सेयर बजारप्रतिको आकर्षण
अहिले सेयरप्रति धेरैको चासो बढिरहेको छ । यसको कारण अर्थतन्त्रमा सुधार हुँदै जानु हो ।
श्रद्धाकर्म सोह्रश्राद्ध
सनातन धर्मशास्त्रले श्राद्धसम्बद्ध विषयलाई सर्वोच्च महत्व दिएको पाइन्छ । वैदिक शास्त्रहरूमा अति विस्तारका साथ श्राद्धका अनेकौँ आयामलाई उजागर गरिएको छ ।
अनलाइनमा बालबालिका असुरक्षित
बालबालिका इन्टरनेटसँगै हुर्कंदै छन् । इन्टरनेटमा रमाउँदा सधैँ रमाइलो मात्रै हुँदैन ।
बालबालिका संरक्षणमा राज्यको दायित्व
बालबालिका मुलुकको भविष्यका कर्णधार हुन् । त्यसैले निजहरूको हित र संरक्षण राज्यको प्रमुख दायित्व हो ।
हुम्लाको विकास कर्णाली कोरिडोर
देशको अन्य क्षेत्रभन्दा कर्णाली प्रदेश विकासमा पछि रहेको छ तर सुर्खेत–जुम्ला मोटरबाटो, जाजरकोट–दुनै डोल्पा मोटरबाटो र हालै मात्र जितेगाढ–हिल्सा (कर्णाली कोरिडोर) मोटरबाटो सञ्चालनमा आए उप्रान्त यो प्रदेश विकासमा पछाडि पर्ने स्थितिमा छैन । मोटरबाटो जुनसुकै मुलुकको विकासमा पहिलो माध्यम हो । नेपालका ७७ जिल्लामध्ये सङ्घीय राजधानी काठमाडौँसँग सडक सञ्जालमा सबैभन्दा पछाडि (खार्पुनाथ पुलबाहेक) हुम्लाको सदरमुकाम सिमकोट जो
शैक्षिक पर्यटनको हब
नेपाल विविधताले भरिएको भूमि हो । यहाँको मनमोहक प्राकृतिक सौन्दर्य, समृद्ध संस्कृति र प्राचीन इतिहासले सबैलाई आकर्षित गर्छ । त्यसैले त नेपाललाई प्राकृतिक रूपमा विश्वमै अति सुन्दर र धनी देश मानिन्छ । हामीले भने यो तथ्यलाई स्वीकार नसक्दा नेपाल पछि परेको छ । नेपाल शैक्षिक पर्यटनका लागि पनि उच्च सम्भावना बोकेको मुलुक हो । पछिल्लो समयमा उच्च शिक्षा पढ्ने बहानामा बर्सेनि अर्बौं रुपियाँ र हजारौँ सबल युवा जनशक्ति विदेश पलायन भइरहेका छन् ।
रेडक्रसको मानवीय धर्म
सन् १९५९ मा छेडिएको सल्फेरिनोको युद्धमा घाइते भएकाहरूको उपचारबाट सुरुवात भएको प्राथमिक उपचार सेवा रेडक्रस अभियानको प्रमुख र अभिन्न अङ्ग हो । रेडक्रसमा आबद्ध भएका विश्वका सबै देशमा रहेका रेडक्रस वा रेडक्रिसेन्ट सोसाइटीहरूले हरेक वर्षको सेप्टेम्बर महिनाको दोस्रो शनिबार विश्व प्राथमिक उपचार दिवस मनाउँदै आएका छन् । प्रत्येक वर्ष कुनै न कुनै सन्देशका साथ मनाइँदै आएको यस दिवसमा यस वर्ष सन् २०२४ को नारा ‘प्राथमिक उपचार र खेलकुद’ रहेको छ ।
बिपीले देखाएको त्यो बाटो
विस २०१२ मा वीरगन्जमा भएको नेपाली कांग्रेसको छैटौँ महाधिवेशनमा बिपीले प्रस्तुत गरेको समाजवादी घोषणापत्रका विभिन्न १८ प्रस्ताव पढेपछि तत्कालीन सभापति सुवर्णशमशेरले भन्नुभएको थियो,
कर्मचारी–सेवाग्राही सम्बन्ध
राज्यले जनताको हितका लागि सार्वजनिक सेवा, सुरक्षा र विकासको व्यवस्था गरेको हुन्छ । सार्वजनिक सेवासुविधा एउटा नागरिकलाई जन्मेदेखि (जन्म दर्ता) मृत्युसम्म (मृत्यु दर्ता) चाहिन्छ । जग्गा किनबेच गर्न मालपोत र नापी कार्यालय जानु पर्छ । साधन चलाउने यातायात कार्यालय, सामाजिक सुरक्षा भत्ता लिन स्थानीय तह र न्याय खोज्ने प्रशासन र अदालत जानु पर्छ । यसरी एउटा नागरिकले आफ्नो जीवनमा उसलाई राज्यबाट आवश्यक पर्ने सेवासुविधा प्राप्त गर्न विभिन्न कार्यालय जानुपर्ने हुन्छ । जनताको कार्यालयप्रति र
नयाँ नायकको खोजी
हामी हत्तपत्त नारी पात्रको नायकत्व स्वीकार गर्दैनौँ । जस्तो भए पनि पुरुष चरित्र र प्रवृत्तिले मात्र मुक्ति दिन्छ, दुःख निवारण गर्छ भन्ने भ्रम छ । त्यसैले प्रायः पुरुष चरित्र र पितृसत्ताले ओतप्रोत व्यक्ति नै समाजमा नेता बन्न मरिहत्ते गर्छन् र भिड जम्मा गर्छन् । एउटा अमूक व्यक्तिको सम्पत्तिको धाक, पारिवारिक खान्दानको धाक कुनै जाति विशेष हुनुको गर्वोक्ति हामीलाई प्रिय र आकर्षक लाग्छ ।
किन बढ्दै छ युवामा विदेश मोह ?
कलेजमा सञ्चालन भएका स्नातक तहका कार्यक्रमबारे जानकारी दिनका लागि कक्षा १२ पास भएका विद्यार्थीसँग सामूहिक तथा एकल रूपमा प्रत्यक्ष भेट्ने अवसर प्राप्त भयो । कलेजबाट भेट्ने भन्ने सूचना पाएपछि अधिकांश विद्यार्थीमा उत्साह हराएको जस्तो देखिन्थ्यो । उनीहरू उपस्थित देखिनका लागि मात्रै उपस्थित हुने गर्दथे । उनीहरूसँग देशमै बसेर पढ्ने कुनै पनि खालको भाव देखिँदैन थियो । कार्यक्रममा सहभागी भएका सबै विद्यार्थीको एउटै आवाज थियो– हामी चार वर्ष कुरेर पढ्न सक्दैनौँ, जुन देश हुन्छ विदेश नै जाने हो ।
विकासका मूलभूत आधार
विकास आफैँमा बहुआयामिक जटिल प्रक्रिया हो । यो विश्वव्यापी चासो र चुनौतीको विषय बनिरहेको छ । विकासका लागि बृहत् विचार–विमर्शसहित अनुसन्धानमा आधारित सघन गृहकार्य आवश्यक हुन्छ । यसका लागि विकासको सोचमा स्पष्टता हासिल गरेर आफ्नो आवश्यकता र परिवेशको वस्तुनिष्ठ विश्लेषणसहितको विकासको समग्र मार्ग चित्र र तदनुरूपको नीति तथा योजना चाहिन्छ । हाम्रो विकासको अभ्यास सीमित मानिसको हतारोको गृहकार्य र राजनीतिक बजारमा ताम
समाजवाद र लोहिया
‘समाजवाद’ नै नेपालका राजनीतिक दलको घोषित राजनीतिक सिद्धान्त रही आएको छ । राजनीतिक दलहरूको आन्तरिक बैठक, प्रशिक्षण र खुला जनसभामा पनि समाजवादलाई लागु गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरिन्छ तर व्यवहारमा भने समाजवाद लागु गर्न सकिएको छैन । यसको मूल कारण भनाइ र गराइमा भिन्नता देखिनु हो । सैद्धान्तिक रूपमा देशका प्रायः सबै जसो राजनीतिक दलहरूले खुला अर्थतन्त्रको नीतिलाई आत्मसात् गरिसकेका छन् । यसले अब समाजवाद लागु गर्न कठिन छ । केवल यो नारामा मात्रै सीमित रहने सम्भावना छ ।
स्वास्थ्यको मानवशास्त्र
मानव शास्त्रीय दृष्टिकोणबाट हेर्दा स्वास्थ्य मानिस वा समुदायको एउटा भौतिक, मानसिक र सामाजिक अवस्था हो । यो जटिल जैविक, वातावरणीय र सामाजिक, सांस्कृतिक पक्षसँग अन्तरसम्बन्धित हुन्छ । स्वास्थ्य केवल रोगको अनुपस्थिति वा अभाव मात्र होइन, यो पूर्ण भौतिक, मानसिक र सामाजिक. अवस्था हो । त्यसैले मानव शास्त्रीले स्वास्थ्यलाई दैनिक काम गर्ने, सामाजिक भूमिका निर्वाह गर्ने र सांस्कृतिक अपेक्षा पूरा गर्ने अवस्था र क्षमतासँग सम्बन्धित हुने कुरामा बढी जोड दिन्छन् ।
पत्रकारितामा विश्वसनीयता
पत्रकारिता पेसाको प्रमुख उद्देश्य नै आदर्श समाज स्थापना गर्नु हो । पत्रकारिताका माध्यमबाट आदर्श समाज स्थापनाका लागि सही सूचना, सत्शिक्षा र उत्प्रेरणादायी खुराक पस्कने काम गरिन्छ । यस अर्थमा पत्रकारिता समाजको ऐना हो । विश्वमै शक्तिशाली र गरिमामय मानिएको पत्रकारिता पेसा नेपालको सन्दर्भमा सोचेअनुरूप विश्वसनीय हुन सकिरहेको छैन, जसले नेपाली पत्रकारिताको व्यावसायिक उन्नतिमा समेत आशातीत सफलता चुमेको पाइँदैन । यसर्थ नेपाली पत्रकारितामा सबै पक्षबाट विश्वसनीयता बढाउनुपर्ने आवश्यकता खड्किँदै छ ।
निजामती पुरस्कारको साख
अङ्ग्रेजीमा एउटा भनाइ छ ‘अ प्याट अन द ब्याक इज वोर्थ टु अन द हेड’ अर्थात् पछिल्तिर एक पटक धाप मार्दा काममा दोहोरो प्रगति हुन्छ । यस भनाइले सकारात्मक प्रशंसाको शक्ति नकारात्मक दण्डभन्दा महत्वपूर्ण हुन्छ भन्ने जनाउँछ । यसैसाथ आउने ‘क्यारोट एन्ड स्टिक’ कर्मचारीलाई सकारात्मक र नकारात्मक तकनिकीद्वारा काममा बढी दत्तचित्त गराउने उपायका रूपमा आएका छन् । निजी क्षेत्रमा भने अठारौँ शताब्दीको मध्यदेखि सुरु भएको औद्योगिक क्रान्तिपश्चात् दण्ड र पुरस्कारका विषयमा धेरै नै खोज अनुसन्धान र प्रयोगहरू भए । सरकारी कर्मचारीलाई सार्वजनिक स्रोतको उपयोगकर्ता र सरकारको दाहिने हात भएर न्याय र नैतिकता वितरण गर्ने संयन्त्रका रूपमा लिइन्छ । सार्वजनिक प्रशासक पनि मानव भएको र मानवीय चरित्र प्रदर्शन गर्ने भएका
सुदृढ सार्वजनिक सेवा
निजामती सेवा राज्यको स्थायी सरकार हो । यसलाई जनता र सरकारबिचको सम्बन्ध सेतु मानिन्छ । विश्वमा सन् १८५३ (बेलायतबाट) र नेपालमा २०१३ सालबाट औपचारिक रूपमा सुरु भएको यो सेवा समग्र सरकारी सेवाको मार्गदर्शक पनि हो । लामो पदसोपान, आवधिक वृत्तिशृङ्खला, निर्वैयक्तिकता, योग्यता प्रणाली, अनुशासन र आचारसंहिता, निरन्तरता, लिखित दस्ताबेज, गैरसैनिक चरित्र जस्ता सुन्दर विशेषताले यस सेवालाई नागरिक माझ एक प्रतिष्ठित, विश्वसनीय र भरपर्दो सेवाको रूपमा उभ्याएको छ ।
राजनीतिक शक्तिको प्रभाव
राजनीतिक दल, गठबन्धन तथा सङ्गठनमा हुने शक्ति र सामथ्र्यको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ । राजनीतिक शक्ति र सामथ्र्य आपसमा अन्तरसम्बन्धित पनि हुन्छन् साथै यी दुवै तत्वले राजनीतिमा ठुलो प्रभाव पार्छन् । वास्तवमा राजनीतिक शक्तिको तागत त्यसको निर्णय गर्ने क्षमता, लागु गर्ने क्षमता र जनसमर्थन हासिल गर्ने क्षमतामा भर पर्छ । साथै राजनीतिक शक्ति कसरी गतिशील भएर काममा अगाडि बढिरहेको छ भन्ने कुराले राजनीतिक शक्ति र सामथ्र्यको मापन गरिरहेको हुन्छ । कुनै पनि राजनीतिक दल, गठबन्धन तथा सङ्गठनको काम गर्न सक्ने क्षमतालाई त्यसको शक्ति भनिन्छ भने निश्चित समयमा काम गर्ने दर तथा निर्णयलाई कार्यान्वयन गर्ने क्षमताको दरलाई सामथ्र्य भनिन्छ । राजनीतिक शक्ति र सामथ्र्यको सही संयोजनले राजनीतिक शक्तिको सफलता र प्रभावलाई निर्धारण गर्छ ।
ज्येष्ठ नागरिकमा एक्लोपन
सामाजिक अन्तर्क्रिया मानसिक स्वास्थ्यका लागि महत्वपूर्ण औषधी हो । आपसी सद्भाव, प्रेम, सहयोग, विश्वास र समझदारीबाट आत्मबल बढ्नुका साथै मनोसामाजिक स्वस्थतासमेत प्राप्त हुन्छ । व्यक्ति व्यक्तिबिचको अन्तर्क्रियामा कमी हुनासाथ अन्तर्मुखी प्रवृत्ति बढ्दै जान्छ भने सामान्य जनजीवनबाट व्यक्ति एकाकी बन्न थाल्छ । सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक द्रुत परिवर्तनले व्यक्तिलाई समायोजन हुन कठिनाइ सिर्जना गरेको अवस्थामा वा उसको जीवनस्तरमा तुरुन्तै ठुलो परिवर्तन आएमा समायोजनजन्य समस्या सिर्जना हुन सक्छ । मानवनिर्मित वा प्राकृतिक जुनसुकै दुर्घटना वा विपत् सृजित समस्याबाट सबैभन्दा बढी
संविधान संशोधनको बहस
नेपाली कांग्रेस र नेकपा (एमाले) को सरकार गठनको विभिन्न कारणमध्ये नेपालको संविधान संशोधन पनि एक हो । संविधान प्रारम्भ भएको नवौँ वर्ष पूरा भई १० औँ वर्षमा प्रवेश गर्न लागेको अवस्था छ । सङ्घीय संसद्ले उक्त संविधान प्रारम्भ भएको मितिले १० वर्षपछि पुनरवलोकन गर्ने छ भन्ने संवैधानिक व्यवस्थासमेत गरेको छ । यस अर्थमा राजनीतिक दलले उल्लेख गरेको संविधान संशोधनको कुरालाई समय सान्दर्भिक रूपमा लिन सकिन्छ । साथै संविधान एक परिवर्तनशील दस्ताबेज हो । यसलाई विधि र प्रक्रियाबमोजिम समानुकूल संशोधन गर्ने प्रचलन संसारभर छ । संविधान देशको सर्वोच्च कानुन भएकाले मूलभूत व्यवस्थामा परिवर्तन गर्न सामान्य कानुनलाई मात्र संशोधन गर्न सकिँदैन किनकि संविधानभन्दा उच्चस्तरको वा समानस्तरको कानुन बनाइएको हुँदैन । संविधानसँग बाझिने गरी कानुन बनाइँदैन, बनाइएमा बाझिएको हद जतिको कानुन स्वतः निष्क्रिय हुन्छ । जति पनि कानुन बनाइन्छ, संविधान अन्तर्गत बनाइनु पर्छ
पूर्वाधारमा लगानीका वैकल्पिक विधि
सडक, पुल, वैकल्पिक मार्ग, सहरी पूर्वाधार जस्तैः पार्क, मेट्रो रेल, प्रदर्शनी स्थल आदिको निर्माण विकासका पूर्वसर्त हुन् । गुणस्तरीय दिगो भौतिक संरचना नभई आर्थिक गतिविधिका लागि आधार तयार हुँदैन । विकास भनेको नागरिकको घरछेउमा सुविधा पुग्नु र त्यो सुविधा उपभोग गर्न उनीहरूको गोजीमा पैसा पनि हुनु हो । भौतिक संरचनाले सोझै गरिबको गोजीमा पैसा भर्दैन तर पहिले भौतिक संरचना बनाएपछि मात्र गोजी भर्ने आधार तयार हुँदै जान्छन् । पूर्वाधार विकासमा निजी क्षेत्र
संवैधानिक नैतिकता र बिपी कोइराला
आज भदौ २४ अर्थात् बिपी कोइराला को १११औँ जन्मजयन्ती । प्रथम विश्वयुद्ध प्रारम्भ भएको सालमा जन्मिएका बिपी कोइरालाको आज एक शताब्दी, एक दशक र एक वर्षयता आएर सम्झना गर्नुको उपादेयता वा सार्थकता के होला आफैँमा एउटा गम्भीर प्रश्न छ ।
धार्मिक स्वतन्त्रता कांग्रेस पहिचान
मुलुकका सत्तारूढ र ठुला दुई दल नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेले संविधान संशोधनलाई सहमति सरकार निर्माणको एउटा आधार बनाएका छन् । संविधान संशोधनको विषयलाई अगाडि बढाउने निर्णय एमालेले गरिसकेको छ । कांग्रेसले पनि महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माको बहिर्गमनको नीतिलाई संविधान संशोधनको विषय बनाउने निर्णय गरेर संविधान संशोधनको प्रक्रियामा जाने सङ्केत दिइसकेको छ । पार्टी बैठकलाई समापन गर्दै सभापति शेरबहादुर देउवाले पनि संविधान संशोधन गर्नुपर्ने कारण र परिस्थि
डिजिटल बैङ्किङका समस्या
पछिल्लो समय अनलाइन सेवाको बढ्दो उपयोगका कारण डिजिटल बैङ्किङ कारोबारमा प्रयोगकर्ताको आकर्षण बढेको छ । यससँगै विद्युतीय माध्यम प्रयोग गरेर हुने आर्थिक लेनदेन तथा बैङ्किङ कारोबारमा ठगीका घटना पनि उत्तिकै बढ्दै गएका छन् । डिजिटल प्रविधिको तीव्र विकासले देश विदेशदेखि गाउँका कुनाकाप्चासम्म आफूले चाहेको समयमा पैसा लेनदेनको प्रक्रियालाई सहज बनाएको छ तर यसबाट बैङ्किङ कारोबारमा असुरक्षा र जोखिम पनि बढेको छ । सामाजिक सञ्जाल
पालिका पर्यटन प्रवर्धन
बेरोजगारी देशकै सबैभन्दा ठुलो समस्या भएको छ । स्वदेशमा रोजगारी पाउन नसकेपछि दिनकै दुई तीन हजार नेपाली युवा बिदेसिन बाध्य छन् । सरकारले ठुलो मात्रामा लगानी गरेर तत्कालै रोजगारी सिर्जना गर्न सक्ने अवस्था छैन । सरकारको सीमित साधनस्रोत बाधक छन् । सीमित राजस्व साधारण खर्चमै ठिक्क हुने हुँदा पुँजीगत खर्चको आकार पनि व्यापक बनाउन सकिएको छैन । व्यापक लगानी गरेर रोजगारी सिर्जना गर्न सक्ने स्थिति नहुँदा अनेक विकल्पमा ध्यान जानु पर्छ । यो अवस्थामा रोजगारी सिर्जना गर्न उपलब्ध प्राकृतिक स्रोतसाधनलाई ससाना पुँजी, योजना, रणनीति, सिप, दक्षता र सिर्जनशीलता उपयोग गर्नुपर्ने हुन्छ । त्य
