रेखीराम राना
तानसेन, कात्तिक २७ गते । रुपन्देहीस्थित तिलोत्तमा–४, सुपौलीका स्थायी बासिन्दा धनबहादुर थापाले मौरीपालनबाट वार्षिक चार लाख रुपियाँ बचत गर्नुहुन्छ । डेढ दशकदेखि मौरीपालनमा सक्रिय रहनुभएका थापाले खर्च कटाएर चार लाख बचत गरेको बताउनुभयो ।
मौरीपालनमा अरू पेसामा जस्तो कडा श्रम गर्नुपर्ने, धेरै लगानी गर्नुपर्ने अवस्था नरहेको उहाँको भनाइ छ । मौरीको स्याहार सुसार गर्ने, घाम पानी र मौरीको खानपानबारे जाने मौरीपालन राम्रै गर्न सकिने थापाको अनुभव छ । हाल २४ वटा घार मौरीपालन गर्नुभएका थापाले आफूले वार्षिक सात सय किलो मह बिक्री गर्दै आएको बताउनुभयो ।
थापामात्र होइन, उहाँसँगै मौरी पालनमा छिमेकी कर्णबहादुर पुन पनि व्यस्त हुनुहुन्छ । हाल २६ वटा घारमा मौरीपालन गरिरहनुभएका पुनले वार्षिक ७५० किलो बढी मह उत्पादन गर्दै आएको बताउनुभयो । भारतीय सेनाबाट निवृत्त भएपछि आफू पनि मौरीपालनमा व्यस्त बनेको उहाँ बताउनुहुन्छ ।
मौरीपालनको काम अरू पेसाभन्दा सहज रहेको पुनको पनि बुझाइ छ । मौरीपालनमा मुख्य समस्या भनेको चरनको रहेको छ । मौरी चरनका लागि रुपन्देहीको विभिन्न स्थान, भारतको सीमा, दाङ्, पाल्पाको माडी, नवलपरासी क्षेत्रमा आफूहरू पुग्ने गरेको पुनले बताउनुभयो । मह उत्पादनमा मौरीको सङ्ख्या र चरनले फरक पार्ने दुवै जनाको अनुभव छ । सबैभन्दा बढी मह उत्पादन दिने समय चैत, वैशाख, असोज र कात्तिक महिनामा रहेको मौरी चरणका लागि पाल्पास्थित माथागढी–३, माडीमा आउने क्रममा पुनले सुनाउनुभयो ।
मौरीपालनमा चरनका लागि ढुवानी र मह काढ्ने बेलामा थप जनशक्ति आवश्यक हुने, त्यसबाहेक अन्य खर्च खासै नहुने थापा र पुनको अनुभव छ । मौरीलाई चराउन विभिन्न जिल्लामा जाँदा आउँदा ढुवानी खर्च हुन्छ । साथै मह काढ्ने बेलामा ज्यामी खटाउनुपर्ने थापाले बताउनुभयो । खर्च कटाएर वार्षिक चार लाख रुपियाँ बचत गरेपछि कसैसँग हात फैलाउन नपरेको थापाले बताउनुभयो ।
थापा र पुनले उत्पादन गर्नुभएको मह बिक्रीका लागि पनि कुनै समस्या छैन । मह खरिद गर्ने व्यापारी र आफैँ प्रयोग गर्ने उपभोक्ता घरमै आउने गरेको थापाले बताउनुभयो ।