रगति ३६ दशमलव ४२ प्रतिशत रहेको नेपाली सेनाका सहायक रथी एवम् सूचना अधिकारी गौरव कुमार केसीले जानकारी दिनुभयो । काठमाडौँ–तराई–मधेस द्रुतमार्ग सडक आयोजनाको मोबिलाइजेसन सहित वित्तीय प्रगति भने ३८.५५ प्रतिशत छ ।
आयोजनाको समष्टिगत कार्य योजना अन्तर्गत रहेका १३ वटा निर्माण प्याकेजहरू मध्ये हालसम्म प्याकेज नं. १, २, ३, ४, ५, ६, ७, ८ क, ८ ख, ९ क, ९ ख र १० निर्माणाधीन तथा कार्यान्वयनको चरणमा रहेको छ । प्याकेज नं ११ अन्तर्गत पर्ने खोकना–बुङ्गमती खण्डमा जग्गा अधिग्रहण सम्बन्धी समस्या साथै द्रुतमार्गको शुरु बिन्दु र सवारी आवागमन व्यवस्थापन निर्णय बाँकी रहेकोले खरिद प्रक्रिया शुरु हुन बाँकी रहेको सूचना अधिकारी केसीले जानकारी दिनुभयो ।
आयोजना अन्तर्गतका जम्मा ६ वटा सुरुङ्गमार्गको कुल लम्बाइ १० दशमलव ३०९ किलोमिटर रहेको छ । नेपाली सेनाले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्क अनुसार सुरुङ मार्गको प्याकेज नं १ अन्तर्गत महादेवटार सुरुङको जम्मा लम्बाई ३ हजार ३५५ मिटरमध्ये दायाँ टनेल ३ हजार ३२२ मिटर मध्ये २ हजार २९ मिटर अर्थात् ६१ प्रतिशत खन्ने काम सम्पन्न भएको छ । बायाँ टनेल ३ हजार ३८६ मिटर मध्ये २ हजार २८८ मिटर अर्थात् ६८ प्रतिशत खन्ने काम सकिएको नेपाली सेनाले जनाएको छ ।
प्याकेज नं २ अन्तर्गत धोद्रे सुरुङ मार्गको जम्मा लम्बाइ १ हजार ६९१ मिटरमध्ये बायाँ टनेलको १ हजार ७२८ मध्ये १ हजार ६४२ अर्थात् ९५ प्रतिशत खन्ने काम भएको छ भने निजगढबाट काठमाडौँतर्फ जाने दायाँ टनेल १ हजार ६५३ मिटर लामो सुरुङ ११ जेठमा छिचोलिएको [ब्रेक थ्रु भएको] थियो ।
प्याकेज नं. ३ अन्तर्गत मकवानपुरको बकैया र गढी गाउँपालिकामा पर्ने लेन डाँडामा रहेको जोडी सुरुङ निजगढबाट काठमाडौँतर्फ आउने १ हजार ६१२ मिटर लामो सुरुङ मार्ग असारमा र काठमाडौँबाट निजगढतर्फ जाने १ हजार ६३३ मिटर लामो सुरुङ जेठमा छिचोलिसकेको थियो ।
प्याकेज नं. ४ अन्तर्गत एक हजार मिटर लम्बाइको देवी चौर सुरुङ र प्याकेज नं। ५ अन्तर्गतको ३९० मिटर लम्बाइको सिसौटार सुरुङको खरिद सम्झौता सम्पन्न भई डिजाइनको क्रममा रहेको नेपाली सेनाले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । त्यस्तै प्याकेज नं ६ अन्तर्गतको २ हजार २५० मिटरको चन्द्रामा भीर सुरुङको पोर्टल तयारीको कार्य भइरहेको छ ।
आयोजना अन्तर्गत रहेका जम्मा ८९ स्थानमा रहेका पुलहरू मध्ये ८५ स्थानका पुलहरू निर्माणको लागि खरिद सम्झौता सम्पन्न भएको छ । हालसम्म मकवानपुरको राजदमार इलाकामा ५ वटा पुलहरूको निर्माण कार्य सम्पन्न भएको छ । अन्य स्थानमा ८१ मिटरसम्म उचाइ रहेका विभिन्न प्रकृतिका पुलहरूको संरचना निर्माण भइरहेको नेपाली सेनाले जनाएको छ ।
जग्गा अधिग्रहण। स्वीकृत वातावरण प्रभाव मूल्याङ्कन (इआइए) तथा पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन [एसइआइए] बमोजिम आयोजना निर्माणका लागि जम्मा करिब १७ हजार ६५१ रोपनी जग्गा अधिग्रहण आवश्यक मध्ये व्यक्तिगत जग्गा ५ हजार ४८७ रोपनी रहेको छ । हालसम्म ५ हजार २०४ रोपनी व्यक्तिगत जग्गा अधिग्रहणको लागि सूचना प्रकाशन भएकोमा ४ हजार ८११ रोपनी अधिग्रहण सम्पन्न भइसकेको र ३९४ रोपनी अधिग्रहण बाँकी रहेको सेनाले जनाएको छ । अधिग्रहण बाँकी उक्त जग्गामध्ये खोकना–बुङ्गमती खण्डको मूल्य निर्धारण भई मुआब्जा वितरण हुन बाँकी २०६ रोपनी, मूल्य निर्धारण हुन बाँकी जग्गा १६५ रोपनी सहित करिब ३७१ रोपनी तथा मकवानपुर जिल्लामा १६ रोपनी र काठमाडौँ जिल्लामा ४ रोपनी जग्गा अधिग्रहण बाँकी रहेको छ ।
हालसम्म ३१ हजार ९५० वटा रूखहरू कटान भएको छ । नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषद्को २०८० पुस १२ गतेको निर्णय अनुसार कटान स्वीकृति पाएका विभिन्न प्रजातिका ४ हजार ३४५ रुखहरू मध्ये हालसम्म ३ हजार ३३५ रुख कटान गरिएको छ । कटान गरिएका रुखहरूको बदलामा हालसम्म ७ लाख ५ हजार ५५२ बिरुवा रोप्ने कार्य सम्पन्न भइसकेको नेपाली सेनाले आफ्नो वेब साइड मार्फत जानकारी दिएको हो ।
निर्माणको क्रममा रेखाङ्कन अनुकूलन तथा परिमार्जित डिजाइन बमोजिम पूर्व निर्धारित मार्गाधिकार भन्दा बाहिरको थप जग्गा अधिग्रहण तथा रुख कटानको लागि पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन स्वीकृति गर्ने गरिएको उल्लेख छ । द्रुतमार्गको २६ किलोमिटर देखी ३५ किलोमिटरमा पर्ने महादेवटार, धोद्रे र लेनडाँडा खण्ड तथा ४९ किलोमिटर देखी ७० किलोमिटरसम्म पर्ने राजदमार, बागदेव र निजगढ खण्डको पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन प्रतिवेदन अनुसार २०८० पौष १२ गते जग्गा अधिग्रहण तथा रुख कटान स्वीकृति प्राप्त गरि कटान सम्पन्न भई बारा तथा निजगढ जिल्लामा कटान भएका रुखहरू सम्बन्धित वन कार्यालयहरूमा हस्तान्तरणको भइसकेको छ ।
त्यसैगरि, द्रुतमार्गको ३५ किलोमिटर देखी ४९ किलोमिटर सम्म पर्ने रानीसेरा तथा बुदुने खण्डको पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन प्रतिवेदन २०८१ वैशाख ७ गतेको वन तथा वातावरण मन्त्रालयको मन्त्री स्तरको निर्णयबाट स्वीकृत प्राप्त भएको छ । नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषद्को २०८१ भदौ २० गतेको निर्णय बमोजिम उक्त स्वीकृत पूरक वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन अनुसार रुख कटान तथा जग्गा भोगाधिकार स्वीकृति प्राप्त भई वन मन्त्रालयसँग समझदारी हुने क्रममा रहेको नेपाली सेनाले जनाएको छ । हाल निर्माणाधीन द्रुत मार्गको सब वेश, बायो इन्जिनियरिङ, रोडका साइडहरू, पर्खाल लगाउने, सर्भिस रोड निर्माण लगायतका कार्यहरू धमाधम भइरहेको नेपाली सेनाले जनाएको छ ।
प्रस्थान बिन्दु खोकना र अन्तिम बिन्दु निजगढ रहेको यस काठमाडौँ–तराई–मधेस द्रुतमार्ग सडक आयोजनाको कुल लम्बाइ ७०।९७७ किलोमिटर छ । २०७४ मा चार वर्षभित्र काम सक्ने गरी तात्कालिक प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ नेतृत्वको सरकारले निर्माणको जिम्मा नेपाली सेनालाई दिएको थियो । २०८०–८१ सम्म सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएकोमा त्यो पुरा नहुने अवस्थामा पुगेपछि २०८३ सालसम्मको म्याद थपिएको हो । सुरुवातमा एक खर्ब ७५ अर्ब लगानीमा सम्पन्न गर्ने भनिए पनि अहिले लागत बढेर २ खर्ब ११ अर्ब ९३ करोड पुगेको छ ।
चीनका ६ वटा फरक–फरक कम्पनीलाई दिइएको ठेक्कामा नेपाली निर्माण व्यवसायीको समेत सहकार्य छ । द्रुतमार्ग सम्पन्न भए तराईबाट काठमाडौँसम्मको ढुवानी ४ घण्टाले छोटिने र सामान ढुवानीमा मात्रै हरेक वर्ष ५० अर्बभन्दा बढीको बचत हुने अनुमान छ ।
