जेनजी आन्दोलनका सहिद परिवारको मागः छानबिन होस् र छिटो न्याय पाइयोस्

रुपेश आचार्य

कीर्तिपुर (काठमाडौँ), मङ्सिर  २४ गते ।  सरकारले सामाजिक सञ्जाल बन्द गरिदिएपछि आम सर्वसाधारण र नयाँ पुस्तालाई मात्र नभई व्यवसाय गर्दै आएका जो कोही पनि नराम्ररी प्रभावित बनेका थिए । भर्खर कक्षा १२ उत्तीर्ण गरी उच्च शिक्षा हासिल गर्ने सपना बोक्नुभएका कीर्तिपुर नगरपालिका–२ मा पर्ने मैत्रीनगरका पासाङ तामाङलाई पनि साथीभाइसँग भलाकुसारी गरिरहने माध्यम फेसबुक आदि सामाजिक सञ्जाल बन्द भएपछि आक्रोश जाग्नु स्वाभाविक नै थियो । 

बौद्धमा क्याफे चलाएर बसेका उहाँका बाबु बुद्धबहादुर पनि सरकारको सो निर्णयप्रति आक्रोशित बन्नुभएको थियो । उहाँलाई पनि गत भदौ २३ गते आफ्ना छोरासरहका युवाहरुले गरेको आन्दोलनमा ऐक्यबद्धता नजनाई रहन सक्नुभएन । उहाँ बानेश्वर केन्द्रित आन्दोलनमा सरिक हुनुभयो । दिन जति बढ्दै थियो, आन्दोलन पनि उति नै चर्किरहेको थियो । जुलुस अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्रतर्फ लागेको थियो, प्रहरी र प्रदर्शनकारीबीच मुठभेड सुरु भएको खबर आउन थालेका थिए । पासाङ आफ्नी हजुरआमा लक्ष्मीलाई आन्दोलनको खबर बेलाबोलामा दिइरहनुहुन्थ्यो र मोबाइलमा फोटो पनि देखाउँदै हुनुहुन्थ्यो ।

अपराह्नतिर आन्दोलनमा जब गोली चल्न थाल्यो, घाइते र मृतकका फोटोहरु पनि धमाधम आउन थाले । एकपछि अर्को मानवीय क्षतिको समाचार आउन थाले । त्यसपछि आमा लक्ष्मीको मनमा छोरा बुद्धिबहादुर बौद्धको क्याफेमै छन् कि आन्दोलनमा गए भन्ने कुराले खुल्दुली मच्चियो । लक्ष्मी र पासाङले आ–आफ्ना मोबाइलबाट धेरै पटक बुद्धिबहादुरलाई फोन गर्नुभयो तर फोन उठेन । फोन गर्नासाथ उठाइहाल्ने वा केही बेरैमै कल फर्काउने बुद्धिबहादुरको फोन नउठेपछि परिवारमा चिन्ताको बादल मडारिनु स्वाभाविक थियो । 

आन्दोलन चर्किएसँगै सरकारले कर्फ्युको घोषणा गरिसकेको थियो । हिँडडुल गर्न सहज थिएन । कसलाई कहाँ भनेर बाबासँग सम्पर्क गर्ने भन्ने छटपटीमा हुनुहुन्थयो पासाङ । बाबु विष्णुबहादुर, पत्नी मीरा, भाइबुहारी सुनीतालगायतका सबै परिवार सदस्यले यताउता फोन गरेर सम्पर्क गर्न खोजे तर पत्ता लागेन । 

 छोरासँग सम्पर्क हुन नसकेको चिन्ताबीच अबेर राति कोठातर्फ गएका तामाङ दम्पतीलाई निद्रा पर्ने त कुरै भएन । बरु ११ः०० बजेतिर नाति पासाङले ढोका ढक्ढक्याउँदै मोबाइलमा आन्दोलनको एउटा फोटो देखाएर ‘यो त बाबाको फोटोजस्तो छ’ भनेर देखाउन आइपुगे । नभन्दै त्यो फोटो बुद्धिबहादुरकै थियो । त्यसपछि बल्ल तामाङ परिवारले आफ्नो जेठा छोरा दिउँसै आन्दोलनमा गोली लागेर सहिद भएको थाहा पाए । रातभर रुवावासी चल्यो । वल्लोपल्लो घरका मानिसहरु सान्त्वना दिन आए । अकस्मात् आइपरेको यस्तो वज्रपात सहनुबाहेक परिवारमा अर्को विकल्प थिएन । 

बुबा विष्णुबहादुर कर्फ्युका बीच छिमेकीलाई बोलाएर ट्रमा सेन्टरतर्फ दौडिनुभयो । छोराको शव भेटेपछि उहाँ धेरैबेर रुनुभयो, कराउनुभयो । उहाँजस्तै परिवारको सदस्य गुमाएका अरु मानिसलाई पनि त्यहाँ देखेपछि उहाँ विस्तारै सम्हालिनुभयो । परिस्थतिलाई सम्हाल्नु नै पर्ने थियो । बुद्धिबहादुरको शरीरका विभिन्न भागमा छ वटा गोली लागेको थियो । “हामी कसैले पनि दाइ(जेठाजु)को शव हेर्न सकेनौँ । बुबाले नै परिस्थितिलाई सम्हाल्नुभयो”, विष्णुकी कान्छी बुहारी सुनीता भन्नुुहुन्छ ।

आमा लक्ष्मी भने अझै पनि छोराको कुरा कसैले उप्काउने बित्तिकै भावुक बन्नुहुन्छ । पुत्र वियोग सहनु कुनै पनि आमाका लागि सामान्य घटना हुँदैन । “केही वर्ष विदेश बसेर घर फर्की अब देशमै बसेर आफ्नै काम गर्छु भनेर बौद्धमा क्याफे खोलेर बसेको थियो । भर्खरैको अल्लारे केटो पनि होइन । किन जानुपरेको होला त्यो आन्दोलनमा ?” उहाँको प्रश्नको उत्तर कसैसँग छैन । 

विष्णुको परिवार धेरै वर्षअघि टिस्टुङबाट कीर्तिपुर नपा–२ स्थित मैत्रीनगरमा बसोबास गर्दै आएको थियो । परिवारमा पत्नी र दुई छोरा हुनुहुन्थ्यो । खासगरी पर्यटक ओसार्ने सवारीसाधन चलाएर दशकौँ बिताउनुभएका उहाँले जसोतसो परिवार चलाउँदै आउनुभएको थियो । बुढेसकालमा पुत्रशोक बोक्नुपर्ला भन्ने विष्णु दम्पतीले कल्पना पनि गरेको थिएन  । ४१ वर्षका बुद्धिबहादुरले बौद्धमा क्याफे खोलेर छ/सात जना युवालाई रोजगारी दिइरहनुभएको थियो । क्याफेमै काम गर्ने तिनै युवाहरुको उक्साहटमा उहाँ भदौ २३ गते क्याफे बन्द गरेर बानेश्वरतर्फ लाग्नुभएको थियो ।

बुद्धिबहादुरको निधनपछि आमा लक्ष्मी र पत्नी मीरा, जेठा छोरा पासाङ र कक्षा ८ पढ्दै गरेका कान्छा छोरासहितको परिवारको खम्बा ढलेको छ । खासगरी पत्नी मीराको काँधमा बुद्धिले सम्हालेका सबै जिम्मेवारी र दायित्व आइलागेको छ । बुद्धिबहादुरले बौद्ध र तीनथानामा चलाएको क्याफेको व्यवस्थापन, भर्खरै १२ कक्षा सकेका जेठा छोरा र कक्षा आठमा पढ्दै गरेका कान्छा छोराको पढाइ तथा सासूससुराको लालनपालन गर्नुपर्ने मीराको दायित्व छ । 

छोरा बितेपछि बौद्ध परम्पराअनुसार काजकिरियामा व्यस्त रहेकै बेला नयाँ सरकार बन्यो । बुद्धिबहादुरलगायत आन्दोलनमा मारिएकालाई सहिद घोषणा गरियो । परिवारलाई समवेदना दिन प्रधानमन्त्री सुशीला कार्की स्वयम् मैत्रीनगर पुग्नुभएको भयो । प्रम कार्कीले परिवारलाई सान्वना मात्र दिनुभएन, बुद्धिका दुई छोराहरुको शिक्षादीक्षा, पत्नी मीराको जीविकोपार्जन लागि सरकारले पहल गरिदिनेसमेत बताउनुभएपछि शोकाकुल परिवारलाई ठूलो आत्मबल मिलेको थियो । साथै, दोषीलाई कारबाहीको दायरामा ल्याउने र न्यायका लागि आफूले कुनै सम्झौता नगर्ने प्रधानमन्त्रीको अभिव्यक्तिले सहिद परिवारलाई आश्वासन मिलेको थियो ।

सरकारका अर्का मन्त्री कुलमान घिसिङ दुई पटकसम्म पुग्नुभएको थियो । उहाँले पनि सहिद परिवारलाई सहयोग गर्न र न्याय दिन लागिपर्ने बताउनुभयो । कीर्तिपुरका नगरप्रमुख कृष्णमान डङ्गोलले  छोराछोरीको शिक्षादीक्षा र रोजगारीका लागिसमेत नगरपालिकामार्फत  सहयोग गर्ने वचन दिनुभएको थियो । 

यस्तै विभिन्न सामाजिक र व्यावसायिक सङ्घसंस्थाले समेत तामाङ परिवारलाई आवश्यक सहयोग दिने तत्परता देखाएका छन् । कान्छा छोरालाई गोल्यान समूहले कक्षा १२ सम्म पढाइदिने भएको छ भने जेठो छोरालाई कीर्तिपुर नगरपालिका प्रमुख डङ्गोलले कीर्तिपुरकै सहिद स्मारक कलेजमा पढाइदिने र नगरले सम्पूर्ण खर्च ब्यहोर्ने आश्वासन दिनुभएको थियो । गृहिणीको  भूमिकामा मात्र रहेकी मीरालाई पतिको व्यवसाय अघि बढाउन वा कुनै रोजगारी गर्न सजिलो छैन भन्ने थाहा छ । त्यसैले आफूलाई भन्दा छोराको भविष्य सुनिश्चित हुने व्यवस्था होस् भन्ने चाहनुहुन्छ । “हामीलाई चाहिँ राज्यले सहयोग गर्छ गर्दैन भन्दा पनि महत्वपूर्ण प्रश्न न्याय छिटो पाइन्छ कि पाइँदैन भन्ने हो”, बुबा विष्णुबहादुर भन्नुहुन्छ । घटनाको राम्रोसँग छानबिन गरी दोषीलाई कारबाही गरिनुपर्नेमा उहाँको जोड छ । उहाँ अहिले पनि जेन्जी आन्दोलनमा सहिद हुनेका परिवारको सम्पर्कमा हुनुहुन्छ । उहाँहरुले एउटा संंयोजन समिति पनि बनाउनुभएको छ । रासस