होमस्टेमा रमाउँदा
धेरै मान्छेलाई धन कमाउने अनि समाज, इस्टमित्रबाट ‘ओहो क्या राम्रो गरेको’ भन्ने आवाज सुन्न मन लाग्न सक्छ । यस्तो विचार लिएर एकसुरले हिँडिरहँदा आफ्नो संस्कार, संस्कृति र परम्परामा भने ध्यान नपुग्न सक्छ । यति मात्र होइन, विदेशीको नक्कल गर्न पनि पुग्न सक्छौँ । धेरै नेपाली दाजुभाइ, दिदीबहिनी विदेशको तातो ठाउँमा गएर दुःख मेहनत गरेर पेट पाल्न बाध्य छन् । यस्तो अवस्थामा स्वदेशमै रहेकाले आफूले जानेको कामबाट कहीँ कतै सहयोग पुगोस् भन्ने उद्देश्यले केही त गर्नैपर्छ, जुन कामले परिवारसँगै बस्नका लागि बाटो खोलोस् । आफ्नै देशमा बसेर धेरथोर कमाउन सकियोस् ।
नेपाली आकाश कति सुरक्षित
नेपाल भूपरिवेष्टित राष्ट्र भएकोले जल यातायातबाट वञ्चित छ । उच्च हिमाली तथा पहाडी भू–बनोटको कारण सडक यातायात पनि कठिन नै छ । यस्तो अवस्थामा खाद्यान्न, औषधि आदि ओसारपसार गर्न, खोज तथा उद्धार एवं व्यापारिक प्रयोजनका लागि एक मात्र विकल्प हवाई यातायात बन्दै आएको छ । प्राकृतिक सौन्दर्यको दृश्यावलोकन र साहसिक पर्यटनमा पनि हवाई यातायातको स्थान महìवपूर्ण छ । तर यही माघ १ गते आइतबार पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थ
पासोमा परेकी देवी
सिन्दु र बिन्दु दुई दाजुभाइ । तान्त्रिक विद्यामा निपुण यी दाजुभाइको दिनचर्या दोलखा राज्य र यहाँका जनताको हेरचाहमै बित्थ्यो । दोलखा राज्यमा केही विपत् आइप-यो वा जनतालाई केही पीडा र समस्या भयो भने यी दाजुभाइले तान्त्रिक विधिबाट त्यसको समाधान खोज्थे । किराँतकालीन त्यो समयमा जडीबुटी, झारफुक र तान्त्रिक विधि नै त थियो हरेक समस्याको समाधान । प्रत्येक बिहान तामाकोसी नदीमा पुगेर धोतीपाटा फेर्दै शिरमा जल छर्केर आफूलाई शुद्ध बनाउने र नदीबाट तामाको घडामा जल ल्याएर भीमेश्वरको मन्दिरमा चढाउने उनीहरूको दैनिकी थियो ।
शहीदको सम्झना ( कविता )
आस्थासाथ डटेर हिँड्छ जगमा सर्वोपकारी बनी निष्ठासाथ खटेर निर्भय रह्यो भै स्वाभिमानी धनी जल्ले जीवनमा न सङ्कुचनको सङ्कीर्ण बानी लियो त्यो आदर्श शहीद प्रज्ज्वलित भो बाली उज्यालो दियो !
युगीन गीत
कैयौँ गीतहरू रगतको मसीले लेखिए रणमैदानमा गाइए बन्दुकको सङ्गीतसँगै, कति गीतहरू सपाट कलमले लेखिए लुटेर निरीहको आँसु/पसिनाको मसी
सत्यकुराको परिपालन सन्देश
मृत्युञ्जयी उपदेशका प्रचलित नीति–श्लोकलाई मानवीय सभ्यताको विधान पनि भनिन्छ । डा. टी.पी. बराकोटीद्वारा लिखित २०७९ सालमा प्रकाशित ‘जीवनोपयोगी सुभाषित नीति–श्लोक सङ्ग्रह’ यतिखेर यसको उदाहरण बनेको छ । सृष्टि चराचरका सर्वश्रेष्ठ प्राणी मानव जाति नीति नियममा सीमाबद्ध रहन र सत्य कुराको परिपालनमा हर्दम उत्प्रेरित हुने भएकाले यसको महत्व धेरै छ ।
सुकदेवको सहादत
जङ्गबहादुर राणाको तीन दशक लामो शासनको अन्त्यतिर उनीविरुद्ध केही विद्रोह भए । लखन थापा मगरले आफूलाई राम शाहकालीन सिद्ध लखन थापा मगरको अवतार घोषित गर्दै जङ्गबहादुरलाई मारेर मुलुकमा सुनौलो युग सिर्जना गर्ने उद्घोषका साथ गोरखामा विद्रोह गरे । उनीसहित उनका समर्थकलाई पक्राउ गरेर छानबिन गर्न काठमाडौँको थापाथली दरबारमा ल्याइयो । त्यसपछि उनीसहित उनका छ जना सहयोगीलाई गोरखाको बुङ्कोटमा लगेर रुखमा झुण्ड्याई मृत्युदण्ड
नेपाली गीतमा विदेशी पनि रमाउँछन्
नेपाली साङ्गीतिक क्षेत्रमा व्यस्त रहने कलाकारमध्ये पर्नुहुन्छ– जुनु रिजाल । प्रदेश १ को राजधानी विराटनगरबाट सुगम सङ्गीतमा उदाउनुभएकी जुनु स्वदेश र विदेशमा बस्ने नेपालीबीच लोकप्रिय हुनुहुन्छ । ‘नेपालकी छोरी’, ‘आज गाउँमा’, ‘वनचौँरी’, ‘तिम्रो झल्को’ ‘न दोष तिम्रो’, ‘ड्राइभर दाइ’लगायत दर्जनौँ चर्चित गीतमा स्वर दिनुभएकी जुनुका पाँच सयभन्दा बढी गीत÷गजल रेकर्ड भएका छन् । नेपाली, हिन्दी, भोजपुरी र मैथिली भाषाका गीतमा पनि उहाँको आवाज सुन्न सकिन्छ । कोरनाको बेलाबाहेक जुनु साङ्गीतिक कार्यक्रममा सधैँ व्यस्त हुनुहुन्छ । उहाँ भारतको सिक्किमलगायत स्वदेशका विभिन्न भागमा आयोजना गरिएका साङ्गीतिक कार्यक्रममा निरन्तर सहभागी हुँदै आउनुभएको छ ।
‘ब्लुलाइन’मा नेपाली सेना
अवस्था यतिबेला शान्त देखिन्छ तर एकैछिनपछि के हुन्छ भन्न सक्ने अवस्था छैन– मध्यपूर्वी देश लेबनानको सुरक्षा अवस्था बुझ्ने यही वाक्यांश नै पर्याप्त छ । लेबनानको राजधानी बेरुतलाई ‘मध्यपूर्वको पेरिस’ भनेर पनि चिनिन्छ तर झन्डै एक शताब्दीदेखि यो देश युद्धको चपेटामा परेको छ । भूमध्यसागरको बीच भागमा अवस्थित लेबनान प्राकृतिक रूपमा सुन्दर त छँदै छ, भौगोलिक रूपमा पनि सामरिक महत्त्व बोकेको देश हो ।
मानव तस्करीविरुद्धका अभियन्ता
छत्रबहादुर मैनाली सिन्धुलीमा जन्मनुभयो, उतै हुर्कनुभयो, लेखपढ गाउँकै स्कुलमा गर्नुभयो र केही नयाँ काम गर्ने हुटहुटी बोकेर राजधानी काठमाडौँ हानिनुभयो । सामान्य मध्यम वर्गीय परिवारमा जन्मेहुर्केका कारण काठमाडौँको बसाइ उहाँलाई सहज भने थिएन । घरबाट आर्थिक सहायता हुने सम्भावना पनि थिएन । रोजगारीमा लागे पनि दुई छाक टार्नै धौधौ ।
शीतलहरको कहर
पुस र माघ महिना तराई मधेशका जिल्लामा शीतलहरको कहरले जनजीवन कष्टकर बन्ने गरेको छ । यी दुई महिनामा शीतलहरसँगै चिसो बढ्छ । बिहानदेखि बेलुकासम्म एकैनासको बाक्लो हुस्सु (कुहिरो), पर्दा र पश्चिमी चिसो हावा चल्दा कठ्याङ्ग्रिने जाडो हुन्छ । चिसोले कठ्याङ्ग्रिएर कतिपयको ज्यान नै जाने गरेको पनि पाइएको छ । चिसोमा कठ्याङ्ग्रिएर चार जनाको ज्यान गइसकेको छ । मानिस मात्र होइन, घरपालुवा जनावरसमेत यसको असरमा परेका छन् ।
![स्वयंवरको औँठी [कथा]](https://gorkhapatraonline.com/storage/media/62183/conversions/sss-original-thumb.jpg)
स्वयंवरको औँठी [कथा]
थाहा छैन किन मलाई यो पूर्णेको रातप्रति यतिविघ्न मोह लागेर आउँछ । रात छिप्पिँदै जाँदा झन् खुल्दै गएको जूनलाई हेरिरहन पाउँदा मनमा एक प्रकारको ऊर्जा थपिएको महसुस हुन्छ । प्रायः म छुटाउँदिन पूर्णेको रातमा कौसीमा बसेर पुराना गीतहरू सुन्नलाई पनि । तर अरू बेलाको पूर्णेको रात र आजको पूर्णेको रातमा धेरै फरक थियो । अघिल्लो पूर्णेको रातमा म एक्लै थिएँ, आज मेरी उनी मेरो साथमा छिन् । हातमा हात समाएर ।
छोरी (कविता)
जीवनको सुन्दर बगैँचामा पल्लवित छे प्रेमको स्निग्ध फूल आज हाम्रै आँगनमा फुल्छे सुवासित पार्छे घर भोलि मन्दिर पुग्छे, पवित्र पार्छे मन्दिर पर्सि पुग्छे अर्को गाउँ, अर्को देश
अघोषित युद्ध (कविता)
निशब्दभित्र र कहीँ एकान्तमा समर्थन/विरोधका तुमुल घोषहरूउर्लने गर्छन् हिजोआज ।फगत म एक्लो : नयाँ महाभारत लड्दैछुअश्वत्थामा, कर्ण र दुर्योधनहरू मलाई चक्रव्यूहमा फसाउँदै अट्टहास हाँस्छन्,विजयघोष गर्छन् हिजोआजखै किन होस्वयंलाई समयभन्दा बलवान ठान्छन्भविष्यभन्दा वर्तमान् बाँच्छन् उनीहरूकुर्लेरै बाँच्छन्,म मौन चुपचाप र चुपचापरमिता हेर्छु/अन्याय सहन्छु हिजोआजम समयहरेक क्षण/हरेक युगयसरी नै अविरल बहिरहने गर्दछुम त्यस्तै झुठ र मानवता विरोधीयुग हेर्दैछु हिजोआजचेतन मान्छेभित्रकै अहङ्कारकोअघोषित युद्ध लड्दैछु हिजोआज ।
गीत
छैन क्यारे मेरा लागि दुख्ने मुटु पनि कति हाँस्छ्यौ म रुँदा नि ढुङ्गा जस्तै बनी । थाहै छैन कता गयौ दोबाटोमा छोडी जोवन मेरो बितिगयो तिमीलाई खोजी । यो मन दिएँ विश्वास गरेँ सधैँ आफ्नो ठानी
बेग्लै स्वादका काव्यकृति
अमर त्यागीका ‘अदृश्य’ र ‘अक्लान्त’ शीर्षकका दुईवटा बाछिटा सङ्ग्रह र ‘अमानव’ शीर्षकको एक मुक्तक सङ्ग्रहसहित तीनवटा काव्यकृतिहरू गत वर्ष प्रकाशनमा आएका छन् । नेपाली साहित्यमा प्रयोग भएका यी नवीनतम काव्यकृति बेग्लै स्वाद र सन्तुष्टि पस्कन सफल रहेका छन् । नेपाली काव्य विधामा मुक्तकको प्रयोग नौलो होइन । समकालीन मुक्तककारबाट धेरै प्रयोग र प्रस्तुति आइसकेका छन् । यस क्रममा अमर त्यागीले निर्वाह गरेको यो नेतृत्वदायी प्रयोगचिन्तन निकै उल्लेखनीय रहेको अनुभव गर्न सकिन्छ ।
क्रोध
हरेक मानिसको जीवनमा सकारात्मक या नकारात्मक भावना आउने गर्छ । क्रोध पनि भावनाको प्रकार हो तर प्रायः नकारात्मक भावनाको स्थिति हो; जो सामान्यतया शत्रुतापूर्ण विचार, शारीरिक उत्तेजना र दुर्भावनापूर्ण व्यवहारसँग जोडिएको हुन्छ । मानिसको इच्छाविरुद्ध लगाइएको कुनै पनि प्रतिबन्ध क्रोधको परिणाम हुन्छ र जब क्रोध असमान्य रूपमा नियन्त्रणबाहिर पुग्छ, तब मानिस खलनायक, तर्कहीन र आक्रामक बन्न पुग्छ । क्रोधमा तीन तìव हुन्छ । शारीरिक प्रतिक्रिया, सङ्ज्ञानात्मक अनुभव र मानिसको व्यवहार तर कहिलेकाहीँ क्रोधले कुनै जटिल समस्याको समाधान खोज्न पनि प्रेरित गर्छ ।
गुन बिर्सियो सुन सम्झियो
“राजा पनि मान्छे हुन्” पर्रर तालीले कोठा तरङ्गित बन्यो । कविता वाचन गर्ने युवकले अझ जोसिँदै कविता टुङ्ग्याए । त्रिचन्द्र कलेजका विद्यार्थीबीच यो कविताले खुबै चर्चा कमायो । त्यो समय थियो, २०३१ सालतिर । राजा वीरेन्द्रको राज्याभिषेक भर्खरै सकिएको समय । एक महिनापछि कविका अघिल्तिर केही मान्छे उभिन पुगे । तिनीमध्ये केही कविका चिनारु नै थिए । एक जनाले भने, “तपाईंलाई अञ्चलाधीशले बोलाउनुभएको छ, हामीसँग हिँड्नुस् ।”
मनकारी नेपथ्य
तीन दशकभन्दा लामो यात्रामा नेपथ्यले गीत सुनाउने काम मात्र गरेन, समयानुकूल सामाजिक अभियान पनि अगाडि बढाउँदै लग्यो । जतिबेला स–साना बालबालिका पढ्ने विद्यालयमा अशान्ति छायो, नेपथ्यले ‘शान्तिका लागि शिक्षा’ नाराको साथ आफूलाई अगाडि बढायो । ‘सुन्दर शान्त नेपाल’ अभियानमा सरिक भएर द्वन्द्वले जन्माएका घाउमा सङ्गीतको मलम दल्ने प्रयत्न ग¥यो । अहिले ‘मानवता प्रवद्र्धन अभियान’मार्फत मानवीय आयामलाई अगाडि बढाइरहेको छ । यसलाई सार्थक तुल्याउन नेपथ्यले मुलुकभर फैलिएको अग्रणी सामाजिक संस्था ‘मानव सेवा आश्रम’सँग हातेमालो गरेको छ । आफ्ना कार्यक्रममार्फत मानव सेवा आश्रमको अभियान प्रवद्र्धन गरी मानवीय आवाजलाई प्राथमिकताका साथ प्रस्तुत गर्ने काम ग¥यो । अभियानअन्तर्गत नेपथ्यले आफ्ना कार्यक्रमको मूल शीर्षक नै ‘म्युजिक फर ह्युम्यानिटी’ अर्थात् मानवताका लागि सङ्गीत भनेर राख्यो ।
बोधगम्य कामुक
कलानेपाली समाजमा यौन एउटा अदृश्य ऐना हो, जहाँ सबै कुरा छर्लङ्ग देखिन्छ तैपनि सबै कुरा लुकाइन्छ । लुकाइँदा–लुकाइँदै कतिपय संस्कारयु
-original-thumb.jpg)
गल्छेडो
मेजर सुरथबहादुर बस्नेत सेनाबाट अवकाश हुँदा उनका तीनवटै छोरी विवाह गर्ने उमेरमा टेकिसकेका थिए । टोलछिमेकमा उनको निकै फूर्ति
छन्दपरम्पराको उत्कृष्ट कृति
अन्तःसंवेदना कृति नेपाली साहित्यका बहुमुखी प्रतिभा राजेन्द्र सुवेदी (वि.सं.२००२ –२०७८)द्वारा रचना गरिएको उहाँको जीवनकालकै अन्तिम पुस्तकाकार
हडबडमा घोडा दौडाउँदै
वि.सं. २०३४ असार ९ गतेको दिन । पहिलेजस्तै त्यस दिन पनि जापानी पानासोनिक पुन्टे रेडियो अगाडि राखेर नेपाल राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठानद्वारा आयोजित कविता
कतार विश्वकपका कीर्तिमान
कतार आयोजक राष्ट्र भई समूह चरणको पहिलो खेल गुमाउने पहिलो राष्ट्र बन्यो । यस्तै क्षेत्रफल (११,५७१ वर्गकिमि) र जनसङ्ख्या (२९ लाख)को हिसाबले पनि विश्वकप आयोजना गर्ने सबैभन्दा सानो मुलुक बन्यो– कतार ।
साझा चाड माघे सङ्क्रान्ति
घिउ, चाकु, तरुल भन्नेबित्तिकै सबैको मुख रसाउँछ । वृद्धवृद्धाहरू पनि लोभिन्छन् । युवकयुवतीलाई त झन् मन नपर्ने कुरै भएन । सबैले रमाई रमाई खाने गर्छन् घिउ, चाकु, तरुल ।
