लेखान्तर (कथा)
रत्न दाइ गरिब थिए तर खुसी नै थिए । वास्तवमा मानिस गरिबीले दुःखी हुने होइन । दुःखी हुने कारक अरू अनेकौँ छन् । खानै नपाएर कुन चाहिँ जनावर मरेको छ र पृथ्वीमा ! रत्न दाइका तीन छोरा स्कुल पढ्दैथे । तामाका मुना जस्ता सलक्क हुर्कंदै गरेका । रत्ना भाउजू बिहान बेलुकी गाईलाई घाँस काट्थिन् । उनीहरू लगभग दिनको दुई पाथी दुध बेच्थे । त्यो भेगका प्रायः घरमा सबैले दुध बेच्छन् ।
हर्षको वर्ष बनेर आओस् नयाँ वर्ष
शिशिरको कठ्याङ्ग्रिँदो तुसारो खेपेर बाँचेकाहरूका लागि वसन्तको लाली बनेर आओस् नयाँ वर्ष अहङ्कारको पहाड चढेर पश्चात्तापको ओरालो झर्नेहरूका लागि
फेरि अर्को नववर्ष (कविता)
वर्षहरू हिँडेर समयका सडक/गोरेटोहरूमा माइलखुट्टीहरू गाडिँदै/थपिँदै आगमन फेरि एक अर्को नववर्षको
‘चिठीपत्र’ माथि एक दृष्टि
नेपाली साहित्यमा आख्यान र निबन्धको फाँटमा सुपरिचित डा. तुलसी भट्टराई एक अविश्रान्त स्रष्टा र कर्मठ राजनीतिक व्यक्तित्वको नाम हो । ऊ पनि त मान्छे हो उपन्यासबाट साहित्य जगत्मा सादृश्य प्रवेश गरेका डा. भट्टराईका दर्जनौँ साहित्यिक कृति, विभिन्न पत्रपत्रिकामा सयौँ फुटकर रचना र समीक्षा प्रकाशित छन् । साहित्यिक पत्रकार पनि रहेका भट्टराईको सम्पादनमा विभिन्न पुस्तकका साथै राजनीतिक तथा साहित्यिक पत्रपत्रिका पनि प्रकाशित छन् । हिन्दीका केही कृतिलाई नेपालीमा रूपान्तर ग
अन्तर्मनको आँधी
आँधीले सारा उडाएर लग्यो । मनको बेचैनी आँधीको मध्यभागमा पसेको भुमरी जस्तै बेप्रवाह घुमिरहेको छ । आँखाअगाडि बसिरहेको दृश्य क्षणभरमा परिवर्तन भयो । खरले छाएका गोठहरू नाङ्गा देखिए । विद्यालय र केही कहलिएका धनीको टिनको छानो धुवाँको पिरो राग खेप्न छोडेर खरबारीमा पुगेर विश्राम गरे । बाँसको झ्याङमा बसिरहेका चराहरू अलप भए । निहुरिएर शोभा प्रकट गर्ने बाँस पड्किएर भाटामा रूपान्तरण भएर भुइँमा थुप्रिए । धरामा रहेको धुलो र आकाशमा देखिएको कालो बादल नदीको वेगले कटान गरेको बगर जस्तै सफा देखिए । आँधीको वेगमा रमाइरहेका धुलोका कण, रुखका पात, ढोड, पराल र प्लास्टिकका झोलाहरू आफ्नो नृत्य सकेर शान्त देखिए । केही फुर्फुर गर्दै छन् अझै पनि उद्वेलित भएर, मेरो मनको बेचैनी जस्तै ।
जुडशीतल पर्व
हरेक धर्म, सम्प्रदाय र समुदायमा मनाइने चाडपर्वको आआफ्नै विशेषता हुन्छ । हरेक चाडपर्वको सामाजिक, धार्मिक, सांस्कृतिक महत्व हुन्छ । चाडपर्व पारिवारिक र सामाजिक सम्बन्धलाई बलियो पार्ने तथा नवीकरण गर्ने अर्को सेतु पनि हो । चाडपर्वको महत्वलाई मानव स्वास्थ्यका दृष्टिले पनि हेर्न सकिन्छ ।
उक्लिँदै चलचित्र बजार
कतिपय सरोकारवालाले पछिल्लो समय नेपाली चलचित्रको बजार खस्कँदो अवस्थामा रहेको बताइरहेका छन् । नेपाली चलचित्रले राम्रो व्यापार गर्न सकिरहेको छैन । अधिकांश चलचित्रले निर्माणकर्तालाई प्रतिफल दिन सकिरहेका छैनन् । २०८० सालको चलचित्रको बजार पनि विगतको जस्तै भएको छ । यस वर्ष प्रदर्शनमा आएका धेरै जसो चलचित्रको व्यापार ‘टायँ टायँ फिस’ भए । २०८० साल वैशाख १ गते चलचित्र ‘जारी’ प्रदर्शन भएको थियो । यस चलचित्रले राम्रो व्यापार गरेको र व्यापारका हिसाबले सफल भएको जानकारहरू बताउँछन् ।
रमणीय हाँडीकोट
रमणीय हाँडीकोट टापु । बागलुङ जिल्लाको जैमिनी नगरपालिका–१० मा सोलीघोप्टे आकारमा चुलिएको छ । टापु समुद्री सतहदेखि दुई हजार १९५ मिटरको उचाइमा अवस्थित छ । यसलाई बागलुङ जिल्लाको तेस्रो उच्च शिखर मानिन्छ । प्रकृतिको अनुपम सिर्जना । हाँडीकोट टापुको पूर्वतिर कालीगण्डकी अविरल आफ्नो प्रवाहमा सुसाइरहेछ । दक्षिण फर्केर हेर्दा सुदूर क्षितिजसम्म पर्वतमालाको सुन्दर प्राकृतिक कला देखिन्छ । सुन्दर र बसूँ बसूँ लाग्ने अग्लो टापु ।
प्रभावकारी भएनन् आयोग
मधेश प्रदेश सरकारले प्रशासनिक काममा सहजता र सुशासन कायम गर्दै सङ्घीयतालाई संस्थागत गर्ने उद्देश्यले आयोग, प्रतिष्ठानसहितका एक दर्जनभन्दा बढी सङ्घ संस्था गठन गरेका छन् । मधेश सरकारले छ वर्षको अवधिमा प्रदेश जनलोकपाल आयोग, प्रदेश लोक सेवा आयोग, नीति तथा योजना आयोग, मधेश प्रज्ञा–प्रतिष्ठान, आमसञ्चार प्राधिकरण, मधेश मिडिया काउन्सिल, चलचित्र तथा लोकसञ्चार प्रवर्धन बोर्ड, दुग्ध विकास बोर्ड, दलित विकास समिति, मधेश सहिद प्रतिष्ठान, प्रदेश अनु
![समान मृत्यु [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/171456/conversions/death-original-thumb.jpg)
समान मृत्यु [कथा]
आकाशमा कालो बादल थिएन । आँधी–हुरी चल्ला जस्तो पनि वातावरण थिएन । मानिस सडक छेउबाट हतार हतार हिँडिरहेका देखिन्थे । म, यी सहरका मानिसहरू, के कामले कहाँ पुग्नलाई दौडिरहेका होलान् र के कुराको प्राप्तिमा सडक दौड गर्छन् होला । म त्यसबेला तारकेश्वर नगरपालिकाको नेपालटार राष्ट्रिय मावि अगाडि उभिएर तमासा हेर्दै थिएँ । नेपालटार राष्ट्रिय माविमा मर्मतको काम भइरहेको थियो । त्यो विद्यालय भवन अगाडि लहरै किताब तथा स्टेसनरी पसलहरू स्कुलतिरै फर्केर, त्यो मर्मत निर्माण नियालिरहेका थिए । त्यहाँ पठन पाठन भइरहेको थिएन । आफ्नो सिङ्गो र तन्दुरुस्त भौतिक देह कायम राख्न, त्यो भवन सिकर्मी, डकर्मी, इन्जिनियरको सहयोगले रङ्गीन नयाँ
बामियान बुद्ध(कविता)
चीत्कार, रोदन र कोलाजको धरहरा चुलिएको बेला– खोज्न पर्दैन कान्तिपुरका गल्लीगल्ली म–बामियान बुद्ध भेट्ने छौ मनकै आकाशपुञ्जमा ढलिमली ...
यो धरा मेरो होइन (कविता)
यो धरा मेरो होइन, ताराहरूको देश जान्छु, बाँच्नै सकिनँ यादमा, चराहरूको देश जान्छु, चुम्ने छ त्यो आकाशऽऽ चिताको आगोले ! फाट्ने छ यो धराऽऽऽ क्रान्तिको वियोगले, मृत्युको त्रासले मुटुऽऽ हुँदा छियाछिया,
हिमाल आरोहणको अनुभूति
गत २०७२ साल वैशाख २९ गते भूकम्प जाँदा भाग्ने क्रममा झ्यालबाट हाम्फालेर पर्यटन व्यवसायी ल्हाक्पा सोनाम शेर्पा घाइते हुनुभयो । सोनाम नामले परिचित उहाँ ढाडमा चोट लागेर भएपछि करिब चार महिना त ओछ्यानमै पर्नुभएको थियो । विभिन्न उपचार गर्दा पनि ठिक नभएपछि अन्योलमा रहनुभएका उहाँलाई एक जना फ्रान्सेली हिमाल आरोहीले गजबको सल्लाह दिनुभएको रहेछ । हिमाल चढ्दा लडेर ढाड भाँचिई सख्त घाइते हुनुभएका फ्रान्सका पर्वतारोही जोन लुकले हिमाल चढेमा चोट निको हुने सल्लाह दिएपछि उहाँले हिमाल
माग्ने (निबन्ध)
माग्ने शब्दले पूर्ण अर्थ दिन्छ । यो परिपक्व र सबैले बुझ्ने शब्द हो । माग्नुको अर्थ बोध गराउने यो शब्दको सीमा सागर र सगर झैँ अथाह भएको अनुभूति हुन्छ । माग्ने भनेपछि नबुझ्ने कोही हुँदैन । लगभग पृथ्वीवासी सबै मान्छे माग्ने नै हुन् । मात्रा धेरथोर होला । को कस्ता प्रकृतिका माग्ने हुन् ? त्यो पृथक् कुरा हो । माग्ने भावलाई विस्तृतीकरण गर्दा हामी भिक्षुक, याचक, भिखारी, मगन्ते, आशामुखी, जोगी, शरणागत जस्ता विशेषण भेट्टाउँछौँ । हामी सबै धेरथोर माग्ने नै हौँ जस्तो लाग्छ मलाई । तपाईंलाई नि ? कुनै पात्रमा भिक्षा थाप्नु । हात थाप्नु । केही कुराको याचना गर्नु । देला पाइएला कि भनी आस गर्नु । यी सबै मगन्तेपनकै अनेक रूप हुन् । यही
विलासी सहर दुबई
दुबई अवतरण भएकै दिन हो, रातिको खानाको आयोजना क्रुजमा थियो । मरिनबिचको क्रुजतिर जानै लाग्दा चालकबाहेकको अर्को एक जनाले सोध्यो, ल्याङ्वेज इङ्लिस वा हिन्दी ? उसले आफ्नो परिचय दियो । ऊ गाइड थियो । अनुमान लगाउन गाह्रो भएन । सबैभन्दा पहिला दुबई आउने पर्यटकले जान्नैपर्ने नियमहरू बतायो । दस वटा नियम पालैपालो ।
बाह्र वर्षे महाकुम्भ मेला
सुनसरीका धार्मिक तीर्थस्थलमा सन्त तथा भक्तजनको चहलपहल सुरु भएको छ । नेपालको एक मात्र स्थानमा लाग्ने महाकुम्भका लागि सन्त महात्मादेखि तीनै तहका सरकारको सहभागितामा स्थानीय राजनीतिक दल, सङ्घ संस्थालगायत स्थानीयवासी मेलाको तयारीमा जुटेका छन् । धर्तीकै पहिलो तीर्थका रूपमा परिचित वराह क्षेत्रको काखमा आयोजना हुने बाह्र वर्षे पूर्ण महाकुम्भ मेला सँघारमा रहेको छ । एक महिनासम्म लाग्ने पूर्ण महाकुम्भ मेला यही चैत २७ गतदेखि २०८१ वैशाख २८ सम्म लाग्दै छ । नेपालमा एक र भारतका चार गरी जम्मा पाँच स्थानमा लाग्ने गरेको कुम्भ मेला नेपालमा सुनसरीको वराह क्षेत्रस्थित चतरामा लाग्दै आएको छ । विश्वको सबैभन्दा ठुलो धार्मिक मेलाका रूपमा सनातन हिन्दु धर्मावलम्बीले लिने गरेको कुम्भ मेलामा लाखाैँ मानिसको जमघट हुने छ ।
श्रद्धासुमन दधिराज दाइ
राजनीति, साहित्य र संस्कृतिको राजधानी विराटनगर यसबेला दधिराज सुवेदीको अवसानबाट शोकमय हुन पुगेको छ । नेपाली साहित्यले अपूरणीय क्षति बेहोर्नु परेको यस घडीमा विराटनगरको साहित्यिक र सामाजिक क्षेत्रमा रिक्तता छाएको छ । ‘वरगाछी’ र दधिराज सुवेदी विराटनगरका पर्याय हुन् । सुवेदीको सक्रियताबाट वरगाछीले थुप्रै लेखक/कविलाई प्रकाशनमा ल्याएको कुरा स्मरणीय छ । सुवेदीले आफ्ना लेखनीका माध्यमबाट विराटनगरको ऐतिहासिकतामाथि प्रकाश पार्दै समग्र मोरङ जिल्लाको साहित्यिक–सांस्कृतिक वैभवलाई चिनाउन कुनै कसर बाँकी राख्नुभएको छैन ।
विपतले बिचल्ली
आजभन्दा ४४ वर्षअघिको कुरा हो, सुधारिएको पञ्चायत ठिक कि बहुदल भन्ने रोज्न देशमा जनमत सङ्ग्रहको तयारी भइरहेको थियो । जयराम थारू चार वर्ष उमेरका हुनुहुन्थ्यो । हजुरबाको हात समाएर भवानीयापुरबाट जोरैयामा बसाइँ सरेको धमिलो सम्झना मात्र छ, उहाँलाई । बसाइँ सर्नुको कारण उहाँले धेरै पछि थाहा पाउनु भयो । त्यतिबेला उहाँका हजुरबाले राप्ती नदीको कटानले घरबास नै लैजाला भन्ने डरले दुई किलोमिटर पर जोरैयाको खेतमा बसाइँ सर्नुभएको रहेछ तर त्यही जोरैया पनि सुरक्षित भएन । हाल बाँके जिल्लाको राप्ती सोनारी गाउँपालिका वडा नं ६ मा पर्ने जोरैयाबाट जयरामका परिवारले फेरि बसाइँ सर्नु प¥यो । राप्तीले २०६३ सालमा पहिलो पटक कटान थालेपछि हजुरबाले जसरी नै उहाँ पनि परिवार लिएर दुई किलोमिटर पर बसाइँ सर्नुभयोे तर यस पटक आफ्नै जमिनमा होइन जङ्गल छेउमा । बाढी र कटानबाट जिउ र
ए फूल !! (निबन्ध)
तिमी फूल हौ । साँच्चै फूल हौ, तिम्रो पहिचान नै फूल । यस अर्थमा तिमी फूलको अलावा अरू केही होइनौ । कदाचित, तिमीले आफूलाई काँडा हुँ भन्यौ भने पनि म तिमीलाई फूल नै भन्छु । काँडाका रूपमा देख्न सक्तिनँ, काँडा भनेर सम्बोधन गर्न सक्तिनँ । भन्ने त्यही नै होइन र, जो देखिन्छ ! हो, दृष्टिकोण फरक हुन सक्छ, हेराइ अलग हुन सक्छ तर यसको अर्थ यो कदापि होइन कि हेर्नेले आफ्नो दृष्टिकोण बनाएर हेर्दा यथार्थ नै बदलियोस् ! वास्तवमा सत्य त त्यही हो, जो देखिन्छ ।
गजल
बग्दैछ सपनाको महल, अभावका लहरले कसरी जोत्छ र बाँझो बारी, कमजोर बहरले । लुटिएर गाउँ फर्कंदैछु धरधरी रुँदै, अहिले
मुकाम (कविता )
खोयाको घर जस्तै मान्छेको सपना क्रमशः चुलिन्छ मक्ख पर्छ पूरा भएपछि रहरको दस्तावेज फेरि पलाउँछ दूबो झैं अर्को सपना
नेपाल–अङ्ग्रेज युद्धको बखान
युद्ध चलिरहेको समयमा केही नियम हुन्छन् वा बनाइन्छन् । युद्ध कुन विषयबाट र कसरी सुरु हुन्छ भन्ने विषयको अनुमान पहिल्यै नभए जस्तै अन्तिम समयसम्ममा कति क्षति हुन्छ भन्ने यकिन गर्न गाह्रो हुन्छ । अक्टरलोनीले हेटौँडामा चन्द्रशेखरलाई भने जस्तै आज के कुरा मान्न सकिन्छ, भोलिको दिनमा त्यो मान्न नसक्ने अवस्था आउन सक्छ । युद्धको समयमा हरेक समय र रणनीति महìवपूर्ण हुन्छ र जित्नकै लागि लडाइँ लडिन्छ । खोजपत्रकार मोहन मैनालीको लेखनमा प्रकाशित पुस्तक ‘मुकाम रणमैदान’ मा नेपाल अङ्ग्रेज युद्धकै बखान गरिएको छ । यस पुस्तकमा नालापानीबाट १८७१ साल कात्तिक १० गते सुरु भ
अविस्मरणीय भ्रमण
भाषा, साहित्य र संस्कृति मानव जीवनको सबैभन्दा उत्कृष्ट एवं सुन्दर पक्ष हुन् । मानव जीवनको पहिचान, चेतना, छवि, मूल्यमान्यता, विचार, दृष्टिकोण र सामाजिक दर्शनसहित एक प्रकारको ऐना जस्तै हुन् । भाषा र साहित्य ज्ञानको स्रोत हो भने संसारलाई जोड्ने दक्ष इन्जिनियर पनि हुन् । कला, साहित्य, संस्कृति, भाषा, शिक्षा, श्रमको अथक परिश्रम, त्याग र बलिदानले रङ्गीन रङहरूबाट रङ्गिएर जीवन्त राखिएको हुन्छ । यसलाई जीवित राख्नु प्रत्येक मानव जातिको मुख्य कर्तव्य र दायित्व हो । यसलाई सामाजिक विकासको पहिलो पाइला पनि भन्न सकिन्छ । सामाजिक एकता र राष्ट्र निर्माणका लागि सामाजिक सद्भावसहित उत्तम कलात्मक विज्ञान पनि हो । त्यसैले भाषा, संस्कृति र साहित्यलाई सामाजिक ज्ञानको सर्वोच्च कमान्डर पनि भन्न सकिन्छ । बङ्गलादेशमा राखिएको त्रिदेशीय यस्तो उत्कृष्ट र ज्ञानबर्धक कार्यक्रममा सह
सोलढुङ्गा (लघुकथा)
तल खोला बगिरहेको थियो । दुमालीछालाई आफ्नो घर गोठ पहिरोले लाने हो कि ? सधैँ त्रास मनमा थियो । कहिलेकाहीँ पहिरो हेरेर आफैँ तर्सन्थ्यो । बेहोस भएको अनुभव गथ्र्यो । वारिपारि ठुला भिरपहरा देखेर बेचैन हुन्थ्यो । आफ्नो प्राणभन्दा प्यारो छोराछोरीलाई केही नहोस् भनेर माटोलाई ढोग्दै अनुनय गथ्र्यो । प्रायः सधैँ घरको आँगनमा निस्केर माथि देखिने अग्लो पहाडलाई हेर्दै निरस हुन्थ्यो । वर्षायाममा झन् उसले त्रासमा दिनरात काट्थ्यो । अनि ! दोवां नोक्छौँसँग याचना गथ्र्याे । याचना गरेको पल आत्मा शान्त हुन्थ्यो । विश्वासले मनको त्रास भागेको हुन्थ्यो । जब आकाशमा कालो बादल मडारिएर आउँथ्यो । पानी झर्ला जस्तो हुन्थ्यो । आफ्नो घर पहिरोले बगाएर लाने हो कि ? भयले आक्रान्त हुन्थ्यो । वर्षौदेखि दुमालिछाको जीवन यसरी नै बित्दै गयो । समयहरू फेरिँदै आयो ।
पुरस्कार (लघुकथा)
“सर, नमस्कार । हाम्रो पब्लिकेसनको वार्षिकोत्सवमा मैले उत्कृष्ट रिपोर्टरको पुरस्कार पाएँ । हजुरले हिमाली जिल्लाहरूको समाचार, अन्तर्वार्ता र विविध लेखरचना तयार पार्न मलाई धेरै सहयोग गर्नुभयो । कहिले झर्नुहुन्छ त तलतिर ? आउँदा भेट्नुहोला है” फेसबुक म्यासेन्जरमा पत्रकार बहिनीको म्यासेज आयो । “ल बधाई छ नानी, म धेरै खुसी छु” मैले जवाफ पठाएँँ । हिउँ पर्न थालेपछि तल अर्थात् छिमेकी जिल्ला झरियो र उनलाई भेटियो । उनले क्याफेमा गएर कुरा गर्न खोजिन । गाह्रो मानी मानी म उनीसँगै गएँ । “सर, तपाईं त इन्जिनियर भएर पनि साहित्य र पत्रकारितामा यति राम्रो दखल राख्नुहँुदो रहेछ । अरू जिल्लामा पनि यो काम गर्नुभएको थियो ?” उनले जिज्ञासा राखिन् । “हो, मैले ताप्लेजुङदेखि दर्चुलासम्मका नौ जिल्लामा यस्तो काम गरिसकेको छु
