काठमाडौँ, वैशाख २३ गते । जापानका विदेशमन्त्री कामिकावा योको आइतबार औपचारिक भ्रमणका लागि नेपाल आइपुग्नु हुँदै छ । जापानबाट नेपालमा सन् २०१९ पछि छ वर्षको अन्तरालमा यो उच्चस्तरीय भ्रमण हुन लागेको हो । सन् २०१९ मा जापानका तत्कालीन विदेशमन्त्री तारो कोनोले नेपालको दुईदिने भ्रमण गर्नुभएको थियो ।
उपप्रधानमन्त्री तथा परराष्ट्रमन्त्री नारायणकाजी श्रेष्ठको निमन्त्रणामा जापानका विदेशमन्त्री योको नेपाल भ्रमणमा आउन लाग्नुभएको हो । उहाँले आइतबार उच्चस्तरीय भेटावार्ता गर्नुहुने छ । परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुसार उहाँले राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेल र प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ सँग शिष्टाचार भेट गर्नुहुने छ ।
साथै परराष्ट्रमन्त्री श्रेष्ठसहितको नेपाली प्रतिनिधि मण्डल र जापानका विदेशमन्त्री योकोसहितको जापानको उच्चस्तरीय प्रतिनिधि मण्डलबिच द्विपक्षीय भेटवार्ता हुने तय भएको प्रवक्ता अमृतबहादुर राईले बताउनुभयो । त्यस क्रममा दुई देशबिचको आपसी सम्बन्ध विस्तारसँगै आगामी साझेदारीलाई वृद्धि गर्न थप केही सम्झौता हुने सम्भावना रहेको मन्त्रालयले जनाएको छ । उहाँ आइतबार साँझ नै स्वदेश फर्कनुहुने कार्यक्रम रहेको छ ।
जापानको प्रभावशाली नेतृत्वका रूपमा उदाउनुभएकी विदेशमन्त्री योको जापानको तेस्रो महिला विदेशमन्त्री हुनुहुन्छ । सन् २००७ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री सिन्जो आबेको सरकारमा उहाँ पहिलो पटक लैङ्गिक समानता तथा सामाजिक मामिला राज्यमन्त्री हुनुभएको थियो । त्यसपछि सन् २००८ मा यासुओ फुकादा प्रधानमन्त्री हुँदा सार्वजनिक तथ्याङ्क व्यवस्थापन तथा राष्ट्रिय अभिलेखालयमन्त्री हुनुभयो । त्यसपछि सिन्जो आबेकै दोस्रो कार्यकालको सरकारमा उहाँले चार पटक र सन् २०२० मा प्रधानमन्त्री योसिहिदे सुगाको कार्यकालमा एक गरी पाँच पटकसम्म न्यायमन्त्रीको पदभार सम्हाल्नुभयो ।
सन् २०२१ मा नयाँ प्रधानमन्त्री फुमियो किसिदाको कार्यकाल सुरु भएयता उहाँ गत वर्ष जापानको विदेशमन्त्रीमा नियुक्त हुनुभएको हो । उहाँ सन् २००० यता भएकामध्ये एउटाबाहेक हरेक पटकको आमनिर्वाचनमा निर्वाचित हुँदै जापानी संसद्मा चयन हुँदै आउनुभएको छ ।
नेपाल–जापान सम्बन्ध
नेपाल–जापान सम्बन्धको सुरुवात ८१ औँ शताब्दीको अन्त्यतिर सुरु भएको मानिन्छ । सन् १९५६ सेप्टेम्बर १ मा दुई देशबिच कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना भएको हो । त्यसयता दुई देशबिचको सम्बन्ध मित्रता, सद्भावना र सहयोगको आदानप्रदान हुँदै आएको छ ।
नेपालले सन् १९६५ मा टोकियोमा आफ्नो दूतावास स्थापना गरेपछि जापानले १९६७ मा काठमाडौँमा दूतावास स्थापना गरेको थियो । नेपालको ओसाकामा मानार्थ महावाणिज्य दूतावास छ ।
जापान नेपालको प्रमुख विकास साझेदार पनि हो । जापानको बौद्ध भिक्षु, रेभ एकाई कावागुची पहिलो पटक सन् १८९९ मा तिब्बत जाने क्रममा पवित्र बौद्ध धर्मग्रन्थको खोजीमा नेपाल आउनुभएपछि दुई देशबिचको जनसम्बन्ध स्थापना भएको मानिन्छ ।
सोही सम्बन्धको आधारमा राणाशासनकालमा सन् १९०२ देखि १९०५ सम्ममा आठ नेपाली विद्यार्थी उच्च शिक्षाका लागि जापान गएका थिए ।
उच्चस्तरीय भ्रमण
दुई देशबिचको उच्चस्तरीय भ्रमणको आदानप्रदान कोभिड महामारीका कारण केही शिथिल भएको थियो । यो भ्रमणले पुनर्ताजगी गराएको मन्त्रालयले जनाएको छ । पछिल्लो समय सन् २०१८ मा नेपालका तर्फबाट पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री प्रदीपकुमार ज्ञवालीले जापानको भ्रमण गर्नुभएको थियो । त्यस्तै तत्कालीन कानुन, न्याय तथा संसदीय मामिलामन्त्री डा. भानुभक्त ढकाल जापान भ्रमणमा जानुभएको थियो । जापानबाट सन् २०१९ मा त्यहाँका विदेशमन्त्री तारो कोनोले नेपाल भ्रमण गर्नुभएको थियो । नेपाल र जापानका परराष्ट्र मन्त्रालयबिच सन् २०१५ मा द्विपक्षीय परामर्श संयन्त्र स्थापना भएको छ । संयन्त्रले दुवै पक्षलाई द्विपक्षीय सम्बन्धका विभिन्न पक्षमा छलफल गर्ने र क्षेत्रीय तथा बहुपक्षीय मञ्चमा साझा गरिरहेको छ ।
नेपाल र जापानबिच विद्यमान आर्थिक तथा प्राविधिक सहयोगलाई थप सुदृढ बनाउने उद्देश्यले दुई देशबिच सन् २००३ मा प्राविधिक सहयोगसम्बन्धी सम्झौता भएको छ । यस अन्तर्गत जापानी विशेषज्ञ, स्वयंसेवक, अध्ययन मिसनहरू, परियोजना सहायता, मेसिनरी र उपकरण तथा विकास अध्ययनको आदानप्रदान हुँदै आएको छ । यस सम्झौताको आधारमा अन्य विकास सम्झौता हुने गरेका छन् । त्यस्तै दुई देशबिचको नेपाल र जापानबिच सन् १९९३ मा हवाई सेवा सम्झौता भयो ।
त्यस्तै जापानमा नेपाली औद्योगिक कामदारलाई तालिम दिने सम्बन्धमा सन् २००३ मा अर्को सम्झौता भएको थियो । जापानले सन् १९५४ देखि नेपालको सामाजिक–आर्थिक विकासमा सहयोग पु¥याउँदै आएको छ । जस अनुसार द्विपक्षीय अनुदान, ऋण, बहुपक्षीय सहायता र प्राविधिक सहयोग उसले प्रदान गरिरहेको छ । जस अनुसार नेपालको पूर्वाधार विकासका लागि सहुलियतपूर्ण ऋण उपलब्ध गराउँदै आएको छ । नेपालमा सन् २०१५ को विनाशकारी भूकम्पपछि जापानले नेपालको पुनर्निर्माणका लागि २६ अर्ब रुपियाँ अनुदान दिने घोषणा गरेको थियो ।
व्यापार र लगानी
दुई देशबिच लामो समयदेखि व्यापार साझेदारी हुँदै आएको छ । नेपालबाट जापानमा पस्मिना, तयारी पोसाक, ऊनीका सामान, गलैँचा, हस्तकला, नेपाली कागज तथा कागजका सामान, छालाका सामान, चाँदीका भाँडा र गहना जापान निर्यात हुन्छ ।
त्यसै गरी जापानबाट सवारीसाधन तथा पार्टपुर्जा, इलेक्ट्रोनिक सामान, मेसिनरी तथा उपकरण, फलाम तथा स्टिलका उत्पादन, फोटोग्राफिक सामान, चिकित्सा उपकरण र कपडा आयात हुने गरेका छन् ।
