प्रकोप बन्दै नसर्ने रोग

गोरखापत्र समाचारदाता

काठमाडौँ, मङ्सिर १४ गते । नेपालमा दिनानुदिन बढ्दै गएको नसर्ने रोग (एनसिडी) को जोखिम, रोकथाम तथा नियन्त्रणका लागि सबै क्षेत्र एक भएर लाग्नुपर्ने बताइएको छ । नसर्ने रोगको क्षेत्रमा काम गर्दै आएको संस्था ‘नेपाल एनसिडी एलायन्स’ को तेस्रो साधारण सभामा वक्ताले नसर्ने रोग विश्वव्यापी रूपमा बढ्दै गएकाले नेपालमा नसर्ने रोगको प्रकोप बढ्दै गएको बताए । 

कार्यक्रममा एलायन्सका अध्यक्ष तथा वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. प्रकाशराज रेग्मीले नेपालमा मुटुरोग, मधुमेह, क्यान्सर, दीर्घ श्वासप्रश्वास, मिर्गौलारोग जस्ता नसर्ने रोग बढिरहेकोप्रति गम्भीर चिन्ता गर्नुपर्ने अवस्था आएको बताउनुभयो । उहाँले नसर्ने रोग रोक्न सरकार, गैरसरकारी संस्था, स्वास्थ्यकर्मी तथा नागरिक समाजबिच बहुक्षेत्रीय सहकार्य अपरिहार्य रहेको बताउनुभयो । उहाँले संस्थाले पछिल्ला वर्षमा देशभर नसर्ने रोगको जोखिम घटाउने उद्देश्यले विभिन्न जनचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गर्दै आएको जानकारी दिनुभयो । उहाँका अनुसार विद्यालयस्तरमा स्वास्थ्य सचेतना फैलाउने उद्देश्यले ‘स्कुल हेल्थ’ कार्यक्रम सञ्चालन गरिएको जानकारी दिँदै उक्त कार्यक्रमले किशोरकिशोरीमा जीवनशैलीसम्बन्धी जोखिम घटाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको बताउनुभयो । 

डा. रेग्मीले नेपाल एनसिडी एलायन्स विश्वकै छाता सङ्गठन ग्लोबल एनसिडी एलायन्सको सदस्य रहेर दक्षिणपूर्वी एसियामा नेतृत्वको जिम्मेवारीसमेत निर्वाह गरिरहेकाले राष्ट्रिय मुद्दालाई अन्तर्राष्ट्रिय तहमा प्रभावकारी रूपमा उठाउन मद्दत मिलेको बताउनुभयो । 

एलायन्सका सहअध्यक्ष शान्तलाल मुल्मीले नेपालमा पछिल्ला वर्षमा नसर्ने रोगको भार तीव्र गतिमा बढिरहेको बताउनुभयो । उहाँले नसर्ने रोग बढ्नुमा अवैज्ञानिक जीवनशैली, अस्वस्थ खानपान, मदिरा तथा चुरोटजन्य पदार्थको दुरुपयोग, शारीरिक निष्क्रियता र वातावरणीय प्रदूषण मुख्य कारण रहेको बताउनुभयो । मुल्मीले नसर्ने रोगविरुद्ध हस्तक्षेप गर्न नसके निकट भविष्यमा स्वास्थ्य प्रणाली नै दबाबमा पर्ने चेतावनी दिनुभयो । 

जनस्वास्थ्यविद् डा. मनिता प्याकुरेलले नसर्ने रोग विश्वव्यापी रूपमा बढ्दै गएको भन्दै यसलाई स्वास्थ्य एजेन्डाको केन्द्रमा राख्नुपर्ने बताउनुभयो । एनसिडी कुनै एक संस्थाले मात्र नियन्त्रण गर्न नसकिने विषय भएकाले स्थानीय तहदेखि सङ्घीय सरकार समेत साझा जिम्मेवारीसहित अघि बढ्नुपर्नेमा उहाँले जोड दिनुभयो । 

कार्यक्रममा एलायन्सका महासचिव किशोरकुमार प्रधानाङ्गले संस्थाले हालसम्म हासिल गरेका उपलब्धि तथा आगामी कार्ययोजना प्रस्तुत गर्नुभयो । उहाँले स्थानीय तहसँग सहकार्य विस्तार, प्राथमिक स्वास्थ्य सेवामा एनसिडी स्क्रिनिङ अभिवृद्धि, स्वास्थ्यकर्मी तालिम तथा समुदायकेन्द्रित जोखिम घटाउने कार्यक्रमलाई प्राथमिकतामा राखिएको बताउनुभयो ।

नेपालमा मुटुरोग र मस्तिष्कघात, मिर्गौला, मधुमेह, क्यान्सर जस्ता नसर्ने रोगबाट मृत्यु हुनेको दर बढिरहेको छ । सरकारी पक्षले ‘राष्ट्रिय एनसिडी रणनीति’ तथा ‘बहुक्षेत्रीय कार्ययोजना’ लागु गरे पनि स्रोत सीमितता र व्यवहार परिवर्तनमा कठिनाइका कारण चुनौती यथावत् छ । 

एलायन्सको साधारण सभाले नसर्ने रोग नियन्त्रणका लागि रोकथाममुखी स्वास्थ्य प्रणाली सुदृढ गर्न, विद्यालय तथा समुदायमा व्यापक स्वास्थ्य शिक्षा अभियान सञ्चालन गर्न तथा सरकारले एनसिडीसम्बन्धी बजेट र नीति कार्यान्वयनमा प्राथमिकता बढाउनुपर्ने निष्कर्ष निकालेको छ ।