समयमा धान उठाउन नसक्दा मोरङमा तोरी लगाउन सकस

हरिप्रसाद कोइराला 
उर्लाबारी, मङ्सिर १३ गते । मध्य कात्तिकसम्म परेको पानीले गर्दा यो वर्ष रवि लगाउने खेतहरू अझै सुकेका छैन । धान र तोरी उत्पादनका लागि अब्बल मानिएका खेत अझै नसुक्दा यो वर्ष किसानले तोरी लगाउन पाएका छैन । धान पाकेर बाला झर्न थाले । तर खेत सुकेको छैन । खेत सुकेर तोरी लगाउन अझै १५ दिन पर्खनु पर्ने अवस्था छ ।

मोरङको कानेपोखरी–३ का नवीन किशोर दाहालले भन्नुुभयो, ‘‘बिगत वर्षहरूमा कात्तिक मसान्तसम्ममा तोरी छरिसक्थ्यौं, यो वर्ष धान नै थन्क्याउन पाएका छैनौं । धानका बाला काटिएर झर्न थाले । तर, पानी सुकेको छैन । पानी नसुकेको खेतमा हार्भेस्टर र कम्पायन मेसिन पस्दैन । सीम खेतमा हार्भेस्टर फसेर किसान दोहोरो मारमा परिरहेको छौँ ।’’

सुनवर्षी-१, मरिया बक्राहाका बेदनिधि गौतमले खेत पूरै नसुकिकन हार्भेस्टर लगाउँदा खेत नै बिग्रियो । ट्याक्टरले खेत जोत्नै मानेनन । हार्भेस्टरले गहिरो लिक बनाइदिएको बताउनुभयो । मोरङको पथरीशनिश्चरे–५ का सोमबहादुर राजवंशीले भन्नुभयो, ‘‘गतवर्ष यतिबेला तोरीको साग खाने बेला भएको थियो । यो वर्ष धान उठाएर सकेको छैन । धान उठाएर पनि खेत सुक्न समय लाग्छ ।’’ उहाँले तोरी लगाउन ढिलो भएको बताउनुभयो ।

पछिल्लो तीन वर्ष यता मोरङ जिल्ला तोरी उत्पादनमा देश मै अग्रस्थानमा थियो । कृषि ज्ञान केन्द्र मोरङका प्रमुख दीपा देवले यो प्राकृतिक समस्या हो । केन्द्रसँग समाधानको उपाय नभएको बताउनुभयो । तर अलि ढिलो पाक्ने जातका तोरी छरे उत्पादनमा खासै असर नपर्ने उहाँको भनाइ छ ।

ज्ञान केन्द्रको तथ्याङ्क अनुसार आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा जिल्लामा ११ हजार २०५ हेक्टरमा तोरी खेती भएको थियो । जसमा १३ हजार ४४६ मेट्रिक टन तोरी उत्पादन भएको थियो । यस्तै आव २०८०/८१ मा तोरी खेतीको क्षेत्रफल ९ हेक्टर बढेर ११ हजार २१४ हेक्टर पुुग्यो भने उत्पादन १४ हजार ५७८ दशमलव २० मेट्रिक टन भयो । गत आव २०८१/०८२ मा ११ हजार २२४ दशमलव ५० हेक्टरमा तोरी खेती भएको थियो । गत वर्ष १४ हजार ७०४ दशमलव १० मेट्रिक टन तोरी उत्पादन भयो ।

कार्यालयका सूचना अधिकारी आदर्शकुमार सिंहका अनुसार पछिल्लो तीन वर्षको तथ्याङ्क तुलना गर्ने हो भने उत्पादन क्षेत्र र परिमाण मात्र वृद्धि भएको छैन । उत्पादकत्व समेत वृद्धि भएको छ । सिंहका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा प्रति हेक्टर एक दशमलव २० मेट्रिक टन उत्पादन भएको तोरी आव २०८०/०८१ मा एक दशमलव ३० मेट्रिक टन उत्पादन भयो । गत वर्ष अझ बढेर प्रति हेक्टर एक दशमलव ३१ मेट्रिक टन उत्पादन भएको छ ।

सङ्घीय सरकारले मोरङका कानेपोखरी, बेलबारी र सुनवर्षीमा तोरी पकेट विशेष कार्यक्रम सञ्चालन गरेपछि तोरी खेती किसानको आकर्षण बढेको हो । सहरमा बस्नेहरू समेत शुद्ध तेल खानका लागि तोरी फुल्न थालेपछि किसानका खेत खेतमा तोरी बुकिङ गर्न पुुग्ने गरेका छन् । जसले गर्दा किसानले मूल्य नपाउने समस्या छैन ।