बालबालिकाका प्रेरणा डा. रुइत
भाइबहिनीहरू, तिमीहरूले डा. सन्दुक रुइतको नाम सुनेका छौ होला । कसैले त देखेको पनि होला । अझ कसैले त उहाँसँग आँखाको उपचार पनि गराएको होला । तिलगङ्गा आँखा केन्द्रका निर्देशक डा. रुइत नेत्र चिकित्सा क्षेत्रमा चम्किला व्यक्ति हुनुहुन्छ । मोतीबिन्दुका कारण ज्योति गुमाउँदा अन्धकारमय जीवन बिताउन विवश लाखौँ नेपालीको आँखा देखाइदिनुभएका उहाँले विश्वका अन्य मुलुकमा पनि गएर सेवा गर्नुभएको छ ।
जाडोयाम ‘स्वास्थ्य समस्या कस्ता ?’
नेपालमा मङ्सिर, पुस लागेदेखि जाडो हुने, तापक्रम चिसिने क्रम निरन्तर हुन्छ । जाडोयाममा बालबालिकालाई विशेष गरी श्वासप्रश्वास, छाला जनेन्द्रिय एवं पोल्ने समस्याले सताउने गरेको छ ।
रुहानाको कला
समाजमा साना बालबालिकाले गरेका सानो राम्रो कामले पनि सकारात्मक सन्देश दिन सकिन्छ । यस्तै कुरा हाम्री सानी नानी रुहाना रुपाखेतीले गरेकोे कामबाट पनि सिक्न सक्छौँ । उनले यस्तै सिर्जनात्मक काम गरेर देखाएकी छिन् । उनले पढेर खेर जाने पत्रपत्रिकाबाट नयाँ नयाँ डिजाइनको ड्रेस बनाएकी छन् । उनले कुनै पनि सामान पुनः प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने सन्देश प्रवाह नै उनको लक्ष्य हो । उनले पत्रपत्रिकाको प्रयोग गरेर विभिन्न खालका सामान बनाएकी छन् । उनले यस्तै खेर जाने सामानबाट विभिन्न सामान बनाएर प्रदर्शनमा पनि राखेकी थिइन् । यस्तै उद्देश्य राखेर गरिएको सामग्री बनाउने प्रदर्शनीमा रुहानाले दोस्रो स्थान पनि प्राप्त गरिन् । उनको चाहना छ, यस्ता खेर जाने सामग्रीबाट उपयोगी सामग्री बनाउन
इन्टरनेट यसरी बनाउ सुरक्षित
हरेक फेब्रुअरी महिनाको दोस्रो हप्ता विश्वभर सुरक्षित इन्टरनेट दिवस मनाइन्छ । विश्वभर नै इन्टरनेट चलाउनेको सङ्ख्या बढ्दै गएपछि त्यसको कसरी सुरक्षित प्रयोग गर्न सकिन्छ भन्ने चेतना जगाउने उद्देश्यसहित यो मनाउन थालिएको हो । यस दिन विश्वका धेरै देशले इन्टरनेट प्रयोग गर्दा भएका कठिनाइ, समस्या र असुरक्षाका विषयमा विभिन्न किसिमका कार्यक्रम आयोजना गर्छन् । इन्टरनेट सुरक्षासँग सम्बन्धित रहेर मानिसलाई सचेत बनाउने विभिन्न किसिमका सामग्री पनि प्रस्तुत गर्छन् । नेपालमा प
पहिचानको खोजी
अस्ट्रेलिया, युरोप, अमेरिकामा अस्तित्व खोज्ने हामी नेपाली, खै त नेपालमा ?
चिचीपापा किन्दा (कथा)
अशोक ए अशोक आमाले भित्रबाट मायालु स्वरले बोलाउनुभयो । अशोक भने आफ्नो कोठामा पढेर बसेको थियो । ऊ कुद्दै आमाको छेउमा गयो । आमाले भन्नुभयो, “अशोक घरमा भिनाजु आउनुभएको छ । हेर न आज बुवा पनि अफिस गइसक्नुभयो । के खुवाउने होला ? जाऊ त मासु पसलबाट एक किलो मासु लिएर आऊ ।”
बिग्रिँदै होली ! (कविता)
रङको पर्व होलीलाई कसैले फागु पनि भन्छन् खुसी मनाउने नाममा यहाँ रङ किनेर पैसा सक्छन् काम लाग्ने कपडा पनि
सात बार (कविता)
आइतबार सूर्यलाई नमस्कार गरुँ सोमबार चन्द्रमाको शीतल छाया भरुँ । मङ्गलबार जय गणेश पूजा गर्ने बार बुधबार रमाइलोसँग नाच्ने गर ।
नीलमको सपना (कथा)
आज बाबाले घर छाडेर गएको तीन दिन बितिसक्दा पनि नीलमको ओठमा हाँसो देखिँदैनथ्यो । आमा नभएकी नीलमको दुःख मनको इच्छा आकाङ्क्षा बुझ्ने बुवा नै प्रदेश गएपछि नीलमको सौतेनी आमा नीलमलाई दुःख दिन्थिन् । नीलमको स्याहारसुसार गर्न नीलमका बुवाले सौतेनी आमा भित्र्याएका थिए । खेतीपाती गरेर घर खर्च धान्न नसकेपछि नीलमको बुवा परदेश गएका थिए । सौतेनी आमाबाट एक छोरी र एक छोरा भए पनि नीलम घरको सबै काम गर्थिन् । चाडपर्वमा पनि सौतेनी आमा नीलमलाई आफूसँग आफ्नो माइतघर लैजान्न थिइन् । आमा म पनि जान्छु भन्दाभन्दै पनि सौतेनी आमा भएर होला ऊप्रति अलि रुष्ट व्यवहार गर्थिन् ।
आमाबुबा (कविता)
आमाले हुन् कोखबाट, जन्माएकी हामीलाई बुबाले हुन् पैसा कमाई, हुर्काएका हामीलाई । घरको पिलर बलियो जग, हुन है पिता उनी तिम्रै छोरा हुन पाउ, पिता जुनी जुनी ।।
पुस्तक प्रदर्शनीमा जाँदा
तेस्रो त्रैमासिक परीक्षा सकिएयो । परीक्षापछि पुस १३ देखि माघ १ गतेसम्म जाडो बिदा भयो । जाडो बिदामा के के गर्ने भनेर मैले योजना बनाएँ । त्यहीअनुसार गृहकार्य र योजना तयार गरेँ । एक दिन बाबा, आमा र दादाहरूसँग त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा घुम्न गएँ । त्यहाँ क्रिकेट र ब्याडमिन्टन खेलेर रमाइलो गरियो ।
होलीको रमाइलो
भाइबहिनीहरू, फागु पर्व अर्थात् होली फागुन शुक्ल अष्टमीका दिन काठमाडौँको हनुमानढोका दरबारस्थित वसन्तपुरमा विधिवत् रूपमा चीर गाडेपछि सुरु भएको मानिन्छ । होली पर्व सांस्कृतिक महोत्सवका रूपमा मनाइने र शिशिर ऋतुको समाप्तिपछि वसन्त ऋतुको आगमनमा मानिसको मनभित्र उकुसमुकुस भएर रहेका कुरालाई बाहिर उजागर गराएर शीतलता अनुभव गर्ने मनोकाङ्क्षाका रूपमा पनि लिने गरिन्छ ।
जीवनको लडाइँ (कविता)
कलियुग हो यो विश्वास थोरैलाई गर्नु । खुट्टा तान्ने धेरै हुन्छन् आफ्नो पाइला मजबुत पार्नु ।।
वातावरण संरक्षण
मानिस चेतनशील प्राणी हो । प्राणीहरूमध्ये मानिस सर्वश्रेष्ठ पनि मानिन्छ । उसले आफ्नो जीवन सहज र सरल बनाउन चाहन्छ । मानिसले धेरै नयाँ कुराको आविष्कार पनि गरेको छ तर आफ्नो जीवनलाई अझ सुखमय बनाउन प्रकृति र यसको संरक्षणमा भने चासो दिँदैनौँ । उसले यही प्राकृतिक वातावरणलाई भने नाश पार्दैछ । त्यसैले आज हाम्रो प्रकृति प्रतिकूल हुनुका कारण पनि हामी नै हो । जसले गर्दा मानव जीवनमा धेरै समस्या निम्त्याइरहेको छ ।
घर/जङ्गल (कविता)
रुखै रुख भएको जङ्गल सधैँभरि सुनसान हुन्छ । रुखहरूले कहिलेकाहीँ हल्ला त गर्छन् बतासले हल्लाउँदा अनि
चोखो मूल (बालगीत)
साना साना कोपिलामा, भविष्य छ फूलको सागरसम्मै बग्नुपर्छ, पानी चोखो मूलको।
आमाको पढ्ने रहर
भाइबहिनीहरू कुनै पनि कुरा सिक्न र पढ्न शिक्षा हासिल गर्न उमेर कहिल्यै बाधक हुँदैन है । ७० वर्षीया आमाले पनि ११ कक्षाका किशोरकिशोरीसँगै पढेर ज्ञान हासिल गरिरहेकी छिन् ।
होली पर्व किन मनाइन्छ ?
होली पर्व हिन्दुधर्मावलम्बीहरुले मनाउने गर्छन् । यो पर्व विशेषत भारत र नेपालमा मनाईने गरिन्छ । यो पवर्मा विभिन्न रङ्गहरु एक अर्कालाई लगाउने र खुसीयाली साटासाट गरेर्र रमाइलो गरी मनाईन्छ । यसलाई रङ्गहरुको पर्व पनि भनिन्छ । एक आपसमा भएका शत्रुता भुलेर खुसीयाली मनाउँदै रङ्गहरु छ्यापाछ्याप गरेर होली मनाउने प्रचलन छ ।
धनभन्दा विद्या ठूलो
धेरै वर्षअगाडि एउटा गाउँमा शिखर भन्ने ८ कक्षामा पढ्ने केटो आफ्नो आमा, बुवा र भाइसँग बस्थ्यो । एक दिन उ विद्यालयबाट आएपछि आफ्नो साथीहरूसँग खेल्न गयो । राति उ घर आइपुग्यो । भाइले उसलाई सोध्छ हजुरको कुनै गृहकार्य छैन ? केही पढ्नु छैन तर उ केही नबोली खाना खाएर सुत्छ । बिहान पनि भाइले उसलाई सोध्छ हजुरको केही गृहकार्य छैन ? उसले भाइलाई भन्छ तिमी मलाई बारम्बार एउटै प्रश्न नसोध । मसँग जति भ
निर्जन सुध्रियो
सानो गाउँमा एउटा परिवारको बसोबास थियो । बुवा, आमा र छोरा गरी त्यस परिवारमा तीन जना सदस्य मात्रै थिए । छोराको नाम निर्जन थियो । निर्जन निकै ज्ञानी र असल स्वभावको थियो । ऊ कक्षामा सधैँ प्रथम हुन्थ्यो । टोल छिमेकका मानिसहरू निर्जनको आनीबानीकोे खुलेर प्रशंसा गर्दथे ।
दुष्कर्मको प्रतिफल
पैसा कमाउने चाहना सबैको हुन्छ । पसल थाप्ने, उद्योग व्यवसाय गर्ने, कलकारखाना खोल्ने आदि जति पनि व्यवसाय हुन्छन्, भएका छन् सबैका उद्देश्य पैसा कमाउनु नै हो । जागिर खानु, पढ्नु पढाउनुको उद्देश्य पनि पैसा कमाउनु नै हो । भाइबहिनीहरू तिमीहरू स्कुल जाने, ध्यान दिएर पढ्ने, गृहकार्य गर्ने आदि कार्य गरिरहेका छौँ त्यसको पनि उद्देश्य ठूलो भएपछि पैसा कमाउनु नै हुनुपर्छ । पैसाबिना कामै चल्दैन । यस्तो अवस्थामा त्यस्तो चाहना हुनु आफैँमा अस्वाभाविक पनि होइन तर पैसा कमाउनु मात्र ठूलो कुरा होइन पैसा कमाउने तरिका मिला
इतिहास जोगाउँदै नीलगिरि
नीलगिरि माध्यमिक विद्यालय पाँचथर जिल्ला, हिलिहाङ गाउँपालिका–५ स्थित मुक्तुरा छ । नेपालको पूर्वी पहाडी क्षेत्रका ग्रामीण बस्तीका मानिसलाई चेतनाको ज्योतिले उज्यालो पार्ने तीर्थमध्येको यो एक हो । हरिनारायण खनाल, नेत्रप्रसाद सङ्ग्रौलाजस्ता स्थानीय शिक्षाप्रेमी र बुद्धिजीवीहरूको नेतृत्व अनि स्थानीयको सामूहिक पहलमा वि. सं. २०१५ मा प्राथमिक विद्यालयका रूपमा यस विद्यालयको स्थापना भएको थियो । आजसम्म आइपुग्दा यसको निकै लामो इतिहास र विरासत बनिसकेको छ ।
बानी (कविता)
घाम लाग्दा घामै हुने पानी पर्दा पानी जस्तो सुकै परे पनि बस्यो सहने बानी ।। जाडो खोज्दा तातो हुने तातो खेज्दा चिसो जुन कुरा नचाहँदा त्यही लाग्छ लिसो । निष्ठुरी छ प्रकृति नै गर्छ मनोमानी
नारी शक्ति (कविता)
कहिले आमा, कहिले छोरी, कहिले, साली बन्नुपर्छ सधैँभरि कायर हैन हिम्मतवाली बन्नुपर्छ । बलात्कारी, यौवनपिपाशु राक्षसहरूको संहार गर्न नारी अब शक्तिरूपी दुर्गा अनी महाकाली बन्नुपर्छ ।
जाडो बिदा ‘रमाइलो अनुभव’
साथीहरू । तपाईंहरूको जाडो महिनाको बिदामा के के गर्नुभयो ? बिदाको समयमा यत्तिकै घरमा बसिरहनुभन्दा हामीले केही न केही राम्रो काम गर्ने र नयाँ नयाँ ठाउँमा घुम्ने गर्नुपर्छ । परिवारसँग घुम्दाको रमाइलो छुट्टै हुन्छ भने विद्यालयबाट घुमघाम गर्दाको झन् धेरै रमाइलो हुने रहेछ । आशा छ यो जाडो बिदामा सबैले धेरै रमाइलो गर्नुभयो होला । धेरै कुरा पनि सिक्नुभयो होला । मैले पनि जाडो महिनाको बिदामा धेरै रमाइलो गरेँ । धे
