शेरबहादुर सार्की
बाजुरा, असोज २३ गते । बाजुराको पूर्वीउत्तर क्षेत्रमा पर्ने हिमाली गाउँपालिका–६ पाँडीका महिलाहरुलाई यती बेला कोदो टिप्न चटारो परेको छ ।असारमा लगाएको कोदो यतिबेला पाकेपछि यहाँका महिलाहरुलाई टिप्न चटारो परेको हो ।
पाँडीका स्थानीय कोदो कतै बिक्री नहुने भएकाले पहिला उनीहरु आफूलाई खानलाई मात्र काेदो खेती गर्ने गरेका थिए । तर अहिले यहाँको कोदो देशका विभिन्न सहरमा माग बढ्दै गएपछि यहाँका किसानले कोदो खेती बढी गर्न थालेका छन् ।
अहिले यहाँका स्थानीयले एक परिवारले झण्डै पाँचदेखि आठ क्विन्टल कोदो उत्पादन गर्ने गरेका छन् ।
कृषि ज्ञान केन्द्र बाजुराले यसको महत्त्वबारेमा किसानलाई जानकारी गरेसँगै यहाँका स्थानीय तहले सरकारी कार्यालयमा कोदोको परिकारको खाजा अनिवार्य गरेपछि पाँडीवासीहरुले पनि कोदो खेती बढी गर्न थालेका हुन् ।
पहिला बाटो थिएन । गाउँमा बिक्री हुँदैनथ्यो । आफूलाई खानलाई मात्र कोदो खेती गर्ने गरेका थियौं । तर अहिले कोदोको माग हुन थालेपछि कोदो खेती गर्न थालेको हिमाली गाउँपालिका –६ पाँडाकी जमुना बोहराले बताउनुभयो ।
उहाँले भन्नुभयो, “गाउँमा अन्य अन्नबालीभन्दा राम्रो कोदो खेती हुन्छ । यहाँको कोदो राम्रो हुने गरेकाले यतिबेला बाहिरदेखि व्यापारी कोदो किन्न घरमै आउने गर्छन् । उनीहरु कात्तिक र मङ्सिरमा कोदो सङ्कलन गर्न सुरु गर्दछन् । त्यसैले समयमै कोदो टिपेर सुकाई राख्नका लागि अहिले कोदो टिप्न धमाधम भएको छ ।”
राम्रोसँग सुकाएर राखेको कोदोलाई एक किलोको झण्डै साठी रुपियाँमा बिक्री गर्ने गरेको बोहराले बताउनुभयो ।
पाँडीमा झण्डै १४० परिवार बसोबास गर्ने गर्दछन् । पछिल्लो समय उनीहरु सबै कोदो खेती गर्दछन् । यहाँका स्थानीयले पछिल्लो समय झण्डै एक हजार १६० क्विन्टल कोदो उत्पादन हुन्छ ।
अन्य ठाउँको कोदोभन्दा यहाँको कोदो स्वास्थ्यका लागि निकै उत्तम हुन्छ । भेडाबाख्राको गौंत गोबरबाट उत्पादन गरेकाले यहाँका कोदो स्वास्थ्यका लागि उत्तम हुने गरेको छ । यहाँ प्रायः भेडाबाख्रा पालन गर्दछन् । कोदो खेतीमा त्यसैको मल जमिनमा हाल्ने गर्छन् ।
कोदो मानव स्वास्थ्यका लागि निकै उपयोगी छ । प्रत्येक १०० ग्राम कोदोमा प्रोटिन ७.६ ग्राम फ्याट १.५ ग्राम कार्बोहाइड्रेट ८८ ग्राम क्यालसिएम ३७० ग्राम भिटामिन ०.४८ मिलिग्राम थाइमिन (बि१) ०.३३ मिलिग्राम राइबोफ्ल्याबिन (बि२) ०.११ मिलिग्राम नाइसिन(बि३) : १.२ मिलिग्राम फाइबरः ३ ग्राम १ पौष्टिक तत्वहरु पाईने कृषि प्राविधिक बताउँछन् ।
गत वर्षमा यहाँको हिमाली, स्वामिकार्तिक खापर, जगनाथ, बुढीनन्दा, बडीमालिका, गौमुल, बुढीगङ्गा त्रिवेणी र खप्तड छेडेदह लगायतका ठाउँमा उत्पादन भएको कोदो देशका विभिन्न सहरमा पुग्छ ।
कोदो खेती स्थानीयको जीविकोपार्जन गर्न सहज देखिएकाले स्थानीय तहले कोदो खेतीमा उत्प्रेरित गर्दै आएका छन् । यस जिल्लामा दुई लाख ३० हजार ३७ हेक्टर जमिनमध्ये २२ हजार हेक्टर खेतीयोग्य छ । त्यसमध्ये पाँच हजार २३५ हेक्टर जमिन वर्षभरि सिँचाइ सुविधा उपलब्ध छ ।
त्यसमा कोदो खाद्यान्न उत्पादनको योगदान २२.६२ प्रतिशत मात्र रहेको कृषि ज्ञान केन्द्रका प्रमुख जसिराम साहनीले बताउनुभयो ।
